Τα δραματικά τελευταία λεπτά του αεροσκάφους της HELIOS που συνετρίβη στο Γραμματικό. Γιατί έμεινε ακυβέρνητο και χάθηκαν 121 άνθρωποι. Ηχητικό ντοκουμέντο από το F16

14 Αυγούστου 2005. Η πτήση 522 της Helios Airways, απογειώνεται από το αεροδρόμιο της Λάρνακας με προορισμό την Πράγα, με ενδιάμεση στάση το αεροδρόμιο “Ελ. Βενιζέλος” της Αθήνας.

Στις 12:04 το μεσημέρι το Βoeing συντρίβεται στο Γραμματικό Αττικής. Οι 115 επιβάτες και τα 6 μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν. Χάθηκαν ολόκληρες οικογένειες σε αυτή την αεροπορική τραγωδία.

Πετούσε με αυτόματο πιλότο

Δεκαέξι από τους επιβάτες, θα αποβιβάζονταν στην Αθήνα, ενώ 48 επρόκειτο να ταξιδέψουν με άλλη πτήση στην Πράγα.

Το αεροσκάφος μπήκε κανονικά στον ελληνικό εναέριο χώρο, αλλά όπως αποδείχτηκε πλήρωμα και επιβάτες είχαν χάσει τις αισθήσεις τους 13 λεπτά μετά την απογείωσή του, λόγω έλλειψης οξυγόνου. Η πτήση μετατράπηκε σε μια πτήση – φάντασμα καθώς δεν υπήρχε καμία επαφή με το αεροσκάφος.

Αφού διακόπηκε κάθε επικοινωνία και όλες οι προσπάθειες αποκατάστασης παρέμειναν άκαρπες σήμανε συναγερμός και διατάχτηκε από τον Αρχηγό Γ.Ε.Ε.Θ.Α. να απογειωθούν μαχητικά για να εντοπίσουν το αεροσκάφος. Στις 11:05 απογειώθηκαν δύο F-16 από την Αγχίαλο και στις 11:18 ήρθαν σε οπτική επαφή με το αεροπλάνο της Helios. Διαπίστωσαν ότι ο συγκυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν αναίσθητος, ο κυβερνήτης δεν ήταν στην θέση του και είχε ενεργοποιηθεί το σύστημα παροχής οξυγόνου με μάσκες. Το αεροσκάφος μέχρι εκείνη την στιγμή πετούσε με τον αυτόματο πιλότο.

13 λεπτά μετά την απογείωση από την Λάρνακα, πλήρωμα και επιβάτες έχασαν τις αισθήσεις τους. Ο αεροσυνοδός Ανδρέας Προδρόμου χρησιμοποίησε ατομική φιάλη οξυγόνου και προσπάθησε να ανακτήσει μόνος τον έλεγχο του αεροπλάνου. Η ραδιο-συνεννόηση όμως ήταν σε ενδοσυνεννόηση και το may day που έστειλε το άκουσε μόνο αυτός.

Τα αίτια

Οι πρώτες εκτιμήσεις έδειχναν απότομη αποσυμπίεση του εσωτερικού του αεροσκάφους, καθώς ανάμεσα στα πτώματα των επιβατών υπήρχαν πολλά που φορούσαν μάσκες οξυγόνου. Το αεροσκάφος είχε ιστορικό προβλημάτων στο σύστημα κλιματισμού. Τα «μαύρα κουτιά» που καταγράφουν το ιστορικό της πτήσης βρέθηκαν στο σημείο συντριβής και στάλθηκαν στη Γαλλία για ανάλυση. Δυο χρόνια αργότερα όταν βγήκε το επίσημο πόρισμα έλεγε τα εξής:

• Συνυπευθυνότητα στους μηχανικούς που έλεγξαν το αεροσκάφος για την τελευταία πτήση και τους χειριστές του αεροπλάνου της πτήσης HCY522, για διόρθωση των ρυθμίσεων – κυρίως της ρύθμισης manual στο ρυθμιστή συμπίεσης – που τροχοδρόμησαν τα επόμενα γεγονότα.
• Ευθύνη στους χειριστές, επειδή δεν πραγματοποίησαν έγκαιρα τις διορθωτικές επεμβάσεις με βάση τις προειδοποιήσεις που ελάμβαναν, έχοντας όμως υπόψη τα όσα έγιναν γνωστά για τις «διπλές» ηχητικές προειδοποιήσεις και ενδείξεις, τις οποίες επίσης μετά την αεροπορική τραγωδία άλλαξε η Boeing. Αποτέλεσμα ήταν οι χειριστές σε ελάχιστο χρόνο να καταβληθούν από τα συμπτώματα υποξαιμίας και να μην έχουν τον έλεγχο.
• Το σύστημα ενεργειών του πληρώματος και η συνεννόηση μεταξύ χειριστών στο πιλοτήριο και αεροσυνοδών στην καμπίνα επιβατών, που δεν προέβλεπε καμία εκπαίδευση για ενέργειες, σε περίπτωση σοβαρού συμβάντος όπως το πέσιμο των μασκών οξυγόνου, παρά το γεγονός ότι για ώρα μετά το αεροσκάφος δεν προχωρούσε στην προβλεπόμενη άμεση κάθοδο και συνέχιζε πορεία στο ίδιο ύψος.
• Τελικό αίτιο της πτώσης, ως απόρροια των προηγουμένων, ήταν η διακοπή της λειτουργίας των κινητήρων λόγω έλλειψης καυσίμων.
  

  Πριν από την απογείωση και παρά τον έλεγχο ρουτίνας από τους τεχνικούς εδάφους, ο διακόπτης ρύθμισης της συμπίεσης στο αεροπλάνο έμεινε στην χειροκίνητη θέση (manual) και όχι στην αυτόματη (auto). Οι πιλότοι δεν το κατάλαβαν ακόμα και όταν άρχισε να ηχεί το προειδοποιητικό σήμα κατά την απογείωση για να ρυθμίσουν χειροκίνητα την συμπίεση της καμπίνας. Η Boeing με το ίδιο ηχητικό σήμα προειδοποιούσε και για άλλες λειτουργίες, κάτι που μπέρδεψε τους χειριστές.

Ζωντανοί ως την στιγμή της πρόσκρουσης

Οι ιατροδικαστές που εξέτασαν τις σορούς, διαβεβαίωσαν ότι μπορεί οι επιβάτες να είχαν χάσεις τις αισθήσεις τους και να μην μπορούσαν να αντιδράσουν αλλά σίγουρα δεν ήταν νεκροί. Η καρδιά τους χτυπούσε, οι πνεύμονες λειτουργούσαν και υπήρχε κυκλοφορία του αίματος μέχρι την πρόσκρουση στο έδαφος, όπου βρήκαν ακαριαίο θάνατο.

“Τα θύματα που εξετάστηκαν ήταν στη ζωή, μέχρι την πτώση του αεροπλάνου”, δήλωσε κατηγορηματικά ο έμπειρος  ιατροδικαστής, Φίλιππος Κουτσάφτης. “O θάνατος τους προήλθε από πολλαπλές κακώσεις κατά την συντριβή του αεροπλάνου. Καθώς τα περισσότερα θύματα βρέθηκαν διαμελισμένα”, ανέφερε.

“Δεν μπορούμε να πούμε αν τα πτώματα ήταν παγωμένα”

Οι ιατροδικαστές δεν ήταν σε θέση να επιβεβαιώσουν ότι τα πτώματα ήταν παγωμένα ή ότι υπήρχε αποσυμπίεση στο εσωτερικό του αεροπλάνου. “Τέτοια συμπεράσματα δεν μπορούν να προκύψουν από εμάς. Άλλωστε τα θύματα είχαν εκτεθεί στον ήλιο και τα εξετάσαμε εμείς στο σημείο της συντριβής, τα περισσότερα ήταν καμμένα από την φωτιά” ξεκαθάρισε ένας από τους ιατροδικαστές του ελληνικού κλιμακίου. “Αν υπήρχε αποσυμπίεση ή όχι, δεν μπορούμε να το διαπιστώσουμε ιατροδικαστικά”.

Ανάμεσα στα θύματα που αναγνωρίστηκαν ήταν και ο συγκυβερνήτης. Αναγνωρίστηκε από τη σύζυγό του. Στο νεκροτομείο της Αθήνας μεταφέρθηκαν μόνο τα πτώματα που θα μπορούσαν να αναγνωριστούν. Τα υπόλοιπα παρέμειναν στο Σχιστό και η αναγνώριση έγινε με την μέθοδο του DNA.

Τι είδαν οι πιλότοι των F-16

Οι δυο πιλότοι των μαχητικών είχαν συνεχή επικοινωνία με τους αρχηγούς ΓΕΕΑΘΑ και ΓΕΑ, καθώς και με τον υπουργό Άμυνας για τις “συγκλονιστικές”, όπως τις χαρακτήρισαν εικόνες. Αρχικά δεν μπορούσαν να διακρίνουν στις σιλουέτες ιδιότητα (πλήρωμα ή επιβάτες), ακόμα και το φύλο.

“Η πραγματική απόσταση ήταν 30 μέτρα” είπαν οι ειδικοί. Οι πιλότοι μπορούσαν να δουν στο εσωτερικό αφού τα τζάμια δεν είχαν παγώσει. Οι δυο σιλουέτες που φαίνεται να μπήκαν στο πιλοτήριο 2-3 λεπτά μετά την πρώτη προσέγγιση των F-16 κατά την οποία είχαν δει μόνο τον συγκυβερνήτη σωριασμένο στο κόκπιτ – φορούσαν μάσκες οξυγόνου και είχαν καθίσει στις θέσεις των πιλότων και οι κινήσεις τους ερμηνεύτηκαν ως προσπάθεια να ανακτήσουν του έλεγχο του αεροσκάφους μέσω των πηδαλίων.

Το αεροπλάνο της Helios Airways. Μετά την τραγωδία η Boeing άλλαξε τις ηχητικές προειδοποιήσεις και ενδείξεις

Ατομικές μάσκες

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πιλότων και των ευρημάτων εκτιμάται ότι ένα ή δυο μέλη του πληρώματος που είχαν κάνει χρήση ατομικών μασκών οξυγόνου έφτασαν στο κόκπιτ για να αποδεσμεύσουν τον αυτόματο πιλότο. Εκ του αποτελέσματος φάνηκε ότι το πέτυχαν αφού σε εκείνη τη στιγμή το αεροσκάφος σταμάτησε τους ελιγμούς και πήρε καθοδική κλίση 30 μοιρών.

Η εξέλιξη αυτή κάπως χαλάρωσε τους πιλότους. Όπως περιέγραψαν όμως στη συνέχεια το αεροπλάνο συνέχισε την καθοδική πορεία και καρφώθηκε σε πλαγιά κοντά στο Γραμματικό. Ένα στοιχείο που ενίσχυσε την υπόθεση ότι οι σιλουέτες δεν ανήκαν στον κυβερνήτη και συγκυβερνήτη είναι η ανεύρεση του πτώματος μιας αεροσυνοδού μέσα ή πολύ κοντά στο κόκπιτ.

Για 39 λεπτά η κυβέρνηση βρέθηκε με “το δάχτυλο στη σκανδάλη”

Η κυβέρνηση διέψευσε κατηγορηματικά τις φήμες που από την πρώτη στιγμή κυκλοφόρησαν ότι το αεροσκάφος κατερρίφθη από τα F-16 με χρήση πυραύλων ή ακόμη και ελιγμών. Επιβεβαιώθηκε ότι το αεροσκάφος δεν κινδύνευε να πέσει σε κατοικημένη περιοχή και επομένως δεν χρειάστηκε να παρθεί καμία ακραία απόφαση.

Οι φήμες πυροδοτήθηκαν από την σχετική πρόβλεψη που υπήρχε στο αντιτρομοκρατικό σχέδιο αντιμετώπισης ιπτάμενων απειλών, αλλά από την πρώτη στιγμή αξιωματούχοι του υπ. Άμυνας και της Πολεμικής Αεροπορίας διέψευσαν με απόλυτο τρόπο το ενδεχόμενο αυτό.

“Τα F-16 γύρισαν με πλήρες το οπλικό φορτίο τους, αυτά είναι καταγεγραμμένα και φανερά σε όλους” είπε στην εφημερίδα “ΝΕΑ” ανώτατη πηγή της Πολεμικής Αεροπορίας. Αλλά και λίγες ώρες αργότερα ο υπ. Επικρατείας και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος κ. Ρουσόπουλος διέψευσε κατηγορηματικά τα σενάρια αυτά.

Ο πιλότος είχε αρνηθεί να πετάξει

Σύμφωνα με καταγγελίες, πρόβλημα στο σύστημα κλιματισμού του αεροσκάφους το προηγούμενο βράδυ. Η βλάβη είχε αποκατασταθεί ύστερα από άρνηση του πιλότου να πραγματοποιήσει την πτήση. Το ίδιο φέρεται να είχε συμβεί και με την μοιραία πτήση, όπου ο Γερμανός πιλότος κλήθηκε να αντικαταστήσει τον συνάδελφό του.

Χρειάστηκαν 24 ώρες για να διασταυρωθεί και να δοθεί επισήμως στη δημοσιότητα η λίστα των επιβατών του μοιραίου αεροσκάφους. Οι μαρτυρίες από όσους έσπευσαν στο σημείο είναι συγκλονιστικές.

Η δίκη

Η δίκη πέντε στελεχών της εταιρείας με κατηγορίες ανθρωποκτονίας και πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης, ξεκίνησε στη Λευκωσία στις 17 Σεπτεμβρίου 2009.

Το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ένοχους τα στελέχη της εταιρίας «Ήλιος», χωρίς ελαφρυντικά για τη συντριβή του αεροσκάφους. Το Πλημμελειοδικείο επέβαλε καταδίκη ενός χρόνου για κάθε απώλεια ζωής, συν τρία χρόνια ποινή βάσης, που αφορά την ενοχή τους με την ανθρωποκτονία εξ αμελείας. Η συνολική ποινή των στελεχών της εταιρίας είναι 124 χρόνια.

Το Φεβρουάριο του 2013 το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε δεκαετείς ποινές φυλάκισης, εξαγοράσιμες έναντι 80.000 ευρώ εκάστη, σε τρεις από τους τέσσερις κατηγορουμένους.

Δείτε την πτήση drone πάνω από το σημείο που συνετρίβη το μοιραίο αεροσκάφος. Το βίντεο του συνεργάτη μας Up Drones περιλαμβάνει και το συγκλονιστικό ηχητικό ντοκουμέντο με τον τότε σμηναγό της Πολεμικής Αεροπορίας Παναγιώτη Σταθόπουλο, που απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Αγχιάλου και κατέγραψε τις  τελευταίες κινήσεις του αεροπλάνου.  Η φωνή του «σπάει» όταν μεταδίδει «MAYDAY MAYDAY πρόσκρουση πολιτικού αεροσκάφους»: