Παλαιών Πατρών Γερμανός. Την 25η Μαρτίου ήταν στην Πάτρα και όχι στην Αγία Λαύρα. Πότε όρκισε τους επαναστάτες

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός έγινε θρυλικός για την ύψωση του λαβάρου της μονής της Αγίας Λαύρας, δίκην επαναστατικής σημαίας, την 25η Μαρτίου 1821.

Αυτό όμως δεν είναι παρά ένας εθνικός μύθος, αφού ακόμη και ο ίδιος στα απομνημονεύματά του δεν αναφέρει τίποτα γι’ αυτό. Και μάλλον θα ήταν δύσκολο να ξεχάσει μια τέτοια μέρα.

Στην πραγματικότητα, στην Αγία Λαύρα έγινε στις 10 ή στις 13 Μαρτίου, μια σημαντική σύσκεψη των προκρίτων και των αρχιερέων που είχαν αρνηθεί να μεταβούν στην Τριπολιτσά και να δηλώσουν την πίστη τους στην σουλτανική εξουσία. Οι ηγέτες των ραγιάδων ήθελαν να συζητήσουν τις επόμενες κινήσεις τους. Για το αν αποφασίστηκε στη σύσκεψη αυτή η έναρξη της Επανάστασης υπάρχουν δύο αντικρουόμενες απόψεις.

Οι περισσότεροι μελετητές, βασιζόμενοι στα απομνημονεύματα του Γερμανού υποστηρίζουν ότι δεν ελήφθη καμία τέτοια απόφαση.

Το στεφάνωμα

Άλλοι δέχονται το αντίθετο, στηριζόμενοι σε μαρτυρίες προερχόμενες από οικογενειακά αρχεία αγωνιστών, που αναφέρουν ότι όχι μόνο αποφασίστηκε τότε στην Αγία Λαύρα η έναρξη της Επανάστασης, αλλά πως έλαβε χώρα και ειδική δοξολογία στις 17 Μαρτίου. Ανήμερα δηλαδή του τιμώμενου Αγίου Αλεξίου και μετά ακολούθησε η ορκωμοσία. Οι ίδιοι συνδέουν αυτή τη σύσκεψη με ένα ακόμη στοιχείο.

Από τα Καλάβρυτα στάλθηκε μήνυμα στον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, με ημερομηνία 19 Μαρτίου, το οποίο κωδικοποιημένα ανέφερε:

«Εξοχώτατε Α. Μ. Χθές ετελέσθη το στεφάνωμα και έστω εις γνώσιν Σας. Καλάβρυτα τη 19 Μαρτίου 1821. Νικόλαος Χριστοδούλου Σολιώτης. Α. Σκαλτσάς».

Οι μελετητές θεωρούν ότι η λέξη «στεφάνωμα» σήμαινε πως κηρύχθηκε η Επανάσταση. Το πιο πιθανό είναι ότι η Επανάσταση δεν κηρύχθηκε στις 17 (ή στις 18 Μαρτίου) στην Αγία Λαύρα. Άλλωστε μια από τις αποφάσεις της σύσκεψης ήταν να στείλουν μήνυμα στον Σουλτάνο και να τον βεβαιώνουν ότι δε θα γίνει επανάσταση, αλλά στην Τρίπολη δεν πήγαν επειδή φοβόντουσαν τις ψεύτικες καταγγελίες που έγιναν σε βάρος τους.

Σκοπός του μηνύματος ήταν να κερδίσουν χρόνο, καθώς ταυτόχρονα αποφασίστηκε η μετάβασή στις επαρχίες τους και η έναρξη μυστικής στρατολόγησης.

Πιθανότατα στη σύσκεψη να ορίστηκε και η ημερομηνία της έναρξης του Αγώνα, με λιγότερο πιθανή την 25η Μαρτίου καθώς δεν είχαν τελειώσει οι απαραίτητες προετοιμασίες. Κάτι τέτοιο όμως δεν επιβεβαιώνεται.

Ο Γάλλος ήταν στην Αγία Λαύρα, αλλά ο Γερμανός στην Πάτρα

Από τους Έλληνες αγωνιστές μόνο ο Κανέλλος Δεληγιάννης αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι από την Αγία Λαύρα ξεκίνησε η Επανάσταση, στις 23 Μαρτίου.

Ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ, που έγραψε την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, περιγράφει με εντελώς φανταστικές λεπτομέρειες τη δοξολογία που τελέστηκε στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου, τον λόγο που εκφώνησε ο Γερμανός κ.α.

Ο θρύλος αυτός διαδόθηκε ευρύτατα σε ολόκληρη την Ελλάδα και έτυχε καθολικής αποδοχής καθώς συνέδεε δύο μεγάλα ιδανικά, της ελευθερίας του έθνους και της ορθοδοξίας.

Η αλήθεια είναι όμως ότι ο Γερμανός την 25η Μαρτίου όρκισε τους αγωνιστές στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και όχι στην Αγία Λαύρα. Το λάβαρο της Mονής χρησιμοποιήθηκε πιθανότατα ως επαναστατική σημαία από τους Καλαβρυτινούς αγωνιστές στις 21 Μαρτίου.

Όπως αναφέρει ο Ιωάννης Φιλήμων στα προλεγόμενα των απομνημονευμάτων του Παλαιών Πατρών Γερμανού: «Αληθές είναι ότι η Επανάσταση έλαβε χαρακτήρα γενικότερο απ’ τις 25, αλλά η πρώτη αρχή της υπάρχει κυρίως από τις 21, διότι αι σημαίαι ανυψώθηκαν, τα εθνόσημα διανεμήθησαν και οι Τούρκοι στα φρούρια κλείσθηκαν…».

Ο θρύλος πάντως που δημιουργήθηκε, ίσως οφείλεται σε ένα βαθμό και στον γνωστό πίνακα του Θ. Βρυζάκη, που απεικονίζει τον Παλαιών Πατρών Γερμανό να ευλογεί τα όπλα και να ορκίζει τους αγωνιστές. Πρόκειται όμως για τη συγκέντρωση της Πάτρας και όχι για την Αγία Λαύρα.

Όπως και να έχει πάντως σημασία έχει ότι μετά από σχεδόν τέσσερις αιώνες υποδούλωσης ξεκίνησε η επανάσταση και η αγωνία για τις ημερομηνίες είναι ήσσονος σημασίας.

Νίκος Γιαννόπουλος, ιστορικός

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:Η πρώτη ελεύθερη ελληνική πόλη από την τουρκοκρατία. Η απελευθέρωση των Καλαβρύτων από 600 Έλληνες οπλαρχηγούς και η κήρυξη της επανάστασης. Δείτε από ψηλά που σηκώθηκε το λάβαρο (βίντεο drone)