Τι ύψος έχει το ρολόι γίγας του λιμανιού. Παίζει “τα παιδιά του Πειραιά” και έγινε ατραξιόν στα κρουαζιερόπλοια

Γράφει ο συνεργάτης μας, ιστορικός ερευνητής Στέφανος Μίλεσης

Το Ρολόι του λιμανιού του Πειραιά τοποθετήθηκε στην κορυφή της σιταποθήκης ή αλλιώς γνωστότερου ως Σιλό, σε ύψος 50 μέτρων.

Οι σιταποθήκες βρίσκονται στα αριστερά του λιμανιού για τα πλοία που εισέρχονται δίπλα από τις μόνιμες δεξαμενές της Ηετιώνειας Ακτής.

Το Ρολόι τοποθετήθηκε τον Νοέμβριο του 1965 και από μόνο του έχει τεράστιες διαστάσεις. Καθώς στο ύψος του προσεγγίζει τα 6,20 μέτρα, μαζί με το ύψος του Σιλό η κορυφή του φτάνει τα 56,20 μέτρα που το καθιστούν μάλλον το πιο ψηλό δημόσιο ρολόι τοποθετημένο επί οικοδομήματος στην Ελλάδα.

Στην κορυφή του ρολογιού έχουν τοποθετηθεί φωτεινοί σημαντήρες για την ασφάλεια των πτήσεων.

Οι λεπτοδείκτες των σαράντα κιλών!

Ως προς τις υπόλοιπες διαστάσεις του, το ρολόι του Σιλό έχει διάμετρο πλάκας 6 μέτρα και από τεχνικής απόψεως είναι ενισχυμένο.

Η ενίσχυσή του προβλέφθηκε ήδη από την κατασκευή του καθώς ήταν γνωστό πως δεν θα είναι εντοιχισμένο, αλλά στηριγμένο σε σιδερένιο σκελετό.

Για τον ίδιο λόγο ο μηχανισμός λειτουργίας του σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη κάθε λεπτομέρεια ως προς την αντοχή καθώς στο ύψος που βρίσκεται πρέπει να είναι ανθεκτικό στις ιδιαιτέρως δύσκολες συνθήκες αέρα, ζέστης, βροχής και κρύου.

Το ρολόι με την βάση του ζυγίζει 5 τόνους. Τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του ήταν γνωστό με το όνομα “ρολόι γίγας” για να ξεχωρίζει από το άλλο, το θρυλικό ρολόι του Πειραιά που βρισκόταν στην κορυφή του Παλαιού Δημαρχείου της πόλης.

Όμως μετά την κατεδάφιση του Παλαιού Δημαρχείου, οι Πειραιώτες άρχισαν να το αποκαλούν το ρολόι στο λιμάνι ή απλώς το ρολόι του Ο.Λ.Π.

Για την κατασκευή του, χρειάσθηκαν 15 εξειδικευμένοι τεχνίτες ενώ απαιτήθηκαν 5 μήνες. Οι ωροδείκτες του ζυγίζουν 30 κιλά βάρος και έχουν μήκος 2,60 μέτρα. Οι λεπτοδείκτες του είναι τετράπλευροι, έχουν βάρος 40 κιλά ο καθένας και μήκος 3 μέτρα.

Σύγκριση χαρακτηριστικών

Για να έχουμε άποψη σύγκρισης να αναφέρουμε πως το γνωστό ρολόι στο Λονδίνο του Γουεστμίνστερ, το οποίο είναι γνωστό ως BIG BEN (Elizabeth Tower) διαθέτει ωροδείκτη μήκους 2,70 μέτρων και λεπτοδείκτη 4,30 μέτρων και ο μηχανισμός του ζυγίζει 5 τόνους.

Βλέπουμε δηλαδή ότι το Ρολόι του Πειραιά προσεγγίζει τις διαστάσεις του θρυλικού αγγλικού ρολογιού.

Κατασκευαστής του ρολογιού του λιμανιού όπως εμφανίζεται στον ημερήσιο τύπο της εποχής, φέρεται να είναι ο βιοτέχνης Γεώργιος Καραμάνος.

Το μουσικό ρολόι

Το ρολόι του λιμανιού δεν επιβάλλει μόνο την παρουσία του οπτικά με το ύψος και τεράστιο μέγεθός του, αλλά και ακουστικά!

Είναι ρυθμισμένο να παίζει ανά ώρα απόσπασμα από το εμβληματικό τραγούδι “Τα παιδιά του Πειραιά” του Μάνου Χατζηδάκη που είχε ερμηνεύσει η Μελίνα Μερκούρη, προκαλώντας ενθουσιασμό στους ξένους επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων που βρίσκονται στο κατάστρωμα και αναγνωρίζουν τη μελωδία.

Την εποχή που το ρολόι τοποθετήθηκε βρισκόταν ακόμα στην ακμή της η εποχή της μετανάστευσης των Ελλήνων με τα μεγάλα υπερωκεάνια και ο συγκεκριμένος σκοπός είχε ταυτιστεί απόλυτα με τους κατοίκους της πόλης. Εξάλλου η Μελίνα Μερκούρη ύστερα από την ταινία θεωρείτο πλέον “Πειραιώτισσα” ενώ η μουσική της ταινίας έγινε ο “ύμνος” της πόλης.

Η μουσική του ρολογιού μαζί με τα σφυρίγματα των πλοίων, την έπαρση και υποστολή σημαίας στη Ναυτική Σχολή Δοκίμων και τις καμπάνες των εκκλησιών, αποτελούν σταθερούς ήχους που κυριαρχούν στο πειραϊκό λιμάνι.

Τα δημόσια ρολόγια του Πειραιά

Το ρολόι των Σιλό ήταν κάποτε το τρίτο πιο δημοφιλές ρολόι στον Πειραιά, μετά το ρολόι του παλαιού Δημαρχείου και το επίσης γνωστό Ρολόι στο Πασαλιμάνι (αβγό) που γυρίστηκαν και οι γνωστές σκηνές της ταινίας “Η Αλίκη στο Ναυτικό”.

Αυτά τα τρία δημόσια ρολόγια δεν ήταν τα μοναδικά στον Πειραιά, αλλά τα πλέον σημαντικά, ανάμεσα σε πολλά άλλα. Υπολογίστηκε πως κάποια στιγμή ο Πειραιάς διέθετε περισσότερα από 30 ρολόγια σε δημόσιους χώρους της πόλης.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τα ρολόγια της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Νικολάου, του Προφήτη Ηλία, της Ζωοδόχου Πηγής, το αλλοτινό ρολόι της συνοικίας Βρυώνη, τα ηλεκτρικά ρολόγια του Σκυλίτση που επί επταετίας αποτελούσαν εξάρτημα κάθε πλατείας, το κεντρικό ρολόι του σταθμού του “Ηλεκτρικού” και τα άλλα πολλά που τα παλαιότερα χρόνια βρίσκονταν σε κάθε συνοικία του Πειραιά.

Όταν μέγαρο ή δημόσιο κτήριο στον Πειραιά είχε ανεγερθεί χωρίς ρολόι, φρόντισε στην πορεία να αποκτήσει!

Μετά την κατεδάφιση του ρολογιού του Παλαιού Δημαρχείου του Πειραιά επί Σκυλίτση, το ρολόι του λιμανιού λόγω θέσης και μεγέθους ανέβηκε στην “ιεραρχική κλίμακα” των δημοσίων ρολογιών του Πειραιά.

Γιατί στον Πειραιά υπήρχαν τόσα πολλά ρολόγια;

Μια εξήγηση για την ιδιαίτερη μέριμνα που έδειχναν οι Πειραιώτες στα ρολόγια, τα οποία φρόντιζαν να τοποθετούν σε κάθε δημοτικό κτήριο, είχε να κάνει από την εποχή που άκμαζε στην πόλη η βιοτεχνία και η βιοτεχνία.

Εργοστάσια, τσιμεντάδικα, νηματουργεία, υφαντουργεία, δεξαμενές, μικρές ή μεγάλες βιοτεχνίες δούλευαν με βάρδιες, με ακριβή ώρα εκκίνησης των μηχανημάτων και παύσης αυτών.

Τα ωράρια έπρεπε να τηρούνται με σχολαστική ακρίβεια σε μια εποχή που ο εργατικός κόσμος της πόλης δεν διέθετε εύκολα ρολόι χεριού.

Η εμφάνιση στη συγκεκριμένη ώρα προς ανάληψη εργασίας και αντικατάσταση βάρδιας αποτελούσε μια απόλυτη ανάγκη. Ο εργατικός κόσμος έπρεπε να προλαβαίνει τα λεωφορεία, τα τραμ, τον σιδηρόδρομο για να πιάσει εργασία στην ώρα του.

Δημόσια ρολόγια βρίσκονταν να τον ενημερώνουν για την ώρα σε κάθε μέρος

Μέσα κι έξω από τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στο λιμάνι, στις πλατείες που υπήρχαν οι κεντρικές στάσεις των λεωφορείων και των τραμ.

Στις εξωτερικές προσόψεις όλων των σιδηροδρομικών σταθμών συμπεριλαμβανομένου του “Ηλεκτρικού” αλλά και πολύ περισσότερο μέσα σε αυτούς, στις περισσότερες εκκλησίες, σε δρόμους, πλατείες, ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, τράπεζες, μέγαρα, δημαρχεία συναντούσε ο διαβάτης ρολόι!

Για τον ίδιο σκοπό το εργοστάσιο Λιπασμάτων είχε καθιερώσει και τη γνωστή σειρήνα που ηχούσε παλαιότερα δύο φορές για να σημάνει την αλλαγή της βάρδιας, ενώ τα τελευταία χρόνια τρεις, αφού η δωδεκάωρη βάρδια είχε καταργηθεί και οι αλλαγές γίνονταν πλέον ανά οκτάωρο.

Η εξέλιξη της σύγχρονης εποχής έφερε την άνοδο του βιοτικού επιπέδου αλλά και η μεταβιομηχανική σημερινή εποχή κατέστησαν τα δημόσια ρολόγια διακοσμητικά!

Το Ρολόι γίγας του πειραϊκού λιμανιού παραμένει να λειτουργεί ως ένα σύγχρονο τοπόσημο ενώ φέρνει στη μνήμη εκείνων που ακούνε τη μελωδία του τον Πειραιά του παρελθόντος.