Τι συνέβη όταν το 1979 οι πρώτες γυναίκες μπήκαν στο στρατό. Η ασυνήθιστη εικόνα με το κομμωτήριο του στρατοπέδου και η αντίδραση των φεμινιστριών

Η φωτογραφία αποτελεί αφίσα των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων το 1978, στην οποία ανακοινώνεται η δημιουργία Γυναικείου Τμήματος στο συγκεκριμένο σώμα.

Πρόκειται για την υλοποίηση του νόμου “περί εθελοντικής στράτευσης των γυναικών”, που ψηφίστηκε έναν χρόνο νωρίτερα από την κυβέρνηση της ΝΔ του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Το κάλεσμα απευθυνόταν σε γυναίκες από 18 έως 32 χρονών και απόφοιτες Λυκείου. Αποτέλεσε τομή στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, καθώς πρόκειται για την πρώτη θεσμοθετημένη παρουσία της γυναίκας στον στρατό, σε έναν καθαρά ανδροκρατούμενο χώρο. Έως τότε  στον ελληνικό Στρατό συμμετείχαν γυναίκες μόνο ως νοσοκόμες. Αρχικά ως μέλη του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και αργότερα, μεταπολεμικά, ως Αξιωματικοί Νοσηλευτικής και των τριών Κλάδων των ΕΔ, ως απόφοιτοι της Σχολής Αξιωματικών Νοσηλευτικής (ΣΑΝ).

Χιλιάδες γυναίκες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα, αλλά τελικά η επιλογή ήταν περιορισμένη. Στις 5 Φεβρουαρίου 1979, οι πρώτες 95 από τις 220 γυναίκες που συνολικά επιλέχθηκαν, παρουσιάστηκαν στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τεθωρακισμένων στου Γουδή και κατατάχθηκαν στο στρατό. Η κατάταξη συνεχίστηκε και τις δυο επόμενες μέρες και αφορούσε και τα τρία σώματα των Ενόπλων Δυνάμεων, Στρατό Ξηράς, Ναυτικό, Αεροπορία. Όπως προβλεπόταν απ’ το Σύνταγμα η θητεία διαρκούσε 14 μήνες, με δυνατότητα παράτασης μέχρι 24 μήνες.

Τα γυναικεία στρατόπεδα είχαν και κομμωτήριο

Η εκπαίδευση ξεκίνησε αμέσως μετά την κατάταξη, στο ειδικά διαμορφωμένο για την γυναικεία εκπαίδευση, στρατόπεδο. Διήρκεσε 7 εβδομάδες και ήταν παρόμοια με εκείνη των αντρών. Περιλάμβανε διδασκαλία βολής με σύγχρονα τουφέκια, ατομική τακτική για το πεδίο της μάχης και σωματική προπόνηση από γυμνάστρια.

Εντύπωση προκάλεσε στους δημοσιογράφους της εποχής η οργάνωση της σταρτιωτικής μονάδας η οποία διέθετε ακόμα και κομμωτήριο. Υπήρχε εστιατόριο που “όλα έλαμπαν καινούρια”, καντίνα με τηλεόραση και καναπέδες, σκάκι και τραπέζι πινγκ πονγκ. Εκτός από το πλήρως εξοπλισμένο κομμωτήριο, υπήρχε ραφείο, πλυντήριο και ιατρείο. Οι θάλαμοι είχαν θέρμανση και οι τοίχοι ήταν στολισμένοι με αγωνιστές του 1821. Δέσποζαν οι γυναικείες μορφές της Μπουμπουλίνας και της Μαντώς Μαυρογένους.

Η πρώτη παρέλαση με γυναικείες διμοιρίες

Στις 10 Μαρτίου 1979 πραγματοποιήθηκε στο Γουδί η ορκωμοσία των πρώτων 220 γυναικών, παρουσία του τότε Υπουργού Εθνικής Άμυνας, Ευάγγελου Αβέρωφ. Η πρώτη, όμως, επίσημη εμφάνιση τους έγινε στη στρατιωτική παρέλαση της 25ης Μαρτίου της ίδιας χρονιάς. “Οι γυναικείες διμοιρίες παρέλασαν υπό τα θερμά χειροκροτήματα των Αθηναίων”, ανέφερε ο τύπος.

Σε δηλώσεις τους, μερικές από τις γυναίκες που πρωτοκατατάχθηκαν, εξέφρασαν ιδιαίτερη χαρά που υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις, μίλησαν για γρήγορη προσαρμογή, ενώ, ανάμεσα σε άλλα, ανέφεραν ότι η στράτευση συμβάλλει στην “κοινωνικοποίηση” των γυναικών.

Αριστερά και γυναικείες οργανώσεις διαφώνησαν

Οι γυναικείες οργανώσεις της εποχής, που εκείνη την εποχή ξεκινούσαν να έχουν δυναμική παρουσία στην κοινωνία, αντέδρασαν στην στράτευση των γυναικών, παρά το γεγονός ότι είχε πέσει το ισχυρό ανδρικό “κάστρο” του στρατού. Η Συντονιστική Επιτροπή Γυναικών Εκπροσώπων Σωματείων (ΣΕΓΕΣ) που είχε δραστηριοποιηθεί στην μεταπολίτευση για την αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου, τάχθηκε κατά της στράτευσης.

Μάλιστα στις 8 Μαρτίου, Ημέρα της Γυναίκας, 5 βουλευτίνες, μεταξύ των οποίων η Αμαλία Φλέμινγκ και η Μελίνα Μερκούρη του ΠΑΣΟΚ, καθώς και η Μαρία Δαμανάκη του ΚΚΕ, κατέθεσαν επερώτηση στη Βουλή. Τόνισαν, μεταξύ άλλων, ότι, ο νόμος περί στράτευσης των γυναικών δεν συνοδεύεται από ουσιαστικά μέτρα για την κατοχύρωση της ισότητας ανδρών και γυναικών, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα.

Το 1991 επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και υπουργού Άμυνας Γιάννη Βαρβιτσιώτη, αποφασίστηκε να ενταχθούν οι πρώτες γυναίκες στις παραγωγικές Σχολές Αξιωματικών των τριών Κλάδων. Έτσι το 1995 αποφοίτησαν οι πρώτες γυναίκες μόνιμοι αξιωματικοί, εκτός Νοσηλευτικής. Το 2002, έπεσε και το τελευταίο «οχυρό», με την εισαγωγή των πρώτων γυναικών στην κατηγορία των «Όπλων» στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, στους Ιπτάμενους της Σχολής Ικάρων και στους Μάχιμους της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, καθώς και στις «μάχιμες» ειδικότητες των παραγωγικών Σχολών Υπαξιωματικών.