Τι σημαίνει “ραστώνη”. Πως από άγνωστη λέξη έγινε κλισέ έκφραση. Ποια η σχέση της με την “αρωγή και ευδοκίμηση”

Από τις πιο χαρακτηριστικές  φράσεις που χρησιμοποιούνται την περίοδο του καλοκαιριού, είναι η θερινή ραστώνη. Χρησιμοποιείται για να περιγράψει, σύμφωνα με το λεξικό, την έλλειψη δραστηριότητας, τη ραθυμία, την τεμπελιά, τη μαλθακότητα, που προκαλείται εξαιτίας της υψηλής θερμοκρασίας το καλοκαίρι και ιδιαίτερα τον Αύγουστο.

Η ετυμολογία

Η λέξη ραστώνη είναι αρχαία και ετυμολογείται από το “ράστος” που είναι ο υπερθετικός βαθμός του “ράδιος” που σημαίνει εύκολος, άνετος. Στην αρχαιότητα, αρχικά,  είχε κυρίως θετικές σημασίες. Σήμαινε την ευκολία, την απαλλαγή από κάτι δυσάρεστο, την απαλλαγή από τον πόνο. Για παράδειγμα στο πλατωνικό  συμπόσιο, η ραστώνη της πόσεως, είναι η ανακούφιση από τις συνέπειες της οινοποσίας. Η λέξη πήρε επίσης και την έννοια του ελεύθερου χρόνου, αλλά σταδιακά εμφανίστηκαν και αρνητικές σημασίες, όπως της νωχέλειας και της νωθρότητας.

Για παράδειγμα, ο Δημοσθένης θεωρούσε ότι «η καθ’ ημέραν ραστώνη και ραθυμία» των συμπολιτών του ήταν ανεπίτρεπτη μπροστά στην, όπως πίστευε, μακεδονική απειλή.

Στην πορεία, τουλάχιστον στα λεξικά, οι αρνητικές σημασίες επικράτησαν, αλλά πάντοτε υπήρχε και θετική χροιά στη  ραστώνη.

Τα λεξικά δίνουν στη λέξη κυρίως αρνητικές σημασίες όπως ραθυμία και νωθρότητα. Το πιο σύγχρονο Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό  Νεοελληνικής Γλώσσας δίνει δύο σημασίες:

-Κατάσταση κατά την οποία επικρατεί πλήρης αδράνεια, έλλειψη ζωτικότητας, ή ενεργητικότητας, ή χαλαρότητα και

-Ο βίος, η ζωή που είναι τρυφηλή (μαλθακή, με ανέσεις)

Πότε έγινε περισσότερο γνωστή

Η ραστώνη είναι λόγια λέξη που ανήκε σε πιο “απαιτητικό” λεξιλόγιο, πριν φτάσει να γίνει κλισέ τα τελευταία χρόνια. Το 2003 εμφανίστηκε στις Πανελλήνιες εξετάσεις σε ένα κείμενο του Βασίλη Θερμού, που έκανε λόγο για “τη ραστώνη της συνεχούς εναλλαγής καναλιών, (του ζάπινγκ)”. Η λέξη θεωρήθηκε άγνωστη και η επιτροπή των εξετάσεων χρειάστηκε, να δώσει διευκρίνηση για τη σημασία της. Ήταν μια σχεδόν αντίστοιχη περίπτωση  “αρωγής και ευδοκίμησης”,  των λέξεων που χρησιμοποιήθηκαν στο θέμα της έκθεσης τον Ιούνιο του 1985 και προκάλεσαν υψηλά ποσοστά αποτυχίας στους εξεταζόμενους, που δεν είχαν διδαχθεί το λεξιλόγιο.  Τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, τότε, έγραφαν για “Σφαγή των υποψηφίων”, καθώς αρκετοί μαθητές δεν είχαν καταλάβει τι σήμαιναν οι συγκεκριμένες λέξεις.

Τα συνώνυμα

Επειδή η  τρυφή, η καλοπέραση  είναι κάτι καλό, για όποιον μπορεί να την υποστηρίξει οικονομικά, η υπόσχεση της χαλάρωσης, ιδίως σε συνθήκες πολυτέλειας, είναι δελεαστική. Πολλά ξενοδοχεία, ανά την επικράτεια έχουν διαλέξει το όνομα «Ραστώνη», για να περιγράψουν ειδυλλιακές διακοπές που μπορούν να προσφέρουν.  Βέβαια αρκετοί που δεν γνώριζαν τη λέξη, μπορεί να υπέθεσαν πως πρόκειται για  κάποια αρχαία θεά.

Ραστώνη, δηλαδή χαλάρωση, ραθυμία, τεμπελιά, μπορεί να υπάρχει και στις γιορτές, όχι μόνο το καλοκαίρι, συνηθίζεται όμως να χρησιμοποιείται για αυτή την εποχή του χρόνου.

Παλαιότερα  αρκετοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη “μουργέλα”, για να περιγράψουν αυτή την κατάσταση, αλλά περισσότερο πλέον χρησιμοποιείται η ραστώνη ως πιο εύηχη και “ψαγμένη”.

“Ντόλτσε φαρ νιέντε”, (η γλύκα του να μην κάνεις τίποτα) κατά ένα ιταλικό απόφθεγμα, ή  “ηδύ το μηδέν πράττειν” κατά τον Περικλή. Αρκεί βέβαια να μπορείς κάποιος να το αντέξει οικονομικά και η απραξία να μην είναι αναγκαστική.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Wikimediamtx Commons