Τι σημαίνει η έκφραση “κρέμασαν το Φάντη”, που υιοθετήθηκε την εποχή του Όθωνα

Στη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα ξεκίνησε ένα έθιμο που έγινε γνωστό με τη φράση «(ε)κρέμασαν το Φάντη». Σχετιζόταν με τη χαρτοπαιξία που ήταν αρκετά διαδεδομένη στα ελληνικά καφενεία μετά την Επανάσταση του 1821

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Πολλοί θαμώνες έπαιζαν χαρτιά με τις ώρες, προφασιζόμενοι ότι πήγαιναν στα καφενεία για να συναντήσουν την παρέα τους και να πιούν ένα καφέ.

Όμως, την εβδομάδα των Παθών, και κυρίως από τη Μεγάλη Πέμπτη και μετά, η χαρτοπαιξία και άλλα τυχερά παιχνίδια απαγορεύονταν. Βάση αυτής της απαγόρευσης ήταν η αναφορά στα ευαγγέλια ότι οι Ρωμαίοι στρατιώτες έβαλαν σε κλήρο τα ρούχα του Εσταυρωμένου.

Οι αστυνομικές αρχές πραγματοποιούσαν εφόδους στα καφενεία. Όσους έπιαναν να χαρτοπαίζουν, τους έδερναν και στη συνέχεια τους φυλάκιζαν. Για τιμωρία, συνήθως περνούσαν την Κυριακή του Πάσχα πίσω από τα κάγκελα της φυλακής. Παράλληλα, επέβαλαν μεγάλα πρόστιμα στους καφετζήδες ή τους έκλειναν τα καφενεία.

Προκειμένου να προλάβουν τα χειρότερα, οι καφετζήδες τη Μεγάλη Πέμπτη κρεμούσαν από ένα σπάγγο πάνω από την είσοδο του καφενείου, ένα χαρτί της τράπουλας, το “φάντη”. Πρόκειται για τη φιγούρα του βαλέ. Κάποιες φορές κρεμούσαν δύο βαλέδες, κολλητά ο ένας με τον άλλο ώστε να φαίνεται η φιγούρα και από τις δύο πλευρές.

Σπανιότερα κρεμούσαν ολόκληρη την τράπουλα.

Επέλεγαν τη φιγούρα του βαλέ γιατί υποτίθεται ότι ήταν νέος. Έτσι ήταν λιγότερο σεβάσμια μορφή από τη ντάμα που ήταν γυναίκα, και το ρήγα που ήταν γέρος και βασιλιάς. Υπάρχει και η θεωρία ότι ο βαλές ταυτιζόταν με τον Ιούδα και το κρέμασμά του συμβόλιζε την αυτοκτονία του Ισκαριώτη.

Το «κρέμασμα του Φάντη» ήταν σήμα προς τις αρχές ότι οι θαμώνες του καφενείου δεν έπαιζαν χαρτιά. Το φάντη τον ξεκρεμούσαν με την Ανάσταση. Τότε επιτρεπόταν και πάλι η χαρτοπαιξία.

Το έθιμο αυτό διαδόθηκε και στις περιοχές που ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος από το 1863 και μετά. Με τον ηλεκτροφωτισμό της Ελλάδας, τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα, ήταν πολύ διαδεδομένο να κρεμούν το φάντη κάτω από την εξωτερική ηλεκτρική λάμπα του καφενείου ή αυτή πάνω από τα τραπέζια όπου παίζονταν χαρτιά.

Με το πέρασμα του χρόνου επικράτησε τελικά η δεύτερη θέση για τον φάντη.

Σε καφενεία που διέθεταν μπιλιάρδα, συνήθως έδεναν τρεις στέκες σαν πυραμίδες τις οποίες τοποθετούσαν στα τραπέζια. Πάνω στις στέκες αυτές κρεμούσαν το σπάγκο με το φάντη.

Επίσης, επικράτησε και η συνήθεια ο φάντης να κρεμιέται τη Μεγάλη Παρασκευή, αντί για τη Μεγάλη Πέμπτη. Έτσι, παραχωρούνταν μία επιπλέον μέρα στη χαρτοπαιξία.

Τις τελευταίες δεκαετίες το “κρέμασμα του Φάντη” δεν υπάρχει σχεδόν πουθενά. Μπορεί όμως ο επισκέπτης να τον δει να κρέμεται σε καφενεία της περιφέρειας με μεγάλη ιστορία, όπου τηρούνται ευλαβικά οι παραδόσεις που κληροδοτήθηκαν από τις παλαιότερες γενιές. Τιμωρία όμως για την χαρτοπαιξία λόγω του “Θείου Πάθους” δεν υπάρχει.