Τι σημαίνει Φ.Π.Α και πότε επιβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Γιατί ένας καθηγητής είχε προτείνει να ονομαστεί Φ.Ε.Τ.Α; Ο ρόλος του Δημήτρη Τσοβόλα στην ομαλή εφαρμογή του

Ήταν βράδυ της 1ης Ιανουαρίου 1987. Ο κόσμος γιόρταζε την αλλαγή του χρόνου. Τα νυχτερινά κέντρα σε όλη την Ελλάδα είχαν γεμίσει ασφυκτικά με γλεντζέδες που διασκέδαζαν.

Κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, όταν πια είχαν κουραστεί και ήθελαν να επιστρέψουν στο σπίτι τους, ζήτησαν τον λογαριασμό. Ήταν η πρώτη φορά που στην απόδειξη αντίκρισαν τον όρο Φ.Π.Α., ο οποίος, στην προκειμένη περίπτωση, είχε συντελεστή 36%.

Ο νέος χρόνος έφερε στη χώρα και μια οικονομική αλλαγή που επιβαρύνει τα ελληνικά πορτοφόλια μέχρι και σήμερα.

Τι είναι και γιατί επιβλήθηκε;

Ο Φ.Π.Α. είναι τα αρχικά για τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας. Πρόκειται για έναν έμμεσο φόρο που επιβάλλεται στην αξία των αγαθών και υπηρεσιών και προστίθεται σε αυτήν. Καταβάλλεται τμηματικά σε κάθε στάδιο της παραγωγής και συναλλαγής στην προστιθέμενη αξία και επιβαρύνει τον τελικό καταναλωτή.

Η συγκεκριμένη φορολόγηση αφορά όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει σκοπό τη χρηματοδότηση του κοινοτικού προϋπολογισμού, δηλαδή χρησιμοποιείται για τις δαπάνες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Ανάμεσα στις δαπάνες περιλαμβάνονται τα λειτουργικά έξοδα των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενισχύσεις για το γεωργικό τομέα και η κάλυψη διαρθρωτικών πολιτικών.

Είναι ένας φόρος γενικός και καθολικός που επιβαρύνει όλη την επικράτεια, με εξαίρεση όσων απαλλάσσονται από το διάταγμα. Ο Φ.Π.Α δεν αποτελεί έσοδο για μια επιχείρηση. Η κάθε επιχείρηση λειτουργεί ως “φοροεισπράκτορας”, δηλαδή παίρνει τον φόρο από τους καταναλωτές μέσω της τιμής του προϊόντος ή της υπηρεσίας που παρέχει και στη συνέχεια το αποδίδει στο δημόσιο.

Ένα κοινό σύστημα φορολόγησης όπως το Φ.Π.Α προτάθηκε για πρώτη φορά το 1918 από τον γερμανό επιχειρηματία Βίλχελμ φον Ζίμενς, ο οποίος πίστευε ότι είναι ο ιδανικός τρόπος για να επιλυθούν τα διαδοχικά προβλήματα που προέκυπταν κατά την εφαρμογή των ακαθάριστων φόρων κύκλου εργασιών και των φόρων επί των πωλήσεων.

Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης άρχισαν να επιβάλλουν τον Φ.Π.Α μετά από πρόταση του καθηγητή Νιούμαρκ κατά τα τέλη της δεκαετίας του ΄50.

Σκοπός ήταν όπως έλεγε “η εναρμόνιση της έμμεσης φορολογίας ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΟΚ”.

Το 1957 η Κομισιόν όρισε μια ειδική Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόεδρο τον Νιούμαρκ, ο οποίος μελέτησε τι ίσχυε στον υπόλοιπο κόσμο και κατέληξε στην κατάργηση όλων των εσωτερικών σωρευτικών φόρων κύκλου εργασιών που επέβαλε μέχρι τότε η κάθε χώρα και στην εφαρμογή ενός κοινού συστήματος φορολογικής επιβάρυνσης για όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή του Φ.Π.Α.

Η πρόταση έγινε αποδεκτή από την Κομισιόν και το σχέδιο μπήκε σε εφαρμογή στις 11 Απριλίου 1968.

Σταδιακά άρχισαν να ορίζονται όλες οι αρχές του Φ.Π.Α, όπως οι συντελεστές, οι υπηρεσίες και τα προϊόντα στα οποία θα επιβάλλεται.

Η πρώτη χώρα που εφήρμοσε με επιτυχία τους όρους του Φ.Π.Α με βάση τις οδηγίες που είχε δώσει η επιτροπή του Νιούμαρκ, ήταν η Γαλλία.

Όπως είχε σχολιάσει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ στην Ολλανδία Σίμπρεν Κνόσεν, “ο Φ.Π.Α ήταν το σημαντικότερο γεγονός στην εξέλιξη της φορολογικής δομής κατά το τελευταίο μισό του 20ού αιώνα”.

To Φ.Π.Α στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα ο φόρος έφτασε επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ. Υπουργός Οικονομικών ήταν ο Δημήτρης Τσοβόλας και η χώρα που είχε ενταχθεί στον ΕΟΚ από το 1981 ήταν υποχρεωμένη να συμμορφωθεί με την έμμεση φορολογία που ίσχυε στις υπόλοιπες χώρες-μέλη. Αρχικά, έπρεπε να εφαρμοστεί το 1984, αλλά η Ελλάδα ζήτησε αναβολή και τελικά επιβλήθηκε το 1987. Μέχρι τότε υπήρχε το χαρτόσημο και ο φόρος κύκλου εργασιών.

Μερικά χρόνια αργότερα ο Δημήτρης Τσοβόλας είχε αναφέρει στην εφημερίδα “Ελευθεροτυπία”:

“Ο ΦΠΑ στην Ελλάδα μπήκε σε εφαρμογή την Πρωτοχρονιά του 1987. Μέχρι και την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, έκανα τότε διάλογο με όλες της παραγωγικές τάξεις. Ήθελα να είναι οι πάντες ενημερωμένοι. Στην Ιταλία έπεσε η κυβέρνηση όταν εφαρμόστηκε ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας, η δε ισχυρή οικονομία της Γερμανίας έκανε δύο χρόνια για να απορροφήσει τους κραδασμούς που προκάλεσε ο φόρος. Αυτά φοβόμουν.”

Και συνέχισε: “Σ’ εμάς η “απορρόφηση” του φόρου ήταν σχετικά ομαλή. Εδώ τον ΦΠΑ τον επεξεργάστηκα εγώ, λέξη προς λέξη, από το Α μέχρι το Ω. Μέχρι τότε όλοι συμφωνούσαν ότι η έμμεση φορολογία ήταν άδικη, αφού υπήρχαν ενιαίοι συντελεστές, όλοι, π.χ., πλήρωναν το ίδιο χαρτόσημο, ο πλούσιος και ο φτωχός. Εγώ έδωσα προοδευτικότητα στην κλίμακα και καθιέρωσα τρεις διαφορετικούς συντελεστές, για τα είδη λαϊκής κατανάλωσης στο 6%, για τις υπηρεσίες στο 18% και για τα είδη πολυτελείας στο 36%”.

Με την επιβολή του νέου συστήματος, όπως ήταν φυσικό προκλήθηκε σύγχυση, ακόμη και για το όνομα του φόρου. Σε δημοσίευμα της εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ” στις 15 Ιανουαρίου 1987 ο καθηγητής Μιλτιάδης Ερωτοκρίτου είχε δηλώσει πως “ο όρος Φ.Π.Α δεν αποδίδει την πραγματική έννοια του οικονομικού αυτού όρου. Ο όρος Φόρος Προστιθέμενης Αξίας παρουσιάζει κατά τη γνώμη μου ένα βασικό εννοιολογικό λάθος. Η λέξη “προστιθέμενη” κανονικά δεν αναφέρεται στην “Αξία” αλλά στη λέξη φόρος. Επομένως, αντί για Φόρος Προστιθέμενης Αξίας έπρεπε να είχαμε τον όρο Φόρος Προστιθέμενος επί της Αξίας. Προτείνω λοιπόν τον όρο ΦΕΤΑ δηλαδή φόρος επί της αξίας ή τον όρο ΕΦΑ δηλαδή Επιπρόσθετος Φόρος Αξίας”.

Ο Φ.Π.Α από το 2009 μέχρι το 2019 Πηγή: tradingeconomics.com

Από τότε ο συντελεστής του Φ.Π.Α στην Ελλάδα αλλάζει αναλόγως την οικονομική συγκυρία:

Το 1988 o Υπουργός Οικονομικών Τσοβόλας μείωσε τον συντελεστή για τις υπηρεσίες κατά 2%, δηλαδή έφτασε στο 16%.

Το 1992 επί Ν.Δ, καταργήθηκε ο συντελεστής για τα είδη πολυτελείας.

Ο ΦΠΑ στην εστίαση αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση “φόρου ασανσέρ”, καθώς ο συντελεστής έχει αλλάξει αρκετές φορές τα χρόνια των μνημονίων ανάλογα με την πορεία της ελληνικής οικονομίας και τη διαπραγμάτευση των κυβερνήσεων με τους δανειστές.

Το 2011 αυξήθηκε μετά από απαίτηση της τρόικας από 13 σε 23% και το 2013 μειώθηκε από το 23% στο 13%. Το 2015 αυξήθηκε πάλι στο 23% και προσεχώς, αναμένεται να επιστρέψει στο 13%.

Η Ελλάδα κατέχει την 7η θέση του πίνακα των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τους μεγαλύτερους συντελεστές Φ.Π.Α. Την πρώτη θέση κατέχει η Ουγγαρία.

Διαβάστε στην “ΜτΧ”: Το μετρό της Αθήνας και οι εξαγγελίες των πολιτικών από το 1965 ως το 1979