Τι κρύβει η τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου Β’. Η τεχνολογία φωτίζει το εντυπωσιακό έργο της κλασικής ζωγραφικής (φωτο)

Η τοιχογραφία με το κυνήγι στη ζωφόρο της πρόσοψης του βασιλικού Τάφου του Φιλίππου Β΄  στις Αιγές, αποτελεί το σημαντικότερο και μεγαλύτερων διαστάσεων ζωγραφικό έργο του κλασικού κόσμου που έχει αποκαλυφθεί, μέχρι σήμερα.

Το διεπιστημονικό έργο ReVis, με επιστημονική υπεύθυνη την Δρα Χαρίκλεια Μπρεκουλάκη, αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη της συγκεκριμένης τοιχογραφίας. Οι διαγνωστικές και απεικονιστικές τεχνικές είναι πρωτοποριακές και μη επεμβατικές.

Μέσα από αυτή την καινοτόμο μελέτη έρχονται στο φως νέα στοιχεία για τα αρχαία χρώματα, την τεχνοτροπία και την εικονογραφία της εμβληματικής αυτής τοιχογραφίας, αλλά και γενικότερα για τη μνημειακή ελληνική ζωγραφική του 4ου αι. π.Χ.

H τοιχογραφία παρουσιάζει έξι σκηνές κυνηγιού με επτά πεζούς και τρεις έφιππους νέους που εφορμούν με ακόντια μαζί με τα σκυλιά τους και πληγώνουν διάφορα είδη θηραμάτων, με κυριότερα τον κάπρο και το λιοντάρι.

Οι νέοι που παίρνουν μέρος στο κυνήγι εικάζεται ότι είναι “βασιλικοί παίδες”, γιοι των ευγενών της μακεδονικής βασιλικής αυλής

Έργο είναι υψηλής καλλιτεχνικής αξίας

Η τοιχογραφία, μήκους 5,56 μέτρων και ύψους 1,16 μέτρων, κάλυπτε σχεδόν στο σύνολό της τη μακρόστενη ζωφόρο του βασιλικού Τάφου ΙΙ που ανακάλυψε το 1977 ο Μανόλης Ανδρόνικος.

Το πρωτότυπο έργο είναι υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, αντιπροσωπευτικό του “χρυσού αιώνα” της ελληνικής ζωγραφικής.

Η τεχνική του, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι πολύ κοντά σε εκείνη των φορητών πινάκων, δηλαδή ξηρογραφία με πολλαπλές επάλληλες στρώσεις χρωμάτων.

Η ζωγραφισμένη ζωφόρος έχει γίνει αντικείμενο πολυάριθμων μελετών, ενώ έχουν προταθεί διάφορες εικασίες για την ερμηνεία του έργου.

Η τοιχογραφία αποκαλύπτει στοιχεία σχετικά με τη σημασία του κυνηγιού, την ενδεχόμενη τοποθεσία του, τον πιθανό συμβολισμό των πολλαπλών θηραμάτων, την κοινωνική θέση των κυνηγών, καθώς και την ταύτιση των πρωταγωνιστών με ιστορικές μορφές της μακεδονικής αυλής.

Οι σκηνές του κυνηγιού

Εικάζεται  ότι οι έφιπποι κυνηγοί είναι  μέλη της βασιλικής οικογένειας, καθώς μόνο αυτοί είχαν το προνόμιο να κυνηγούν έφιπποι.

Στο κέντρο της σύνθεσης, ο στεφανωμένος ιππέας με μωβ ρούχο, είναι ο Μέγας Αλέξανδρος

Απεικονίζεται  με τέτοιο τρόπο ώστε να υπογραμμίζονται οι ικανότητές του.

Είχε επιλέξει το κυνήγι ως το θέμα της τοιχογραφίας που θα διακοσμούσε τον τάφο του αποθανόντα πατέρα του, Φιλίππου Β΄, θέμα που πρόβαλε τις αρετές του νεκρού βασιλιά.

Με πορφυρό ένδυμα και επιχρυσωμένο δόρυ, πιθανολογείται ότι απεικονίζεται ο Φίλιππος Β΄ επίσης έφιππος, να στοχεύει ένα λιοντάρι, που στην προκειμένη τοιχογραφία, αποτελεί την πιο δραματική σκηνή.

Ο βασιλιάς δείχνει στο κοινό μόνο την αριστερή πλευρά του προσώπου του, ενώ η στάση του Μ. Αλέξανδρου συμβολίζει, πιθανώς, τη συνέχεια του Φιλίππου Β’, το δικαίωμά του να διαδεχθεί τον πατέρα του στον μακεδονικό θρόνο.

Στις άλλες σκηνές, δίπλα από εκείνη με τον Φίλιππο Β’, απεικονίζεται μία σκηνή του κυνηγιού αρκούδας, στις υπόλοιπες δύο, από τα αριστερά προς τα δεξιά, το κυνήγι ελαφιών και το κυνήγι κάπρου.

Η καινοτόμος μελέτη

Το Υπουργείο Πολιτισμού, η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας συνεργάστηκαν με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών στο ερευνητικό πρόγραμμα «Η τοιχογραφία με το κυνήγι από τον Τάφο ΙΙ στη Βεργίνα: μια καινοτόμος διεπιστημονική προσέγγιση για τη μελέτη και την απεικόνιση ενός ζωγραφικού αριστουργήματος της κλασικής αρχαιότητας», συμμετέχοντας ενεργά σε αυτό.

Απώτερος στόχος της έρευνας είναι η ακριβέστερη κατανόηση της τεχνικής και της εικονογραφίας της τοιχογραφίας, καθώς και η πρόταση μιας νέας ψηφιακής αποκατάστασης σε φυσικές διαστάσεις.

Η τεχνική βασίζεται στα αρχαιομετρικά δεδομένα της έρευνας και συνδυάζοντας εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης (Χρίστος Σιμάτος, εικαστικός) και σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία (Εμμανουήλ Μπιτσάκης, ζωγράφος).

Η διεθνής ημερίδα

Στις 5 Απριλίου 2025 θα πραγματοποιηθεί διεθνής επιστημονική ημερίδα με θέμα “The Aigai Hunt Frieze Revealed: An Interdisciplinary Investigation and Digital Reconstruction”, όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα της έρευνας.

Οι ομάδες που συμμετείχαν στο έργο και θα παρουσιάσουν τις διαγνωστικές μεθόδους που χρησιμοποιήσαν στην επιτόπια εξέταση της τοιχογραφίας, η οποία πραγματοποιήθηκε στον Αρχαιολογικό Χώρο των Αιγών (μνημείο UNESCO) τον Μάρτιο του 2023.

Το έργο χρηματοδοτεί το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.).

Υλοποιείται σε συνεργασία με το Κέντρο Φυσικών Ερευνών «Δημόκριτος», Ινστιτούτο Πυρηνικής και Σωματιδιακής Φυσικής, με επικεφαλής τον Διευθυντή Ερευνών Δρα Ανδρέα Καρύδα, και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας, με επιστημονική επί τόπου υπεύθυνη την Προϊσταμένη Τμήματος Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και Μουσείων Δρα Αναστασία Γεωργιάδου.

Το ReVis έχει εξασφαλίσει πρόσβαση στις προηγμένες τεχνολογικά πειραματικές υποδομές της Ευρωπαϊκής Κοινοπραξίας IPERION-HS/MOLAB.