Τι είναι το κίνημα της αποανάπτυξης και της “ολιγαρκούς αφθονίας”. Ο αντικαπιταλιστικός, αντικαταναλωτικός χαρακτήρας και η “πρόταση” του Λατούς για πολιτική αυτονομία της Κρήτης

Το κίνημα της αποανάπτυξης γεννήθηκε με την άφιξη της νέας χιλιετίας, το 2001, ως μία απάντηση στον καπιταλισμό και στον υπέρμετρο καταναλωτισμό. Στην ουσία, πρόκειται για ένα κίνημα που επιχειρεί να «ακαδημαϊκοποιήσει» τον ακτιβισμό.

Η εμφάνιση της αποανάπτυξης ως νέο πολιτικό μοντέλο

Ο 20^ος αιώνας ήταν η περίοδος που οι έντονες κοινωνικές και οικολογικές ανησυχίες έκαναν για πρώτη φορά αισθητή την παρουσία τους. Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις σε συνδυασμό με την εξίσου απότομη βιομηχανοποίηση και παγκοσμιοποίηση των κοινωνιών έφεραν τις πρώτες μαζικές αντιδράσεις από ανθρώπους που θεωρούσαν ότι το νέο αυτό πολιτικοκοινωνικό μοντέλο δεν ήταν υγιές και μακροπρόθεσμα βιώσιμο. Οι φωνές αυτές ενώνονταν από μία κοινή ιδεολογία, αλλά δεν στηρίζονταν σε ένα προκαθορισμένο υπαρκτό θεωρητικό υπόβαθρο.

Έτσι, η έννοια της αποανάπτυξης (μετάφραση του γαλλικού “décroissance”) γεννήθηκε με σκοπό να εντάξει σε ένα θεωρητικό πλαίσιο τις ιδεολογίες του αντικαπιταλισμού, του αντικαταναλωτισμού και της «πράσινης οικονομίας». Πυλώνας των όρων αυτών είναι η πεποίθηση ότι η ευημερία του γενικού συνόλου μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας οικολογικής πολιτικής, βασική επιδίωξη της οποίας είναι η τοπική οικονομία. Με άλλα λόγια, το κάθε κράτος πρέπει να στοχεύει στην απόλυτη αυτάρκεια από άποψης πόρων και στην αυτονομία από άποψης πολιτικής.

Στόχος είναι οι κοινωνίες να ζουν με βάση τις οικολογικές τους δυνατότητες, με ανοικτές τοπικοποιημένες οικονομίες,

ισομερώς κατανεμημένα αγαθά και αμεσότερους δημοκρατικούς θεσμούς.

Για να επιτευχθεί αυτό είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μία νοοτροπία «ολιγαρκούς αφθονίας». Σύμφωνα με αυτή, η παραγωγή πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά στην ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών των πολιτών, οι οποίοι με τη σειρά τους θα συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγική διαδικασία. Η έμφαση στην αποδοτικότητα αντικαθίσταται από μια έμφαση στην επάρκεια. Παράλληλα, η καινοτομία δεν επικεντρώνεται πλέον στην τεχνολογία για χάρη της τεχνολογίας, αλλά σε νέες κοινωνικές και τεχνικές πρακτικές που θα μας επιτρέπουν να ζούμε λιτά και συμβιωτικά. Ο σεβασμός στο περιβάλλον έρχεται σε πρώτη μοίρα, ενώ προωθείται η ενσυνείδητη και αρμονική συμβίωση μαζί του. Έτσι, θα μπορούμε να εξασφαλίζουμε όλα τα απαραίτητα για την επιβίωση μας και παράλληλα μία άνετη και υψηλής ποιότητας ζωή, μακριά από τη μανία του υπέρμετρου ανταγωνισμού και της υπερκατανάλωσης.

Λατούς: «Η Ελλάδα είναι καταδικασμένη να ξαναγυρίσει στη δραχμή»

Ο Σερζ Λατούς, Γάλλος πανεπιστημιακός, έχει αφιερώσει τα τελευταία 17 χρόνια της ζωής του στη μελέτη της αποανάπτυξης. Χάρη στο εκτενές ακαδημαϊκό του έργο, έχει καθιερωθεί ως ένας από τους πλέον σημαντικούς θεωρητικούς της. Σε ομιλίες και συνεντεύξεις που έχει δώσει ως εκπρόσωπος του κινήματος, πολλές φορές έχει χρησιμοποιήσει την κατάσταση της Ελλάδας ως χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνίας που η αποανάπτυξη αποτελεί τη μόνη λύση, κατά τη γνώμη του φυσικά. Αρχή της λύσης αυτής είναι, όπως υποστηρίζει, η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.

«Απέναντι στο αδιέξοδο των πολιτικών λιτότητας και την οικολογική ανάγκη να εξέλθει κάποιος από την κοινωνία της ανάπτυξης, μόνον ένα πρόγραμμα εμπνευσμένο από το σχέδιο της αποανάπτυξης μπορεί να επιλύσει την τραγική κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει χώρες όπως η Ελλάδα».

Για τον Λατούς, η Ελλάδα διαθέτει όλα τα φόντα και τους φυσικούς πόρους ώστε να γίνει πλήρως αυτάρκης και να παρέχει σε όλους τους πολίτες της ένα υψηλό βιοτικό επίπεδο. Η εξάρτηση από ξένες οικονομίες είναι αποτέλεσμα ενός καπιταλιστικού μοντέλου που αφενός παρεμποδίζει την πραγματική εξέλιξη των κοινωνιών και αφετέρου καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον στο βωμό του κέρδους και της απληστίας.

Ειδικά για την Κρήτη είχε αναφέρει ότι μπορεί να γίνει ένα εργαστήριο αποανάπτυξης επειδή έχει επάρκεια προϊόντων. Επίσης είπε ότι μπορεί να διεκδικήσει την πολιτική της αυτονομία αλλά όχι την ανεξαρτησία. Τέλος πρότεινε ότι θα μπορούσε να έχει και ένα τοπικό κρητικό νόμισμα.

Η αποανάπτυξη αποτελεί φαινόμενο του 21^ου αιώνα, αλλά έχει τις ρίζες της στον 20^ο. Είναι ο ακτιβισμός του παρελθόντος που έχει μεταφερθεί από τους δρόμους, στην επιστημονική έρευνα και στην πολιτικοοικονομική θεωρία.

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Wikimediamtx Commons

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Τι είναι η «θεωρία των παιγνίων» στην οποία ειδικεύεται ο κ. Γιάνης Βαρουφάκης. Ο Τζον Νας που ανέπτυξε τη μεθοδολογία του είναι το θέμα της ταινίας: «Ένας υπέροχος άνθρωπος». Το διάσημο δίλημμα του φυλακισμένου