«Τι είναι οι Ιταλοί, μάνα;». Τα παιδιά ρωτούσαν για τον πόλεμο και νόμιζαν ότι τα βομβαρδιστικά ρίχνουν δέματα. Οι παιδικές αναμνήσεις του καθηγητή ιατρικής Ηλιάδη που έτρεξε να θαυμάσει το αστραφτερό πουλί και γλύτωσε από θαύμα

Ο Θεόφιλος Ηλιάδης, χειρουργός, ωτορινολαρυγγολόγος και καθηγητής Ιατρικής, βίωσε τον πόλεμο του 1940, όταν ήταν μικρό παιδί. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο χωριό τους στην Πεντάβρυσο Καστοριάς είδε για πρώτη φορά αεροπλάνο και έζησε από κοντά τις συνέπειες του πολέμου. Οι αναμνήσεις του είναι έντονες και θέλησε τις μοιραστεί μαζί μας.

«Έφτασε το ΄40 με όλες τις συνέπειες για τη ζωή των ανθρώπων. Μια μέρα ο μεγαλύτερος αδερφός μου, ο Κώστας, μαζί με τον γείτονα συνομήλικό του, Γιάννη, έσκαψαν έναν λάκκο μισό περίπου μέτρο βάθος και πλάτος, τόσο ώστε να χωράνε περίπου τέσσερα με πέντε άτομα και το σκεπάσανε με κλαδιά που κόψανε από τα γύρω δέντρα. Σκοπός ήταν να μπαίνουμε στο χαράκωμα όταν έρχονταν τα ιταλικά αεροπλάνα για να προφυλαχθούμε από τις οβίδες.

Πράγματι, ένα πρωινό βλέπουμε ένα αεροπλάνο στον ορίζοντα. Σε λίγο φθάνει πάνω από το χωριό, τα πιτσιρίκια τρέχαμε χαρούμενα να απολαύσουμε πώς ένα μεγάλο πουλί κάνει βόλτες πάνω από το χωριό. Οι μεγάλοι τρέχουν και μας αρπάζουν, μόλις και μετά βίας φτάσαμε στο πρόχειρο όρυγμα που μέρες τώρα ετοίμαζαν ο Κώστας και ο Γιάννης.

Από το αεροπλάνο μας στέλνουν τα πρώτα δώρα, ένα δυο τρία δέματα, οι μεγάλοι ανήσυχοι φωνάζουν: «Ξαπλώστε! Τα κεφάλια στο χώμα!».

Και να που έχουν δίκιο. Πέφτει το πρώτο δέμα και ακούγεται ένας φοβερός κρότος. Τα χώματα και ό,τι άλλο υπήρχε κοντά στο σημείο που έπεσε το δέμα πετάγονται μέτρα μακριά.

Κανείς δεν μιλάει. Ακούγεται μόνο το κλάμα του μικρού μου αδερφού, Νίκου. Ευτυχώς, η οβίδα όπως λένε οι μεγάλοι, έπεσε στα χωράφια.

Πέφτει το δεύτερο βλήμα σφυρίζοντας κοντά μας. Ησυχία.

Δεν ακούγεται τίποτα φοβερό, μόνο ένας κρότος από το πέσιμο της οβίδας κοντά μας, σε απόσταση αναπνοής.

Σε λίγα δευτερόλεπτα ακούμε ένα κρότο εξίσου δυνατό, όπως και ο πρώτος, μετά ησυχία. Κανείς δεν κουνιέται.

Άγνωστο πόση ώρα πέρασε όταν ακούστηκαν οι πρώτες φωνές: «Έφυγε! Έφυγε!».

Το αεροπλάνο, αφού έκανε δυο τρεις ακόμη βόλτες πάνω από το χωριό, απομακρύνθηκε οριστικά.

Το δεύτερο που δεν έσκασε, έπεσε πάνω στο σπίτι του Γιάννη, στο μπαλκόνι, σε απόσταση λίγων μέτρων από εκεί που ήμασταν.

Οι μανάδες μας έκαναν τον σταυρό τους και δόξασαν την Παναγία και τον Θεό για τη μεγάλη τύχη μας που δεν έσκασε η οβίδα.

Τα πιτσιρίκια τρέξαμε να θαυμάσουμε το αστραφτερό δέμα.

Δεν γνωρίζαμε τι φονικό σκορπούσε όταν πέφτοντας, έσκαγε σε χίλια κομμάτια.

Αυτά, θα τα μαθαίναμε αργότερα.

“Τι είναι οι Ιταλοί”

Εκείνη την ημέρα πήραμε την πρώτη γεύση τι σήμαινε πόλεμος. Οι μεγάλοι ήταν ανήσυχοι.

Εμείς αμέριμνοι παίζαμε χιονοπόλεμο, τρέχαμε στους δρόμους, στα αλώνια. Το σχολείο συνέχιζε τη ζωή του.

Σε λίγες μέρες, το χωριό γέμισε παράξενους ανθρώπους με ομοιόμορφες στολές, να τρέχουν πάνω κάτω.

Να φεύγουν οι πρώτοι, να έρχονται άλλοι. Ακούγαμε τους γονείς μας να λένε:

«Πάνε στο μέτωπο. Πάνε να πολεμήσουν τους Ιταλούς». «Τι είναι οι Ιταλοί, μάνα;», ρωτούσαμε εμείς. «Κακοί άνθρωποι, παιδιά μου, που θέλουν να πάρουν τα σπίτια μας, τα ζώα μας, να σκοτώσουν εμάς και να πάρουν τα χωράφια μας».

Λίγο αργότερα έφθασαν τα πρώτα νέα: «Νικήσαμε! Οι στρατιώτες μας προχωράνε, κυνηγάνε εχθρούς».

Μετά, έπεσε βουβαμάρα. Δεν μιλούσε κανείς. Οι γονείς μας και τα μεγαλύτερα αδέρφια μας γύριζαν νωρίς στα σπίτια.

Έσπασε το μέτωπο. Οι στρατιώτες μας γύριζαν χωρίς τουφέκια. «Έσπασε το μέτωπο», έλεγαν.

Αλήθεια, τι ήταν το μέτωπο; Τι πάει να πει έσπασε το μέτωπο;

Κουβέντες που δεν τις καταλαβαίναμε τότε. Αργότερα όμως…»