Τι είναι ο “ρεσπέρης”, “το ανασόνι” και το “είδισμα”. Λέξεις που χρησιμοποιούνται ακόμα, αλλά δεν αναφέρονται στα λεξικά. Σε ποιες περιοχές ακούγονται και σήμερα

Πηγή: Λέξεις που χάνονται, του Νίκου Σαραντάκου, εκδόσεις ΤΟ ΒΗΜΑ

Ανασόνι είναι το γλυκάνισο. Πρόκειται για δάνειο από την τουρκική λέξη anason, αλλά η τουρκική λέξη ανάγεται, προφανώς μέσω αραβικών, στο αρχαίο ελληνικό “άννησον”, που εμφανίζεται πρώτη φορά στον Ηρόδοτο. Επομένως, το ανασόνι είναι αντιδάνειο.

Πάντως είναι σπάνια λέξη η οποία ακούγεται κυρίως στη βόρεια Ελλάδα και απουσιάζει από τα περισσότερα λεξικά. Όπως λέει ένα δημοτικό δίστιχο, “μες στο Ζαγόρι είναι δεντρί, το λέγουν ανασόνι / όποιες κόρη μ’ κι αν φίλησα καμιά δεν είπε σώνει”. Το “άννησον” πέρασε και στα λατινικά, anisum, από όπου τo γαλλικό anis και το λικέρ anisette, της οικογένειας του ούζου, που θα το δείτε και στα ελληνικά ως ανιζέτα.

Είδισμα

Παρόλο που είναι ακραιφνώς ελληνική λέξη και έχει χρησιμοποιηθεί αρκετά, τόσο από τον λαό όσο και από τους δόκιμους λογοτέχνες, δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό.

Λέξη της Ηπείρου και της Δυτικής Στερεάς περισσότερο, τα ειδίσματα είναι, σύμφωνα με διάφορα γλωσσάτια, αντικείμενα του σπιτιού, σκεύη, ρούχα. Ωστόσο, σε πολλές χρήσεις είναι ειδικώς κοσμήματα, τιμαλφή, ακόμα ειδικότερα, οι βέρες των αρραβώνων.

Για παράδειγμα, στον σπαραχτικο “πολιτισμό εις το χωρίον” του Παπαδιαμάντη, ο μπάρμπα – Στέργιος, για να βρει τα έξοδα της ταφής του παιδιού του, δίνει στον άτεγκτο ενεχυροδανειστή μερικά ειδίσματα: δύο ασημένια σκουλαρίκια κι ένα δαχτυλίδι.

Στα “Απομνημονεύματά” του ο Μακρυγιάννης αφηγείται ότι με δική του παρέμβαση αναγκάστηκε ο Παπαφλέσσας “να δώσει πίσου τα ειδίσματα ολουνών των ανθρώπων” που είχε λεηλατήσει, ενώ σε ένα θεατρικό του Κοτζιούλα υπάρχει η φράση “κλέφτης θέλεις να γίνω; Ξένο είδισμα δεν έπιασα στα χέρια μου ποτέ”.

Ρεσπέρης

Είναι ο γεωργός, ο μικροκαλλιεργητής. Το βρίσκουμε σπανιότερα και “ρεντζιπέρης” τύπος πιο κοντά του τουρκικό rencper, απ’ όπου το δανειστήκαμε. Και “λεσπέρης”. Και ως επώνυμο.

Σπάνια λέξη, μόνο στον Πάπυρο υπάρχει. Χρησιμοποιούταν πολύ στη Μικρασία και τη βρίσκουμε σε λογοτεχνικά έργα, όπως στα “Ματωμένα Χώματα” της Δ. Σωτηρίου.

Ο ρεσπέρης ίσως ακούγεται ακόμα και στην Κρήτη, είναι όμως ολοζώντανος στην Κύπρο, όπου “ρεσπερίκκι” είναι η γεωργία.

Διαβάστε:«Μόρτης» ήταν ο τυμβωρύχος, «ζεϊμπέκηδες» οι πολεμιστές, «λεβέντες» οι πειρατές. Διαβάστε τι σήμαιναν κάποτε λέξεις που έχουν περάσει στο λεξιλόγιό μας

Διαβάστε: Τι διαφορά έχει ο σκάρτος από τον σκαρτάδο και ποιος ήταν ο αζάπης και ο ταμπής; Λέξεις που χρησιμοποίησαν οι Σουρής και ο Καραγάτσης και έχουν χαθεί