Τι έγραφαν οι εφημερίδες την 28η Οκτωβρίου 1940 εκτός από τον πόλεμο. Ανθρωποκτονίες, αυτοκτονίες και διατιμήσεις τροφίμων

Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρεσβευτής στην Ελλάδα επέδωσε στον Ιωάννη Μεταξά το ταπεινωτικό τελεσίγραφο, το οποίο απορρίφθηκε. Τις επόμενες ώρες, οι ιταλικές δυνάμεις εισέβαλαν από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. 

Την ίδια στιγμή που γινόταν αγώνας δρόμου για να οργανωθεί η επιστράτευση και να αντιμετωπιστεί ο εχθρός, οι απλοί πολίτες παρακολουθούσαν “μουδιασμένοι” τις εξελίξεις και προσπαθούσαν να εναρμονιστούν με την σκληρή πραγματικότητα.

Αρκετοί ζούσαν ακόμα στους ρυθμούς της προηγούμενης ημέρας, ενώ δεν απουσίαζαν τα περιστατικά εγκληματικότητας. Ο ημερήσιος Τύπος εκτός από τα πολεμικά ανακοινωθέντα φιλοξενούσε την υπόλοιπη τρέχουσα ειδησεογραφία, που είχε ξεφύγει από την ένταση των στιγμών.

Πόλεμος στην κλινική

Χαρακτηριστικό είναι το ρεπορτάζ της “Καθημερινής“, με έναν 28χρονο που δημιούργησε εμπόλεμη κατάσταση σε μια κλινική της Αθήνας μετά από ερωτική απογοήτευση.

Στόχος του ήταν μια νοσοκόμα, την οποία προσπάθησε να σκοτώσει. Το δημοσίευμα ανέφερε ότι “ενώ η νοσοκόμα εκοιμάτο απεπειράθη να την φονεύση πυροβολήσας εναντίον της κατ’ επανάληψιν δια περιστρόφου“. Η νοσοκόμα τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι και η κλινική κινητοποιήθηκε για να πιάσει τον επίδοξο δολοφόνο.

Τελικά, ο δράστης ανέβηκε στην ταράτσα και αυτοκτόνησε. Όπως αποδείχθηκε, είχε νοσηλευτεί παλαιότερα στην κλινική. “Συνεδέθη ερωτικώς με την νοσοκόμον, η οποία τελευταίως διέκοψε τας μετ’ αυτού σχέσεις” και εκείνος προσπάθησε ανεπιτυχώς να την εκδικηθεί. Αυτό ίσως ήταν το πρώτο αιματηρό γεγονός της 28ης Οκτωβρίου 1940.

“Μη σπεύδετε δι’ αποθέματα. Καλύπτετε όλα τα φώτα” – Οι οδηγίες προς τους πολίτες

Σταδιακά, τα ασήμαντα ζητήματα έδωσαν τη “θέση” τους στα φλέγοντα. Οι οδηγίες των αρχών διαδέχονταν η μία την άλλη: για τις πρώτες ενέργειες σε περίπτωση συναγερμού, την προμήθεια του νερού, τη χρήση του φωτισμού, την ανάγκη περιορισμού της χρήσης του τηλεφώνου και την επιβολή συγκεκριμένου ορίου αναλήψεων.

Τυχόν απροσεξία ή αμέλεια θα μπορούσαν να προκαλέσουν ολέθριες συνέπειες, γι’ αυτό “όχι μόνον ανεκταί δεν είνε, αλλά και θα παταχθούν αυστηρώς“.

Οι τιμές των τροφίμων

Ανάμεσα στις ειδήσεις που σχετίζονταν με τον πολεμικό πυρετό και δεν προέρχονταν την συνηθισμένη καθημερινότητα, ήταν το θέμα της ακρίβειας των προϊόντων διατροφής.

Σε ένα μονόστηλο γίνεται αναφορά στον καθορισμό της ανώτατης τιμής βασικών ειδών διατροφής, όπως τα μακαρόνια: “των προσφερομένων εις χύμα δραχμές 20 κατ’ οκάν” και “των συσκευασμένων εις πακέττα της 1 οκάς δραχμές 21.50“.

Το Υφυπουργείο της Αγορανομίας συνιστούσε ψυχραιμία στους πολίτες και τους ειδοποιούσε: “Μη σπεύδετε δι’ αποθέματα. Ο επισητισμός μας εξησφαλισμένος“.

Η χαρά του φυλακισμένου

Ο πόλεμος έφερε δυστυχία στον πληθυσμό. Υπήρξαν και κάποιοι που μέσα στην αναμπουμπούλα χάρηκαν. Ήταν κάποιες κατηγορίες φυλακισμένων που έλαβαν αποφυλακιστήριο λόγω των νέων συνθηκών. Επρόκειτο για ελαφροποινίτες και όσους εκλήθησαν να πολεμήσουν.

Από την χαρά αυτή εξαιρέθηκαν οι πολιτικοί κρατούμενοι κομμουνιστές, παρά το γεγονός ότι αιτήθηκαν να πολεμήσουν στο μέτωπο.

Τα συμπληρωματικά μέτρα ήταν η απελευθέρωση όλων όσοι βρίσκονταν στη φυλακή για ένα μόλις χρόνο, η απαγόρευση εξόδου από την επικράτεια σε κάθε Έλληνα, “συμπεριλαμβανομένων και των διπλωματικών υπαλλήλων“, και η επίταξη μηχανών πάσης φύσεως, εργαλείων πλοίων και οποιουδήποτε υλικού που θα μπορούσε να χρησιμεύσει στην πολεμική προσπάθεια.

Επιπλέον, χαρακτηριστικές ήταν οι οδηγίες για τήρηση εχεμύθειας και εμπιστοσύνη μόνο στα επίσημα ανακοινωθέντα, με απώτερο στόχο την προστασία από τυχόν κατασκόπους που καιροφυλακτούσαν. “ΠΡΟΣΕΧΕΤΕ ΤΗΝ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΝ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ“, έγραφε χαρακτηριστικά το “Ελεύθερον Βήμα“.

“Υπέρ βωμών και εστιών”

Ο Ελληνϊταλικός Πόλεμος βρήκε τους ανθρώπους του Τύπου “απροετοίμαστα προετοιμασμένους”. Γνώριζαν και ανέμεναν την ιταλική εισβολή και επίθεση, ωστόσο δεν ήταν σε θέση να ξέρουν ότι αυτό θα γινόταν τόσο σύντομα.

Με το που ήρθε η ειδοποίηση, οι δημοσιογράφοι έσπευσαν στα γραφεία, για να αναγγείλουν την βαρυσήμαντη είδηση στο λαό. Οι εξελίξεις ήταν καταιγιστικές και τα φύλλα έπρεπε να κυκλοφορήσουν το συντομότερο δυνατό

Κάποιες εφημερίδες όπως η “Ακρόπολις” δεν πρόλαβαν να συμπεριλάβουν στο πρωτοσέλιδό τους την είδηση της κήρυξης του πολέμου. Την αναμετέδωσαν κυριολεκτικά επί του πιεστηρίου, ως έκτακτη είδηση στην τελευταία σελίδα.

Τα πρωτοσέλιδα ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου και την επομένη αποτελούν το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα έκφρασης πατριωτισμού και αποτύπωσης του πολεμικού “πυρετού”.

“Υπέρ βωμών και εστιών” έγραφε το “Έθνος“, “Έλληνες εις τα όπλα!” ο “Ασύρματος” και “Το Έθνος σύσσωμον, μνημον των παραδόσεών του, εις τας επάλξεις!” η “Καθημερινή“.

Οι αντιδράσεις των Αθηναίων στο άκουσμα του πολέμου

Όλοι είχαν πλέον συνειδητοποιήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης και ο καθένας από το δικό του μετερίζι έπρεπε να συνεισφέρει.

Ο ενθουσιασμός των Αθηναίων ήταν διάχυτος και το μίσος για τον Ιταλό κατακτητή μεγάλο. Σε ρεπορτάζ της εφημερίδας “Αθηναϊκά Νέα” της 30ης Οκτωβρίου, ο δημοσιογράφος αναφέρεται στους χαρακτηρισμούς ενός γείτονά του που, όπως γράφει, “πριν από μια εβδομάδα τον ήξερα ψύχραιμον και επιφυλακτικόν“:

“Ά, τους άτιμους! Α, τους μακαρονάδες! Για τι μας πέρασαν εδώ πέρα; Για κάφρους; Θα τους πάρ’ ο διάολος τη μάνα και τον πατέρα“.

“Εκείνο που προκαλεί βαθυτάτην εντύπωσιν είνε ο ενθουσιασμός με τον οποίο σπεύδουν να καταταγούν οι καλούμενοι. Ευρέθηκα σε ένα τραμ υπερφορτωμένο από νέους στρατιώτας που μόλις εντύθηκαν και εγύριζαν στα παραπήγματα. Πρόσωπα αρρενωπά, χαρούμενα, ενθουσιώδη που έλεγον: “Θα πάμε στα Τίρανα!”. “Ποια Τίρανα, βρε φίλε; Στη Ρώμη δεν λες!“, συνεχίζει το ρεπορτάζ της εποχής.

Σε άλλο ρεπορτάζ, της εφημερίδας “Καθημερινή“, διαβάζουμε για τους Αθηναίους που κατέβαιναν μαζικά από τις συνοικίες στο κέντρο. Έξω από τη Βουλή επικρατούσε πανδαιμόνιο. Η νεολαία πρωτοστατούσε στις διαδηλώσεις και φώναζε συνθήματα όπως “Κάτω η Ιταλία!“, “Νίκη ή Θάνατος!” και “Δω-δε-κά-νη-σα!“.

Φωτογραφίες αντλήθηκαν από το δίτομο έργο “Ημέρα με την ημέρα – Ο Πόλεμος από τις εφημερίδες της εποχής – Έπος 1940-41” (Τόμος Α’), Εκδόσεις Μίλητος