Τι έγινε στην πιο αιματηρή μάχη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Καταμετρήθηκαν 1 εκατομμύριο θύματα και έπεσαν 1,7 εκατομμύρια βλήματα. Μαρτυρίες

Η πιο αιματηρή μάχη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στην ιστορία της ανθρωπότητας, μαζί με αυτή του Βέρντεν, ήταν η Μάχη του Σομ που διεξήχθη το 1916.

Η μάχη ξεκίνησε την 1η Ιουλίου 1916 και έληξε στις 18 Νοεμβρίου του ίδιου έτους μετρώντας περισσότερα από ένα εκατομμύριο θύματα μέσα σε τέσσερις μήνες. Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες των στρατιωτών περιέχονται στο βιβλίο του Richard Van Emden με τίτλο: (Σομ: Η Επική Μάχη όπως την περιγράφουν με τα δικά τους λόγια και φωτογραφίες οι στρατιώτες που την έζησαν.

Ένας από τους στόχους της μάχης ήταν οι Βρετανοί να τραβήξουν τις γερμανικές δυνάμεις από τη μάχη του Βερντέν, όμως στις 21 Φεβρουαρίου 1916 εκδηλώθηκε η επίθεση των Γερμανών και οι  Γάλλοι που αναγκάστηκαν να υπερασπιστούν το Βερντέν δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν στη μάχη του Σομ. Έτσι, το βάρος της σύγκρουσης έπεσε στους Βρετανούς.

Στο τέλος της αναμέτρησης, οι απώλειες στο Σομ ήταν μεγαλύτερες από του Βερντέν. Την πρώτη ημέρα της μάχης, την 1η Ιουλίου, τουλάχιστον 20.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ασύλληπτο!

Η προβολή της προπαγανδιστικής ταινίας “The Battle of the Somme” (Η Μάχη του Σομ), η οποία περιείχε αυθεντικές σκηνές γυρισμένες τις πρώτες ημέρες στο πεδίο της μάχης, προκάλεσε σοκ στους Βρετανούς. Ακόμη και σήμερα οι σκηνές που αποτυπώνουν τις συνθήκες διαβίωσης μέσα στα χαρακώματα, τις μάχες, τους τραυματίες και τα θύματα προκαλούν αίσθημα απόγνωσης.

Όπως και στο Βέρντεν, της μάχης ακολούθησε σφυροκόπημα του πυροβολικού. Ένα συνεχές σφυροκόπημα για πέντε ημέρες και νύχτες όπου έπεσαν τουλάχιστον 1,7 εκατομμύρια βλήματα. Έπειτα άρχισαν οι μάχες.

Το βασικό χαρακτηριστικό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν οι μάχες των χαρακωμάτων. Επρόκειτο για μια μέθοδο που είχε σκοπό την προστασία απέναντι στην ευρεία χρήση των πολυβόλων και του πυροβολικού.

Οι συνθήκες ήταν άθλιες, τεράστιοι αρουραίοι επιτίθεντο στους στρατιώτες και έτρωγαν τα αυτιά ή τα μάτια τους όσο εκείνοι προσπαθούσαν να κοιμηθούν. Ψείρες, μολύνσεις και αρρώστιες ήταν επίσης οι εχθροί των στρατιωτών. 

Στη Μάχη του Σομ τα πυροβόλα θέριζαν κυριολεκτικά, όπως προκύπτει από τις μαρτυρίες των στρατιωτώ. H τεχνολογική υπεροχή της γερμανικής οπλοβιομηχανίας στον τομέα των πολυβόλων, με τα Maschinengewehr 08 (400 βολές/λεπτό και μέγιστο βεληνεκές 3.900 μέτρα) και Bergmann MP18, έδωσε το πλεονέκτημα.

Eπίσης, χρησιμοποιήθηκαν χημικές βόμβες με δηλητηριώδη αέρια και για πρώτη φορά τα άρματα μάχης εμφανίστηκαν στο πεδίο της μάχης από τους Βρετανούς.

Οι βομβαρδισμοί, η βροχή, η λάσπη είχαν δημιουργήσει ένα περιβάλλον εφιαλτικό, μια κόλαση. Οι στρατιώτες, στην προσπάθειά τους να σκαρφαλώσουν σε υψώματα για να βγουν από τα χαρακώματα και τους κρατήρες που άνοιγαν οι οβίδες, διαμελίζονταν από τις σφαίρες των πυροβόλων. Αιμόφυρτοι και αποπροσανατολισμένοι έπρεπε μόνο να προχωρούν μπροστά. Όποιος οπισθοχωρούσε εκτελείτο από τους αξιωματικούς επί τόπου.

Οι στρατιώτες έπρεπε συνεχώς να σκαρφαλώνουν σε μικρά υψώματα και να ξεπερνούν τους κρατήρες και τα χαρακώματα. Στην προσπάθειά τους να αναρριχηθούν, έπεφταν πάνω στα γερμανικά πολυβόλα που τους θέριζαν από παντού. Oι Bρετανοί περιέγραψαν αργότερα ανατριχιαστικές σκηνές, όπου αιμορραγούσαν και εντελώς χαμένοι έπεφταν πάνω στα πτώματα για να καλυφθούν.

Στις 13 Νοεμβρίου 1916 οι Βρετανοί είχαν καταλάβει τις πόλεις Beaumont, Hamel και Beaucourt, ενώ πέντε ημέρες αργότερα Γάλλοι και Βρετανοί αποφάσισαν να τερματίσουν την επίθεση.

Για πολλά χρόνια συζητούσαν αν η επίθεση στον ποταμό Σομ ήταν επιτυχής. Το Δυτικό Μέτωπο δεν κατέρρευσε. Το συμμαχικό μέτωπο μέσα σε τέσσερις μήνες είχε προωθηθεί περίπου 9,7 χιλιόμετρα με κόστος σε ανθρώπινες ζωές 419.000 Βρετανούς και 202.567 Γάλλους, ενώ από την πλευρά των Γερμανών οι απώλειες έφτασαν τους 465.181.

Έως το 1930, η κυρίαρχη άποψη στη βρετανική πλευρά ήταν πως επρόκειτο για μια πολύ δύσκολη νίκη που επιτεύχθηκε ενάντια σε έναν γενναίο και έμπειρο αντίπαλο. Αργότερα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ διαφώνησε με τη στρατηγική που ακολουθήθηκε, ενώ ο Λόιντ Τζορτ, όταν ήταν πρωθυπουργός, στα απομνημονεύματά του άσκησε δριμεία κριτική για αυτόν τον πόλεμο φθοράς.

Όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο καθιερωνόταν η ιδέα πως επρόκειτο για έναν μάταιο εγχείρημα που διεξήχθη μέσα στη λάσπη. Οι αρχηγοί του στρατού και από τα δύο μέρη έχουν δεχθεί κριτική για τις συγκλονιστικές απώλειες ανθρώπινων ζωών, την αδιαφορία τους και για την αποτυχία να επιτύχουν την κατάκτηση των εδαφών για τα οποία πολεμούσαν.

Ο Τσώρτσιλ παραδέχθηκε πως η μάχη βοήθησε στον τερματισμό του άλλου μετώπου στο Βέρντεν, ωστόσο είχε σαν αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του βρετανικού στρατού.

Όπως και να έχει, είναι κοινώς αποδεκτό ότι η Μάχη του Σομ ήταν η αρχή των σύγχρονων στρατών και οπλικών συστημάτων, καθώς και των μαχών που ακολούθησαν.

Στιγμές από το μέτωπο

Συγκλονιστικές είναι οι μαρτυρίες στρατιωτών τις οποίες έχει συμπεριλάβει στο βιβλίο του ο Richard Van Emden.

Γράφει στο ημερολόγιό του ένας στρατιώτης: «Ακούγαμε τις σφαίρες να σφυρίζουν δίπλα μας… Ο υπολοχαγός Hirst ήταν κοντά μου, σχεδόν τον άγγιζα, ήταν νιόπαντρος και ωραίος τύπος, όμως την πρώτη ημέρα της μάχης αποκεφαλίστηκε από τις σφαίρες των Γερμανών».

Ένας άλλος, ο στρατιώτης Lindley, γράφει: «Ήμουν στο πρώτο κύμα της επίθεσης, δεν υπήρχαν επευφημίες απλά τρέχαμε μπροστά, δεν είχαμε ιδέα, δεν μπορούσαμε να σκεφτούμε. Ο θόρυβος μας είχε αποπροσανατολίσει, όλοι μας ήμασταν σε μια σύγχυση…προχωρούσαμε όπως μπορούσαμε και όποιος τολμούσε να γυρίσει πίσω τον εκτελούσαν επιτόπου».

«Καθώς ήμουν πεσμένος στο έδαφος εκεί στο πουθενά ένας αξιωματικός με το πιστόλι στο χέρι μας φώναξε: “ελάτε, ελάτε, πάμε, δεν πρόλαβε να κάνει δύο βήματα πριν απογειωθεί στον αέρα τον είχαν γαζώσει τα γερμανικά πυροβόλα”.

«Οι σφαίρες ήταν σαν ένα σμήνος από μέλισσες, σχεδόν τις ένιωθες, διαπερνούσαν τα ρούχα… άλλες φορές βλέπαμε χέρια ή πόδια στον αέρα».

Κάποιος άλλος περιγράφει: « Τα γαλλικά χαρακώματα δεν ήταν τόσο καλά, κατέρρεαν και πλημμύριζαν και όταν έκανε κρύο πάγωναν».

«Τα χαρακώματα ήταν γεμάτα με αρουραίους, με άσπρες κοιλιές σαν νεαρές γάτες, καλοθρεμένοι, αδίστακτοι και βίαιοι».

«Προσπάθησα να χτυπήσω τον ελεύθερο σκοπευτή και σήκωσα το κεφάλι μου τότε άκουσα ένα ηχηρό κρακ το κράνος μου εκτοξεύθηκε από το κεφάλι μου και ένιωσα ένα πόνο στο λαιμό. Έπεσα και έμεινα για ώρες στο έδαφος με ένα απίστευτο βουητό μέσα στα αυτιά μου δεν ήξερα εάν είχα χάσει το μισό μου κρανίο…».

«Ήμουν μέσα σε ένα κρατήρα για μέρες τα πτώματα είχαν αρχίσει να μαυρίζουν…».

«Πιάσαμε κάποιους γερμανούς αιχμαλώτους. Ένας νεαρός στρατιώτης με τα χέρια ψηλά φώναζε “έλεος, έλεος”, τον πυροβόλησαν αμέσως και έπεσε σαν άδειο σακί».

«Ο λοχίας Leach εκείνη την ημέρα απασφάλιζε μια βόμβα όταν η περόνη ασφαλείας γλίστρησε, προκειμένου να σώσει τους στρατιώτες που βρίσκονταν στον ίδιο χώρο, τους είπε να πέσουν στο έδαφος και να καλυφθούν, Αυτός βγήκε έξω για να την πετάξει κάπου, είχε λιγότερο από τέσσερα δευτερόλεπτα και τότε είδε εμένα με τον συμπολεμιστή μου να εμφανιζόμαστε μπροστά και κοντά του. Γύρισε την πλάτη του έτρεξε στον τοίχο και περίμενε να εκραγεί για να μας προστατεύσει. Τον είδαμε με κομμένα χέρια μέσα σε μια λίμνη αίματος. Τι κουράγιο και αυτοθυσία. Ήταν μόλις 22 ετών».

(Με πληροφορίες από Wikipedia, daily mail, militaryhistory.gr)

Πηγή χαρακτηριστικής εικόνας: Flickr

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Η πανωλεθρία του βρετανού στρατηγού Ντάγκλας Χέιγκ, που έχασε μέσα σε μια μέρα 57 χιλιάδες άνδρες στη μάχη του Σομ. Κυνικά δήλωσε «αυτές οι απώλειες δεν μπορούν να θεωρηθούν σοβαρές» και προήχθη σε αρχιστράτηγο