Τι απέγινε ο λόφος στην καρδιά του Κολωνακίου που τον αποκαλούσαν “Μικρός Λυκαβηττός”. Στην ανοικοδόμηση της Αθήνας έγινε νταμάρι και με τις πέτρες του χτίστηκαν πολλά νεοκλασικά

Το Κολωνάκι και οι γύρω περιοχές αποτελούν σήμερα ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα σημεία της Αθήνας, ενώ οι κατοικίες ανήκουν κυρίως σε πολίτες με οικονομική επιφάνεια. Η περιοχή άλλωστε βρίσκεται στους πρόποδες του Λυκαβηττού και λίγα λεπτά από το κέντρο της Αθήνας.

Το Κολωνάκι αποτελούσε πάντοτε μια επίζηλη περιοχή. Είναι κοντά στα κέντρα αποφάσεων και υπήρξε χώρος συνεύρεσης πολιτικών, καλλιτεχνών και επιχειρηματιών. Η εικόνα της συνοικίας διαμορφώθηκε μέσα στο χρόνο. Στα  χρόνια της Τουρκοκρατίας, η περιοχή καλυπτόταν από αγρούς, αμπελώνες αλλά και στάνες βοσκών που ζούσαν τα κοπάδια τους στις πλαγιές του Λυκαβηττού και πωλούσαν το γάλα τους στη νέα πρωτεύουσα της χώρας. Γι αυτό εξάλλου η περιοχή την αποκαλούσαν Κατσικάδικα.

Το Κολωνάκι άρχισε να συγκροτείται οικιστικά στις αρχές της δεκαετίας του 1860 και μέχρι το 1880 δεν συγκέντρωνε μεγάλο αριθμό κατοίκων.

Η περιοχή της  Δεξαμενής, που αποτελούσε κομμάτι του Κολωνακίου κατοικήθηκε νωρίτερα, αλλά μέχρι τον 20ο αιώνα θεωρούταν επικίνδυνη.

Και αυτό γιατί διέμεναν λαϊκά στοιχεία, εργένηδες και εσωτερικοί μετανάστες. Τις επόμενες δεκαετίες όμως η Δεξαμενή έγινε στέκι καλλιτεχνών και διανοουμένων. Σταδιακά και από τα τέλη του 19ου αιώνα, στο Κολωνάκι εμφανίστηκαν καλαίσθητα νεοκλασικά, προσδίδοντας μία αριστοκρατική ατμόσφαιρα στην περιοχή.

Πώς όμως χτίστηκαν αυτά τα νεοκλασικά; 

Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, ο λόφος του Λυκαβηττού δεν είχε καθόλου βλάστηση. Το 1831, άρχισε η εκτεταμένη λατόμευσή του, από τον μεγάλο αρχιτέκτονα της εποχής, Σταμάτη Κλεάνθη, που ήταν ένας από τους δύο αρχιτέκτονες, που εκπόνησαν το πρώτο σχέδιο πόλεως της Αθήνας.

Ο Κλεάνθης είχε αγοράσει μια μεγάλη έκταση, αποκαλούμενη “Μικρός Λυκαβηττός” ή “Σχιστή Πέτρα”, που κατέληγε στη σημερινή Πανεπιστημίου.

Εκεί δημιούργησε “λιθοτομείο”. Με το πέρασμα των χρόνων, το λιθοτομείο είχε επικερδή  χαρακτήρα, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν και άλλα λατομεία, που στην ουσία “ρήμαζαν” τις πλαγιές του λόφου, για να εξορύξουν την πολύτιμη πέτρα.

Το όνομά του λόφου της Σχιστής Πέτρας καταδείκνυε ακριβώς αυτό. Εξαιτίας της εκτεταμένη λάξευσής του, φαίνεται σαν ο τεράστιος πέτρινος όγκος να έχει “σχιστεί” δημιουργώντας τον κύριο βράχο με την ψηλή κορυφή και έναν πολύ μικρότερο δίπλα του.

Η προσπάθειες για να κλείσουν τα λατομεία ξεκίνησαν το 1831. Μάλιστα, ο Στ. Κλεάνθης, αποφάσισε να δωρίσει ένα τμήμα της ιδιοκτησίας του στον Λυκαβηττού, για αναδάσωση. Αυτή η κίνηση αποτέλεσε την πρώτη πρωτοβουλία περιβαλλοντικής προστασίας του Λυκαβηττού. Βέβαια, η εξόρυξη πέτρας από τον λόφο σταμάτησε οριστικά μόλις το 1960. Μετά από μια μικρή παύση, ο νόμος του 1861 επέτρεψε τη δυνατότητα λατόμευσης, όπως και νέος νόμος το 1900. Παράλληλα, άρχισε και μια εκστρατεία δεντροφύτευση, στην οποία πρωτοστάτησε η πριγκίπισσα Σοφία το 1912. Τρία χρόνια αργότερα, την αναδάσωση του Λυκαβηττού  ανέλαβε η “Φιλοδασική Ένωση”.

Το πρόβλημα της δόμησης

Ενώ τα λατομεία σταμάτησαν οριστικά τη λειτουργία τους, ένας νέος κίνδυνος εμφανίστηκε για τον λόφο του Λυκαβηττού. Αυτό της άναρχης δόμησης.

Η “Σχιστή Πέτρα” ήταν μια αδιάσπαστη ενότητα με τον Λυκαβηττό  μέχρι και τον 19ο αιώνα. Διάφορα γεωλογικά φαινόμενα, η εκτεταμένη λατόμευση αλλά και το νέο αστικό δίκτυο, περιχαράκωσαν τους δύο λόφους.

Η Σχιστή Πέτρα πλέον έχει την έκταση ενός οικοδομικού τετραγώνου, που βρίσκεται ασφυκτικά περικυκλωμένο από την ανθρώπινη παρέμβαση και τις πανύψηλες πολυκατοικίες. Το ίδιο το ανάγλυφο του λόφου έχει αλλοιωθεί.

Ο λόφος της Σχιστής Πέτρας ορίζεται από τις οδούς Λυκαβηττού, Δημάκη, Χερσώνος και Αναγνωστοπούλου. Οι δρόμοι που έχουν κατασκευαστεί γύρω από τον λόφο χωρίζουν το φυσικό στοιχείο είτε με φράχτες, είτε με τοιχάκια και η πρόσβαση στον λόφο μπορεί να γίνει μπορεί από τις οδούς  Ομήρου, Αναγνωστοπούλου, Διδότου και Φωκιλίδου.

Ο επισκέπτης, τέλος, δεν θα απογοητευτεί από τη θέα που προσφέρει ο μεγάλος πέτρινος όγκος. Από την κορυφή του κύριου υψώματος, που μοιάζει σαν ένα φυσικό μπαλκόνι,  διακρίνεται ο Λυκαβηττός και η Ακρόπολη.Παρά το γεγονός ότι η Σχιστή Πέτρα, βρίσκεται στην καρδιά της Αθήνας και θα μπορούσε να αξιοποιηθεί, δεν υπάρχει φωτισμός ενώ γίνονται  μεμονωμένες προσπάθειες από πολίτες και οργανώσεις για να διατηρηθεί καθαρός ο χώρος.

Πληροφορίες αντλήθηκαν από το βιβλίο “Αθήνα, ζαφειρόπετρα”, του Π. Ν. Αβραμόπουλου.

Η αρχική φωτογραφία αναδημοσιεύτηκε από τον ιστότοπο “ΑΘΗΝΑΙΟΣ”

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Αυτή είναι η πρώτη φωτογραφία της Aκρόπολης μετά την τουρκοκρατία. Τα σχέδια για την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης Αθήνας και οι αντιδράσεις των οικοπεδούχων