Κατά τη διάρκεια της γερμανικής εισβολής στην Ελλάδα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το απόθεμα χρυσού της Τράπεζας της Ελλάδος τέθηκε σε άμεσο κίνδυνο.
Για να αποτραπεί η κατάσχεσή του από τις δυνάμεις Κατοχής, οργανώθηκε μια μυστική και επικίνδυνη επιχείρηση μεταφοράς του, η οποία ξεκίνησε από την Αθήνα και κατέληξε στη Νότια Αφρική μέσω Κρήτης και Αιγύπτου.
Στις 17 Απριλίου 1941, ενώ οι Γερμανοί είχαν εισβάλει στην Μακεδονία ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής, μια μέρα πριν αυτοκτονήσει, συναντήθηκε με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας, Κυριάκο Βαρβαρέσο.
Έδωσε εντολή να μεταφερθούν τα αποθέματα χρυσού στα χρηματοκιβώτια της Αγγλίας και των ΗΠΑ, προκειμένου να μην τα βρουν οι Γερμανοί
Ο θησαυρός που επρόκειτο να φυγαδευτεί ήταν ράβδοι και λίρες αξίας 7,5 δισ. δραχμών. Στην Τράπεζα έμειναν μόνο μερικές εκατοντάδες χιλιάδες δραχμές για περιπτώσεις επειγουσών αναγκών.
Η επιχείρηση ξεκίνησε, με τις πρώτες πληροφορίες περί διασπάσεως της γραμμής του Ολύμπου.
Στις 22 Απριλίου 1941, η διοίκηση της Τράπεζας της Ελλάδος εγκατέλειψε την Αθήνα. Οι υψηλόβαθμοι υπάλληλοι της Τράπεζας, Μαντζαβίνος, Λαζαρίδης, Λεβής και Κοσμίδης, έλαβαν εντολή να μεταβούν στον Μαραθώνα, όπου επρόκειτο να επιβιβαστούν σε ένα επιταγμένο πλοίο.
Ωστόσο, το πλοίο αυτό καταστράφηκε από γερμανικά Στούκας, με αποτέλεσμα οι υπάλληλοι να επιστρέψουν στην Αθήνα και να αποχωρήσουν αργότερα το ίδιο βράδυ από τον Πειραιά με άλλο στρατιωτικό μεταγωγικό πλοίο.
Το λιμάνι του Πειραιά κατά την Γερμανική κατοχή. Τα Στούκας “εκκαθάρισαν” την περιοχή βυθίζοντας πολλά ελληνικά πλοία. Μέτα άρχισαν αεροπορικές επιδρομές στην Κρήτη, όπου είχε μεταφερθεί ο χρυσός.
Η μαρτυρία του Διοικητή της τράπεζας
«Το ίδιο επίσης βράδυ φεύγαμε κι εμείς με την κυβέρνηση με το αντιτορπιλικό “Βασίλισσα Όλγα”. Η επιβίβασή μας έγινε υπό τραγικές συνθήκες σε μια παραλία των Μεγάρων. Πλάι μας καιγόταν ένα ατμόπλοιο που είχε προ ολίγου βομβαρδιστεί από τα Στούκας.
Πικρά συναισθήματα μας συνέθλιβαν. Φεύγαμε για ένα ταξίδι αγνώστου χρόνου και κανείς μας δεν γνώριζε αν επρόκειτο να επιστρέψουμε ζωντανοί. Φθάσαμε το πρωί της 23ης Απριλίου 1941 στη Σούδα», ανέφερε μετά την απελευθέρωση ο διοικητής της τραπέζης Γεώργιος Μαντζαβίνος.
Το “Βασίλισσα Όλγα” μετέφερε μαζί με τον “Βασιλέα Γεώργιο” τον χρυσό από την Αθήνα στην Κρήτη. Ήταν το πρώτο δρομολόγιο στο μεγάλο ταξίδι.
Η εγκατάσταση στην Κρήτη αποτέλεσε λύση ανάγκης. Θεωρήθηκε ότι το νησί ίσως μπορεί να διασωθεί, επειδή θα την προάσπιζαν αρκετά ισχυρές βρετανικές, αυστραλιανές και νεοζηλανδικές δυνάμεις.
Τις πρωινές ώρες της 23ης Απριλίου, ανήμερα της ονομαστικής εορτής του Γεώργιου Β’, ο βασιλιάς με τον πρωθυπουργό Εμμανουήλ Τσουδερό έφτασαν αεροπορικώς στα Χανιά.
«Πριν προλάβουμε να αποβιβαστούμε, δεχτήκαμε επίθεση από γερμανικά Στούκας, αναγκάζοντάς μας να καλυφθούμε σε έναν ελαιώνα. Από τη Σούδα μεταβήκαμε στα Χανιά και εγκατασταθήκαμε στο τοπικό υποκατάστημα της Τράπεζας.
Οι ημέρες που ακολούθησαν ήταν ιδιαίτερα δύσκολες, καθώς οι Γερμανοί, έχοντας πλέον καταλάβει την Αθήνα και χρησιμοποιώντας τις αεροπορικές τους βάσεις, ξεκίνησαν καθημερινές επιθέσεις στα Χανιά, βομβαρδίζοντας την περιοχή δύο και τρεις φορές την ημέρα», σημείωσε ο Γεώργιος Μαντζαβίνος.
Την προηγούμενη μέρα, μεταφέρθηκαν οι βασιλικοί θησαυροί, όπως χρυσές κορόνες, στέμματα γάμων, χρυσαφικά, κειμήλια, στολές και ρούχα. Ραδιοσταθμός του εξωτερικού μετέδωσε ότι αυτά στάλθηκαν με αεροπλάνο στο Κάιρο.
Η γερμανική επιδρομή στην Κρήτη
Στο μεταξύ, οι Γερμανοί ξεκίνησαν να κάνουν επιδρομές στην Κρήτη. Αυτό σήμαινε ότι τα αποθέματα χρυσού κινδύνευαν στο νησί.
Η μάχη στο νησί χάθηκε και ο βασιλιάς μαζί με τον πρωθυπουργό ζήτησαν από τους Βρετανούς να μετεγκατασταθούν στην Κύπρο.
Στόχος ήταν να βρίσκονται ανάμεσα σε ομοεθνής Έλληνες. Ο Τσουδερός πρότεινε στους Άγγλους να ανακηρύξουν ένα μικρό κομμάτι της Κύπρου ως ελληνική επικράτεια, προκειμένου να θεωρηθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση εξακολουθεί να βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος και δεν είναι εξόριστοι.
Κρήτη 1941. Συμμαχικά πλοία φλέγονται στον κόλπο της Σούδας χτυπημένα από Γερμανικά βομβαρδιστικά.
«Η πραγματική εξήγηση των προτάσεων είναι ότι τόσο ο Γεώργιος όσο και ο Τσουδερός θέλουν να εγγράψουν ένα είδος προσημείωσης για τη μελλοντική παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα.
Την ίδια σκέψη κάνουν και οι Βρετανοί: αντιλαμβάνονται ότι αν δώσουν την έγκριση για εγκατάσταση της ελληνικής κυβέρνησης και του βασιλιά στην Κύπρο θα είναι σαν να δίνουν μια υπόσχεση έμπρακτή για την παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα μετά ο τέλος του πολέμου.
Για αυτό το λόγο, προτείνουνε στην κυβέρνηση και στο βασιλιά να μετακινηθούν από την Κρήτη, όχι στην Κύπρο, αλλά στη Μέση Ανατολή», ανέφερε στη “Μηχανή του Χρόνου” ο Αντώνης Κλάψης, αναπληρωτής καθηγητής, τμήμα Πολιτικής επιστήμης και διεθνών σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, στην τηλεοπτική έρευνα σχετικά με τον Γεώργιο Β’.
Έτσι, αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τον ελληνικό χρυσό στην Αίγυπτο. Ο κρατικός θησαυρός αποθηκεύτηκε στο αγγλικό πλοίο «Slavia» από το Ηράκλειο με κατεύθυνση στη Σούδα.
Μόλις ξεκίνησε το ταξίδι του, το πλοίο βομβαρδίστηκε από γερμανικά Στούκας. Έτσι, ο θησαυρός σκορπίστηκε στο κατάστρωμα
Το πλήρωμα έδωσε γενναίο αγώνα μέχρι να καταφέρει να συγκεντρώσει όλο το χρυσάφι ενώ παράλληλα αμυνόταν από τα πολυβόλα.
Αφού συγκέντρωσαν τον χρυσό, τον μετέφεραν στο αγγλικό πολεμικό σκάφος «Διδώ». Εκεί αποθηκεύτηκε στο αμπάρι, όπου και πάλι το χρυσάφι σκορπίστηκε. Ο άγγλος κυβερνήτης διέταξε τους ναύτες να τα μαζέψουν όλα.
Κι όμως, βρέθηκαν όλες οι σκόρπιες λίρες, εκτός από μία!
Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’
Με το “Διδώ” στην Αφρική
Το «Διδώ» απέπλευσε από τη Σούδα στις 22 Μαΐου και την ίδια μέρα προσάραξε στην Αλεξάνδρεια. Ο χρυσός αποθηκεύτηκε στο θησαυροφυλάκιο της Τράπεζας της Αιγύπτου.
«Κατόπιν παραμονής ενός μήνα στην Αλεξάνδρεια, το κεντρικό υποκατάστημα της Τράπεζάς μας μεταφέρθηκε στο Κάιρο, τρίτη κατά σειρά έδρα της διοίκησης της Τράπεζας. Σε συμφωνία με τις Συμμαχικές Αρχές ρυθμίσαμε τα της μεταφοράς του χρυσού της Τράπεζας, μέσω του Σουέζ, στην Πραιτόρια», ανέφερε ο Γεώργιος Μαντζαβίνος.
Η κυβέρνηση της Νοτίου Αφρικής δέχτηκε να φιλοξενήσει το ελληνικό χρυσό. Όμως, πριν σταλεί εκεί, ο αιγύπτιος διοικητής τους ειδοποίησε ότι πρέπει να πάρει εντολή από την Αθήνα, για να επιτρέψει την μεταφορά του.
Ο χρυσός τελικά φορτώθηκε σε καμιόνια και με τη συνοδεία αρμάτων μεταφέρθηκε μέσω της ερήμου του Σουέζ
Από εκεί το παρέλαβε επιταγμένο εμπορικό πλοίο και οδηγήθηκε στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής
Ο πρωθυπουργός και στρατηγός Γιαν Σματς, έδωσε εντολή να μεταφερθεί το χρυσάφι με φρουρούμενη αμαξοστοιχία, για να φτάσει τελικά στο Γκέρμιστον.
Η τήξη των χρυσών αντικειμένων
Επειδή αποτελούνταν από διάφορα νομίσματα και ακόμη και από ράβδους, που είχαν δημιουργηθεί μέσω τήξης χρυσών αντικειμένων στην Ελλάδα, ήταν απαραίτητο να μετατραπεί σε ομοιογενείς ράβδους με συγκεκριμένο βαθμό καθαρότητας.
Για τον σκοπό αυτό, ο χρυσός υποβλήθηκε σε νέα τήξη υπό την επίβλεψη της South African Reserve Bank, της εκδοτικής τράπεζας της Νότιας Αφρικής, στο Γκέρμιστον.
Από τη διαδικασία αυτή προέκυψε χρυσός με την απαιτούμενη καθαρότητα, συνολικού βάρους 608.350 ουγγιών.
Οι ράβδοι του χρυσού μεταφέρθηκαν στην Πραιτόρια, όπου και αποθηκεύτηκαν στα θησαυροφυλάκια της South African Reserve Bank.
Τα έξοδα μεταφοράς και ανατήξεως ήταν ελάχιστα, καθώς, χάρη στα ειδικά μέτρα ασφαλείας που εφαρμόστηκαν, δεν χρειάστηκε να καταβληθούν ασφάλιστρα. Σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς, το κόστος των ασφαλίστρων θα ανερχόταν στις 500.000 λίρες.
Η Ελλάδα ήταν η μοναδική κατεχόμενη χώρα της οποίας ο χρυσός μεταφέρθηκε πλήρως στο εξωτερικό και γλίτωσε από τη γερμανική κατάσχεση
Μετά από μια σύντομη παραμονή στην Πραιτόρια και το Γιοχάνεσμπουργκ, και αφού ρυθμίστηκε το ζήτημα του χρυσού, ταξιδέψαν στο Κέιπ Τάουν.
Από εκεί, ο βασιλιάς και η κυβέρνηση, αναχώρησαν για το Λονδίνο, το οποίο αποτελούσε έδρα των υπόλοιπων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, που βρίσκονταν σε εξορία.
Ο χρυσός στο Λονδίνο
Στο Λονδίνο έφτασαν στις 22 Σεπτεμβρίου 1941, έπειτα από ένα ταξίδι 28 ημερών, το οποίο ήταν γεμάτο κινδύνους και περιπέτειες, περνώντας μέσω Τρινιντάντ. Εκεί εγκατέστησαν το κεντρικό κατάστημα του Ιδρύματος, που αποτέλεσε την έκτη κατά σειρά προσωρινή έδρα της Τράπεζας της Ελλάδος εκτός Αθηνών.
Ο Αντώνης Κλάψης εξηγεί αυή την απόφαση:
«Το Λονδίνο δεν ήταν παράδοξη επιλογή. Πολλοί εξόριστοι βασιλείς και πολλές εξόριστες κυβερνήσεις είχαν εγκατασταθεί εκεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αποτελούσε το επίκεντρο του συμμαχικού αγώνα στην Ευρώπη. Άρα είναι μία λογική επιλογή, καθώς ο Γεώργιος είχε φιλοβρετανικό προσανατολισμό και έζησε και στο Λονδίνο στο παρελθόν. Επομένως ήταν οικείο περιβάλλον».
Ακολουθήστε την mixanitouxronou.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Διαβάστε τις σημαντικότερες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στη mixanitouxronou.gr