Τέμπη. Το χρονικό της τραγωδίας και η διερεύνηση των ευθυνών ένα χρόνο μετά. Τα λάθη και οι τραγικές παραλείψεις

Η επιβατική αμαξοστοιχία Intercity 62 (IC62), εκτελούσε το βραδινό δρομολόγιο Αθήνα – Θεσσαλονίκη, γεμάτη με επιβάτες, η πλειονότητα των οποίων ήταν νεαροί φοιτητές που επέστρεφαν στις σχολές τους μετά το αποκριάτικο τριήμερο.

Το τρένο ξεκίνησε από τον Σταθμό Λαρίσης λίγα λεπτά μετά τις 19:22 που ήταν η προγραμματισμένη ώρα αναχώρησης.

Στον σταθμό Παλαιοφάρσαλο, λίγο πριν τη Λάρισα, ακόμα μια καθυστέρηση, μετέθεσε για ακόμα πιο αργά την άφιξη στη Θεσσαλονίκη, που ήταν και ο τελικός προορισμός σχεδόν για όλους, πια, τους επιβάτες.

Γύρω στις 23:10, το τρένο αναχώρησε από τη Λάρισα, σε λάθος γραμμή – στη γραμμή της καθόδου, εκεί όπου κινούταν από τις 19:50 η εμπορική αμαξοστοιχία 63503, με συνολικά 13 βαγόνια, από τη Θεσσαλονίκη προς τη Λάρισα.

Τα δύο τρένα κινούνταν επί περίπου 12 λεπτά στην ίδια γραμμή, με αντίθετη κατεύθυνση

Στις 23:22, τα δύο τρένα συγκρούστηκαν μετωπικά και ο χρόνος στα Τέμπη, σταμάτησε.

Το δυστύχημα συνέβη κοντά στον οικισμό Ευαγγελισμός Λάρισας, ενώ το Intercity, με περίπου 350 επιβαίνοντες είχε ήδη διανύσει 18 χλμ στη λάθος γραμμή και είχε αναπτύξει την προβλεπόμενη ταχύτητα, που εκτιμάται στα 166 χιλιόμετρα.

Σύντομα, έγινε σαφές ότι στα Τέμπη είχε μόλις συμβεί ένα από τα τραγικότερα δυστυχήματα στη σύγχρονη ελληνική ιστορία – το πιο θανατηφόρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην ιστορία της χώρας μας, με θύματα, κυρίως νέα παιδιά.

Μια ισχυρότατη έκρηξη ακολούθησε τη σύγκρουση, ενώ αμέσως ξέσπασε φωτιά. Τα τρία πρώτα βαγόνια του επιβατικού συρμού εκτροχιάστηκαν – μεταξύ αυτών και το εστιατόριο του τρένου που τυλίχθηκε στις φλόγες και καταστράφηκε ολοσχερώς – για την ακρίβεια, έλιωσε, καθώς υπολογίζεται πως εκεί αναπτύχθηκαν θερμοκρασίες περί τους 1.300 βαθμούς Κελσίου.

Από το βαγόνι αυτό, μόνο ο 21 ετών Γεράσιμος επέζησε και έναν χρόνο μετά, δίνει ακόμα μάχη για να κερδίσει πίσω τη ζωή του, καθώς νοσηλεύεται σε κώμα, σε ειδικό κέντρο στη Βοστώνη των ΗΠΑ.

Οι επιζώντες από το δεύτερο και το τρίτο βαγόνι της αμαξοστοιχίας, που βρέθηκαν αναποδογυρισμένα στον γκρεμό, μίλησαν για δεκάδες τραυματίες, ανθρώπους που διαμελίστηκαν και εκσφενδονίστηκαν από τα στραπατσαρισμένα σίδερα, πυκνό καπνό και φωτιά να τους τυλίγει.

Μια μάνα έχασε το μωρό της από την αγκαλιά της και κάποιος τη βοήθησε να το βρει σώο μέσα στον πανικό. Νέα παιδιά προσπαθούσαν να βοηθήσουν όποιον μπορούσαν, ενώ παράλληλα φοβούνταν για τη ζωή τους. Σπασμένα γυαλιά, σίδερα, αποσκευές και αντικείμενα που εκτοξεύονταν προς όλες τις κατευθύνσεις. Σκοτάδι, φωτιά, ουρλιαχτά τραυματισμένων και φοβισμένων ανθρώπων, χάος.

Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Το σιδηροδρομικό δυστύχημα στη Θεσσαλία το 1972 με 19 νεκρούς. Οι σταθμάρχες διαφωνούσαν ποιο τρένο έχει προτεραιότητα. Η δίκη

Από τον «εκτροχιασμό» στη σύγκρουση, από τους τραυματίες στους νεκρούς

Όταν έφτασαν στο ΕΚΑΒ και στο 112 οι πρώτες κλήσεις για βοήθεια, για «ατύχημα» με τρένο, όλοι υπέθεσαν πως πρόκειται για εκτροχιασμό – κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί το ενδεχόμενο σύγκρουσης και ειδικά μετωπικής σύγκρουσης μεταξύ δύο τρένων. Η επέμβαση της Πυροσβεστικής και του ΕΚΑΒ άρχισε να ξεδιαλύνει το τοπίο.

Άμεσα τέθηκαν σε επιφυλακή τα δύο νοσοκομεία της Λάρισας και σύσσωμη η δύναμη του ΕΚΑΒ, που άρχισαν να παραλαμβάνουν τραυματίες, βαριάς ή ελαφρότερης μορφής.

Το ανθρώπινο λάθος και οι εγκληματικές παραλείψεις

Τις επόμενες ώρες του δυστυχήματος άρχισαν οι συγκλονιστικές αποκαλύψεις για ασυνείδητους «υπεύθυνους», για συστήματα που «δεν λειτουργούσαν», για αμέλειες και παραβλέψεις που δεν εξηγούνται με την κοινή λογική. Η σοκαρισμένη κοινή γνώμη προσπαθούσε να καταλάβει «πώς γίνεται» να κινούνται δύο τρένα στην ίδια γραμμή, στην Ελλάδα, στην Ευρώπη του 2023.

Το «Πρώτο Θέμα» αποκάλυψε τις συνομιλίες του σταθμάρχη της Λάρισας, που εκείνο το βράδυ, έδωσε την εντολή στο Intercity να μπει στην παρακαμπτήριο και να συνεχίσει το ταξίδι του από τη γραμμή Θεσσαλονίκη – Αθήνα, στην οποία ήδη εκινείτο η εμπορική αμαξοστοιχία.

Το «ανθρώπινο λάθος» όμως «ενισχύθηκε» από μια σειρά δυσλειτουργίες:

Τα φωτόσημα δεν λειτουργούσαν κι έτσι παρόλο που ήταν κόκκινα, δεν θορύβησαν κανέναν. Αντίστοιχα δεν λειτουργούσε και το σύστημα τηλεδιοίκησης

Ο σταθμάρχης της Λάρισας και οι παθογένειες της χώρας

Οι διάλογοι που είδαν το φως της δημοσιότητας ήταν συνταρακτικοί και οδήγησαν σε μια σειρά αποκαλύψεων για το μέγεθος της επιπολαιότητας με την οποία αντιμετωπιζόταν το «πιο ασφαλές μέσο μετακίνησης», σε όλα τα επίπεδα. Είναι χαρακτηριστικό το ότι ο σταθμάρχης, ακόμα και αρκετή ώρα μετά το δυστύχημα, αποκλείει το γεγονός να κινούταν το επιβατικό τρένο στη λάθος γραμμή, λόγω λάθους στα «κλειδιά» και ακούγεται να επιμένει πως «έδιωξε το τρένο» από την «άνοδο».

Συγκεκριμένα, στις 23.41 το βράδυ της Τρίτης 28 Φεβρουαρίου 2023, ο ρυθμιστής κυκλοφορίας του ΟΣΕ ενημερώνεται από την Πυροσβεστική ότι στα Τέμπη έχουν συγκρουστεί δύο τρένα και αμέσως καλεί τον σταθμάρχη της Λάρισας, προσπαθώντας να μάθει τι έχει συμβεί: Εκείνος ακούγεται να αναφωνεί «αμάν», διαβεβαιώνοντας όμως ότι από εκείνον το τρένο έφυγε από την γραμμή της ανόδου…

Στις 23.47, ο ρυθμιστής κυκλοφορίας επανέρχεται, ενημερώνει ότι η σύγκρουση έχει γίνει στην περιοχή του Ευαγγελισμού και επιμένει να μάθει από ποια γραμμή έφυγε το Ιntercity από τη Λάρισα. Τότε, για πρώτη φορά, ο σταθμάρχης παραδέχεται ότι υπήρχε «πρόβλημα με τα κλειδιά», αν και επιμένει πως το τρένο έφυγε από την άνοδο – μια πλάνη που οδήγησε στον θάνατο 57 ανθρώπων.

Στην απολογία του, ισχυρίστηκε πως «δεν θυμάται τι έγινε».

Τα θύματα και οι ιστορίες τους

Ήδη την επόμενη ημέρα του δυστυχήματος, μαζί με τις αποκαλύψεις για όσα απίστευτα εκτυλίσσονταν στη λειτουργία του σιδηροδρόμου, άρχισαν να γίνονται γνωστές οι ανθρώπινες ιστορίες της τραγωδίας. Τα θύματα δεν ήταν «αριθμοί» ήταν νέοι άνθρωποι, παιδιά, φοιτητές, πατεράδες και μαμάδες, έγιναν «δικοί μας». Οι δίδυμες αδερφές Πλακιά από την Καλαμπάκα και η συνομήλικη ξαδέρφη τους, ο Κύπριος γιος ιερέα, ο αδερφός, η σύζυγος, ο πατέρας με το παιδί του…

Και οι γονείς, οι συγγενείς, που επί ώρες αναζητούσαν την τύχη των δικών τους ανθρώπων, χρειάστηκε να συνειδητοποιήσουν πως θα χρειάζονταν μέρες ολόκληρες μέχρι να γίνει η ταυτοποίηση και να επιβεβαιωθεί αυτό που φοβούνταν.

Κύμα αλληλεγγύης, συμπαράστασης και διεκδίκησης

Οι εξελίξεις που ακολούθησαν την τραγωδία των Τεμπών επεκτάθηκαν σε ένα ευρύ φάσμα της ελληνικής κοινωνίας, με κοινό χαρακτηριστικό το πένθος και τον πόνο της αδικίας. Άμεσα, δεκάδες εθελοντές αιμοδότες κατέκλυσαν κάθε σημείο αιμοδοσίας στη Λάρισα και όλη τη χώρα, θέλοντας να προσφέρουν όπως μπορούσαν στους τραυματίες.

Παράλληλα, κύμα διαμαρτυρίας για τις ελλείψεις, τις παραλείψεις και τις παθογένειες του συστήματος, οδήγησε δεκάδες ανθρώπους στους δρόμους, με κοινό αίτημα την απόδοση δικαιοσύνης.

Το σύνθημα «Στείλε όταν φτάσεις», που όλοι έχουμε ζητήσει από αγαπημένα μας πρόσωπα, όταν ταξιδεύουν, κυριάρχησε, εκφράζοντας τον πόνο και την αγωνία όλων. Γράφτηκε με γκράφιτι στους τοίχους και στα πανό των μαθητών που βγήκαν στους δρόμους των πόλεων και σχηματίστηκε με σχολικές τσάντες στα προαύλια των σχολείων, σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Συλλαλητήρια, διαδηλώσεις, απεργίες και σιωπηρές πορείες πραγματοποιήθηκαν επί σχεδόν όλον τον Μάρτιο, με μεγάλη συμμετοχή.

Την ώρα που ξεχείλιζε η οργή της κοινής γνώμης για την άρνηση ανάληψης ευθυνών από κάθε βαθμού αρμοδίους, ο τότε αρμόδιος υπουργός Μεταφορών και Υποδομών Κώστας Αχ. Καραμανλής υπέβαλε την παραίτησή του. Νωρίτερα, είχε επισκεφθεί τον τόπο της τραγωδίας και είχε μιλήσει δακρύζοντας μπροστά στις κάμερες.

Στον τόπο της τραγωδίας βρέθηκαν άμεσα η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελαροπούλου, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Αλέξης Τσίπρας. Άμεσα, επίσης, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.

Παρότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στο αρχικό του μήνυμα για την τραγωδία, έσπευσε να αναφερθεί σε «ανθρώπινο λάθος», λίγες μέρες μετά ζήτησε «δημόσια συγγνώμη στο όνομα όλων όσοι κυβέρνησαν».

Η διερεύνηση των ευθυνών

Πέρα από τους άμεσα υπεύθυνους της τραγωδίας κατά των οποίων ασκήθηκε από την πρώτη στιγμή ποινική δίωξη, η διερεύνηση των βαθύτερων και ουσιαστικότερων αιτιών της, συνεχίζεται έως σήμερα. Τόσο οι οικογένειες των θυμάτων, που έχουν σχηματίσει σύλλογο προκειμένου να πιέσουν ως προς την απονομή των ευθυνών, όσο και η Βουλή των Ελλήνων, αλλά και ευρωπαϊκές υπηρεσίες, αναζητούν όσα «πήγαν λάθος» και οδήγησαν στο δυστύχημα.

Πρόσφατα, η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γεωργία Αδειλίνη απέστειλε στην Προϊσταμένη της Εισαγγελίας Εφετών Λάρισας παραγγελία αναφορικά με την υπόθεση των Τεμπών, ζητώντας να απαντηθεί κάθε ισχυρισμός και κάθε καταγγελία των οικογενειών των θυμάτων.

Στα χέρια του εφέτη ανακριτή βρίσκεται και η τελική έκθεση του τεχνικού συμβούλου που όρισαν οι οικογένειες των θυμάτων και όπου αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι ο χώρος της σύγκρουσης «μολύνθηκε» και αλλοιώθηκε, καθώς σχεδόν δύο στέμματα μπαζώθηκαν με μπετόν και χαλίκια.

Η Εισαγγελέας Πρωτοδικών Λάρισας, άλλωστε, άσκησε ποινική δίωξη σε βάρος του πρώην περιφερειάρχη Θεσσαλίας, Κώστα Αγοραστού, η οποία, σύμφωνα με πληροφορίες, αφορά στο μπάζωμα του σημείου όπου συνέβη το φονικό δυστύχημα.

Όσον αφορά στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής, οι εργασίες της οποίας ολοκληρώθηκαν στις 20 Φεβρουαρίου και αναμένονται τα πορίσματα των κομμάτων, οι αντεγκλήσεις κυβέρνησης και αντιπολίτευσης ήταν απανωτές.

Οι σοβαρότερες από αυτές υποστηρίζουν πως κατά τη λειτουργία της, κατάθεσαν μάρτυρες που δεν είχαν να πουν τίποτα για την υπόθεση και αποκλείστηκαν άλλοι που είχαν να πουν πολλά και προειδοποιούσαν πριν από το δυστύχημα.

Έναν χρόνο μετά, σήμερα, το δυστύχημα των Τεμπών αποτελεί μια από τις πιο πένθιμες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μια υπόθεση, ένα έγκλημα – όπως το χαρακτηρίζει η κοινή γνώμη – που χρήζει διαλεύκανσης, ώστε να μην ξανασυμβεί.