Κατοχή

Του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη Η περίοδος της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα αποτέλεσε σημείο έρευνας και μελέτης, καθώς η κατοχική Αθήνα είναι- για ιστορικούς και επιστήμονες-  ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα του πώς αντιδρά μια κοινωνία σε περιόδους κρίσης.  Ο τελευταίος χρόνος της γερμανικής κατοχής ήταν από τους πιο αιματηρούς χρόνους, με χιλιάδες απώλειες […]

Τους δοσίλογους πολιτικούς και τη δίκη των κατοχικών κυβερνήσεων παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα, 30 Σεπτεμβρίου στις 21:00 από το COSMOTE HISTORY. Η εκπομπή εστιάζει στην περίοδο μετά το τέλος του πολέμου, όταν όσοι συνεργάστηκαν με τους κατακτητές έπρεπε να λογοδοτήσουν ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης, όπως ήταν και η λαϊκή απαίτηση. […]

Τέλη δεκαετίας ’40. Μπορεί ο πόλεμος να είχε τελειώσει, οι πληγές που άφησε πίσω του όμως ήταν ακόμα ανοιχτές. Η αναζήτηση των προδοτών που συνεργάστηκαν με τους ναζί, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ήταν προτεραιότητα. Στην Ελλάδα, η λαϊκή απαίτηση για τιμωρία των προδοτών ήταν παλλαϊκή. Ο όρος που είχε επικρατήσει στην Ευρώπη για τους ανθρώπους που συνεργάστηκαν […]

Απόσπασμα από το περιοδικό “Ιστορικές Σελίδες” Το 1943, οι ισορροπίες μεταξύ των χωρών του Άξονα είχαν αλλάξει σημαντικά. Οι Γερμανοί, όσον αφορά τις ελληνικές υποθέσεις, είχαν αρχίσει να παίρνουν το πάνω χέρι. Πρωθυπουργός της χώρας ήταν ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, ο οποίος ήταν ένας επιστήμονας ηπίων τόνων και θαυμαστής του γερμανικού πολιτισμού. […]

Vox σημαίνει φωνή και για την Πέγκυ Ρίγγα, ιδιοκτήτρια του ομώνυμου κινηματογράφου, το “Vox” αποτελεί τη δική της φωνή. Ο παλαιότερος κινηματογράφος των Εξαρχείων “δεν ήταν μόνο ένας κινηματογράφος της γειτονιάς, αλλά ένας κινηματογράφος για όλη την Αθήνα”, εξηγεί στη Μηχανή του Χρόνου. Από τις ταινίες του η Σοφία Βέμπο, ο Φρέντυ Γερμανός, ο Χαρίλαος Φλωράκης, […]

Εγκαταλελειμμένα σπίτια, άγρια βλάστηση, ερείπια, χαλάσματα και νεκρική σιγή. Χωριά-φαντάσματα, βομβαρδισμένα κάστρα και ερειπωμένα κτίσματα συνθέτουν ένα απόκοσμο τοπίο. Η Ήπειρος κρατά καλά κρυμμένα τα μυστικά της. Ίσως επειδή θυμίζουν τη φρίκη του πολέμου και τον θάνατο. Το οδοιπορικό στα έρημα χωριά αρχίζει: Παλιά Σαγιάδα, Θεσπρωτία Η Παλιά Σαγιάδα είναι ένας τόπος πολύπαθος. Λίγα χιλιόμετρα πριν το […]

Στην καρδιά της Κατοχής, οι κάτοικοι της Αθήνας είχαν να αντιμετωπίσουν, εκτός από τους Ναζί, τα μπλόκα και τις εκτελέσεις, τις τρομακτικές ελλείψεις σε τρόφιμα. Η Ελλάδα βίωνε την εξαθλίωση, τον αφανισμό και χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από ασιτία. Οι αποθήκες άδειαζαν, η τροφοδοσία τροφίμων από το εξωτερικό σταμάτησε και οι κάτοικοι έψαχναν στα σκουπίδια και τα […]

(Απόσπασμα από το βιβλίο “Όσα δεν γνωρίζατε για την περίοδο από τους Βαλκανικούς Πολέμους έως την Εθνική Αντίσταση”, Γιάννης Γρυντάκης-Γιώργος Δάλκος-Άγγελος Χόρτης-Έκτορας Χόρτης, εκδόσεις Μεταίχμιο) Κατά τη διάρκεια του πρώτου χειμώνα της Κατοχής, χιλιάδες Έλληνες, ιδιαίτερα στην Αθήνα και τον Πειραιά, πέθαιναν από ασιτία λόγω της έλλειψης τροφίμων. Ο γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα, Άλτενμπουργκ, μετά […]

Μια άγνωστη πτυχή της αντίστασης στα χρόνια της γερμανικής κατοχής είναι η παρουσία Νεοζηλανδών στρατιωτών στο πλευρό των Ελλήνων. Στο σπάνιο φωτογραφικό στιγμιότυπο αποτυπώνεται ο σφοδρός βομβαρδισμός του κάστρου του Πλαταμώνα στην Πιερία από τους Ναζί. Εκεί είχε οχυρωθεί μια δύναμη Νεοζηλανδών. Από το Σεπτέμβριο του 1939, όταν η Μεγάλη Βρετανία ανακοίνωσε την είσοδό της […]

Τον Απρίλιο του 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα εισέβαλαν στα ελληνικά εδάφη. Η Θεσσαλονίκη έγινε η πρώτη μεγάλη πόλη της Ελλάδας που έπεσε στα χέρια των δυνάμεων του Άξονα. Η γερμανική επίθεση αναστάτωσε τους μοναχούς του Άγιου Όρους. Ο διοικητής τους πρότεινε να κρυφτούν τα κειμήλια των μονών και να φυγαδευτούν μοναχοί με αντιστασιακή δράση. Πολλές μονές […]

Σπίτια πυρπολημένα, ελάχιστα πέτρινα κτίσματα που στέκουν όρθια, μια εκκλησία και σπαράγματα ενός σχολείου. Είναι ό,τι έχει απομείνει στο παλαιό Κωσταράζι και υπενθυμίζει ακόμη και σήμερα ότι στο χωριό-φάντασμα υπήρξε κάποτε ζωή. Η μαρμάρινη επιγραφή πάνω στα απομεινάρια ενός πέτρινου τοίχου περικλείει τα συναισθήματα των κατοίκων που έφυγαν και άφησαν πίσω τους ένα ερειπωμένο χωριό: […]

Έκθεση “Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου” Πώς αποτύπωσαν την Αθήνα στην περίοδο της Κατοχής οι ίδιοι οι κατακτητές; Ποια θέματα επέλεγαν να απαθανατίσουν και από ποια απέστρεφαν το βλέμμα τους και γιατί; Τι κρύβεται πίσω από την ηρεμία των ερασιτεχνικών φωτογραφιών που κατέληξαν να κοσμούν τα προσωπικά […]

Το τραγούδι “Του Κυριάκου το γαϊδούρι” γράφτηκε από τον Δημήτρη Γκόγκο (Μπαγιαντέρα) και τον Στέλιο Χρυσίνη στα χρόνια της Κατοχής. Πρόκειται για ένα αληθινό περιστατικό που συνέβη τις μέρες της μεγάλης πείνας στην Αθήνα.  Ο Κυριάκος υπήρξε ένας από τους κλασικούς μανάβηδες της προπολεμικής Αθήνας, που με το συμπαθέστατο γαϊδουράκι του τριγυρνούσε στις γειτονιές πουλώντας […]

15 Φεβρουαρίου 1946. Η πρώτη δίκη εγκληματιών πολέμου στην Ελλάδα ήταν γεγονός. Η αίθουσα του δικαστηρίου ήταν κατάμεστη. Δικάζονταν δύο εκπρόσωποι της βουλγαρικής και ιταλικής θηριωδίας στη Μακεδονία. Ήταν ο βούλγαρος αρχικομιτατζής Άντον Κάλτσεφ και ο ιταλός υπολοχαγός, Τζιοβάνι Ραβάλι. Οι καταθέσεις των μαρτύρων για τη δράση τους ήταν ανατριχιαστικές: η κοίτη του ποταμού Αλιάκμονα […]

Αμέσως μετά την Κρέστενα Ηλείας και ακριβώς επάνω στην παραλία του Καϊάφα, για δεκαετίες υπήρχε ένα υποβρύχιο που είχε προσαράξει κοντά στην ακτή. Ο πυργίσκος που βρισκόταν ακόμα πάνω από την στάθμη της θάλασσας αποτελούσε την μεγάλη διασκέδαση των νεαρών κολυμβητών, που προσπαθούσαν να σκαρφαλώσουν στο κουφάρι και να κάνουν βουτιά.  Ο πόλεμος ήταν πια παρελθόν […]

Στην ιστορική φωτογραφία εικονίζονται πλήθος Γάλλων στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων που έχουν συγκεντρωθεί για να υποδεχτούν την είσοδο των γαλλικών στρατευμάτων της 2ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων του στρατηγού Λεκλέρ. Διασχίζουν την Αψίδα του Θριάμβου στις 26 Αυγούστου 1944, μετά την απελευθέρωση του Παρισιού. Του Νίκου Ζαϊκου* Η απελευθέρωση του Παρισιού υπήρξε η κατάληξη της αναμέτρησης ανάμεσα στη Γαλλική Αντίσταση […]

του Βαγγέλη Δεσποτάκη από τον Κακόπετρο Χανίων Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στον Κακόπετρο Χανίων, είχε εγκατασταθεί και δραστηριοποιείτο κλιμάκιο της αγγλικής κατασκοπείας αποτελούμενο από δύο Άγγλους στρατιωτικούς και Έλληνες πατριώτες.  Το κρησφύγετο ήταν στην κορυφή του βουνού, τριακόσια μέτρα δυτικά από το σημερινό πάρκο κεραιών. Ήταν σε ιδανικό σημείο με πολλά πλεονεκτήματα. Παρείχε […]

Το περίφημο τραγούδι “Φτωχό κομπολογάκι μου “, ο Γιώργος Μητσάκης το έγραψε στα χρόνια της Κατοχής. Η ιστορία του έχει ως εξής: ο Γιώργος Μητσάκης, από τις αρχές του 1939, σε ηλικία 18 χρόνων, κατέβηκε από τον Βόλο στον Πειραιά όπου δούλεψε με το μπουζούκι του σε διάφορα ταβερνάκια. Εκεί γνωρίστηκε με Πειραιώτες μουσικούς, ενώ […]

“Θα τελειώσει ο πόλεμος και θ’ ανθίσουν οι λόγγοι και θα πάψουν ν’ ακούγονται των μανάδων οι βόγκοι. Θα τελειώσει ο πόλεμος που με πίκρες μας ντύνει κι όπως πρώτα χαρούμενη θα ξανάρθει η ειρήνη”. Η φωνή της Σοφία Βέμπο σφράγισε την αντίσταση ενάντια στον κατακτητή. Με την κήρυξη του πολέμου το 1940 ανέλαβε την […]

9 Οκτωβρίου 1944. Ώρα 06.00 το πρωί. Μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης Ε.Π.Ο.Ν ρίχνουν ένα πετραδάκι στο παράθυρο ενός δωδεκάχρονου αγοριού που ζούσε με τους γονείς του σε ένα μικρό σπίτι στου Φιλοπάππου. Ο μικρός Σοφοκλής κατάλαβε το συνθηματικό και έφυγε κρυφά από το σπίτι. Του έδωσαν ένα σακί με παξιμάδια. Έπρεπε να το μεταφέρει σε ένα […]

Στην παγωμένη και κατεχόμενη Αθήνα του 1941, οι Αθηναίοι έψαχναν καθημερινά για “τον άρτον τον επιούσιον”, προκειμένου να επιβιώσουν. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί είχαν λεηλατήσει τις αποθήκες και όλα τα αποθέματα τροφίμων της πρωτεύουσας, ενώ διέλυσαν την οικονομία, με τα κατοχικά και χωρίς αξία νομίσματα τους. Σύντομα από τις ελλείψεις και τον υπερπληθωρισμό, δημιουργήθηκε […]

Ο Γιοσμάς πέρασε στην ελληνική ιστορία με το γερμανικό χαϊδευτικό του, “Φον Γιοσμάς”. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ξενοφών Γιοσμάς και κατά την διάρκεια της κατοχής υπηρέτησε σε διάφορες προδοτικές ομάδες. Βρέθηκε στον αποκαλούμενο φιλοναζιστικό  “Εθνικό Ελληνικό Στρατό” αλλά και ως ανθυπολοχαγός στο δολοφονικό τάγμα του απότακτου Γεωργίου Πούλου που έκανε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Μακεδονία […]