Τα τρομολαγνικά έντυπα των αντιεμβολιαστών στην βικτωριανή Αγγλία. Πως αντέδρασαν στον υποχρεωτικό εμβολιασμό των παιδιών

Το 1853 και ενώ η ευλογιά θέριζε στην Ευρώπη, ψηφίστηκε νόμος στην Βικτωριανή Αγγλία (περίοδος1837 -1901), με τον οποίο ο εμβολιασμός γινόταν υποχρεωτικός για τα παιδιά.

Όσοι γονείς δεν εμβολίαζαν τα παιδιά τους κατά της ευλογιάς, κατά τους τρεις πρώτους μήνες της ζωής τους, θα τιμωρούνταν με πρόστιμο ή ακόμα και φυλάκιση. Τότε εμφανίστηκαν οι αντιεμβολιαστές.

Αρχικά, οι αντιδράσεις περιορίζονταν σε εκείνους που προασπίζονταν την προσωπική ελευθερία του καθενός, να κάνει ό,τι θέλει στο σώμα του. Σύντομα, όμως, άρχισαν να ξεπηδούν θεωρίες, που χαρακτήριζαν τα εμβόλια “δηλητηριώδη” και “κατάρα του έθνους”.

Μετά την ψήφιση του νόμου, πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας σε διάφορες περιοχές της Αγγλίας ενώ την ίδια χρονιά, ιδρύθηκε στο Λονδίνο η “Λίγκα ενάντια στον εμβολιασμό” (Anti-VaccinationLeague).

Την καμπάνια ενάντια στον υποχρεωτικό εμβολιασμό στήριζαν ακόμα και κάποιοι γιατροί.

Σύμφωνα με την απογραφή του 1841 στη Μ. Βρετανία, το ένα τρίτο των γιατρών ήταν πρακτικοί , κοινώς “τσαρλατάνοι”. Ιατρικό βιβλίο του 1848 ισχυριζόταν ότι οι πιο συνηθισμένες αιτίες ασθένειας ήταν οι άρρωστοι γονείς, ο νυχτερινός αέρας, η καθιστική ζωή, τα βρεγμένα πόδια και οι απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας. Ταυτόχρονα, τόνιζε ότι η χολέρα, οφειλόταν στα σάπια τρόφιμα, στα “κρύα φρούτα”, όπως τα αγγούρια και τα πεπόνια, και στον φόβο ή την οργή.

Γι’ αυτό, άλλωστε, και το μέσο προσδόκιμο ζωής στην Αγγλία του 1850 δεν ξεπερνούσε τα 40 έτη, ενώ περίπου το 15% των παιδιών πέθαιναν πριν από την ηλικία του ενός έτους.

Σε μια περίοδο που η ευλογιά θέριζε, σκοτώνοντας περίπου 400.000 Ευρωπαίους πολίτες κάθε χρόνο, ο μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού δεν ήταν απλώς απαραίτητος αλλά αναγκαία λύση επιβίωσης. Παρ’ όλα αυτά, χιλιάδες ήταν εκείνοι που αμφισβήτησαν τα οφέλη του, υποστηρίζοντας ότι ίσως αποκτήσουν “σοβαρότερες ασθένειες”.

Το 1867, ψηφίστηκε νέος νόμος στην Αγγλία, ο οποίος επέκτεινε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό σε όλα τα άτομα ηλικίας έως 14 ετών, προβλέποντας αυστηρές κυρώσεις σε όσους δεν συμμορφώνονταν. Την ίδια χρονιά, πολλές αντιεμβολιαστικές οργανώσεις αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και ίδρυσαν τη “Λίγκα ενάντια στον υποχρεωτικό εμβολιασμό” (Anti-Compulsory Vaccination League). Έδρα τους ήταν και πάλι το Λονδίνο.

Χιλιάδες πολίτες διαδήλωναν στους δρόμους της Αγγλίας με τα παιδιά τους. Κρατούσαν πανό που απαιτούσαν “κατάργηση των νόμων περί εμβολιασμού, την κατάρα του έθνους μας” και δήλωναν “καλύτερα στο κελί ενός κακοποιού παρά με ένα δηλητηριασμένο μωρό” ενώ αντίγραφα των μισητών νόμων και ομοιώματα των τοπικών αγροτικών γιατρών καίγονταν στους δρόμους.

Ακολούθησαν συλλήψεις, πρόστιμα και εκατοντάδες άνθρωποι οδηγήθηκαν στη φυλακή.

Η “μέθοδος Λέστερ”

Το 1877, η ομάδα αντιεμβολιαστών στο Λέστερ, η οποία μετρούσε χιλιάδες μέλη, βρήκε μια “εναλλακτική” λύση απέναντι στην ευλογιά. Ο ιατροδικαστής της πόλης κατέστησε υποχρεωτική την αναφορά των κρουσμάτων ευλογιάς. Τα κατέγραφε, έβρισκε τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και στη συνέχεια τον έβαζε σε καραντίνα. Τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του υποβάλλονταν σε απολύμανση και αν κρινόταν αναγκαίο, καίγονταν τα υπάρχοντά τους.

Η “μέθοδος Λέστερ”, όπως ονομάστηκε, σύντομα κέρδισε τους περισσότερους κατοίκους. Αν και δεν ήταν τελείως “αντιεπιστημονική”, η ιατρική κοινότητα συνέχισε να επιμένει για την ανάγκη του μαζικού εμβολιασμού, καθώς η μέθοδος Λέστερ δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε όλη την Αγγλία, παρά μόνο σε μια μικρή πόλη.

Στο Λέστερ, ο αριθμός των διώξεων για μη εμβολιασμό αυξήθηκε από δύο το 1869 σε 1.154 το 1881, και σε περίπου 3.000 το 1884. Τα στοιχεία για το δεύτερο εξάμηνο του 1883 έδειξαν ότι στο Λέστερ, από τις 2.281 γεννήσεις μόνο 707 μωρά εμβολιάστηκαν.

Τα σκίτσα ενάντια στον εμβολιασμό

Οι αντιεμβολιαστές της εποχής επιστράτευσαν ποικίλα μέσα για να διαδώσουν τις ιδέες και να “αφυπνίσουν” τον κόσμο, όπως έλεγαν. Έγραψαν και μοίραζαν φυλλάδια, με τίτλο “Εμβολιασμός: οι πλάνες και τα κακά του”, “Εμβολιασμός. Μια κατάρα” και “Ο τρόμος του εμβολιασμού” ενώ στην προπαγανδιστική μάχη ρίχτηκαν και σκιτσογράφοι. Παρουσιάζουμε μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά σκίτσα της εποχής:

• Στο σκίτσο, ο ταύρος αντιπροσωπεύει το εμβόλιο, στο οποίο ρίχνονται τα μωρά και βγαίνουν παραμορφωμένα:

• Καρικατούρα του 1802 με τους εμβολιασμένους ασθενείς του, οι οποίοι υποτίθεται ότι μετά το εμβόλιο θα έβγαζαν εξανθήματα και θα έμοιαζαν με αγελάδες:

• Σκίτσο στο οποίο ο εμβολιασμός (vaccination) παρομοιάζεται με φίδι, έτοιμο να καταβροχθίσει το μωρό. Πρόκειται για σαφή αναφορά στον νόμο περί υποχρεωτικού εμβολιασμού των παιδιών, που επιβλήθηκε στην Αγγλία:

• Ο εμβολιασμός παρουσιάζεται ως κάτι τρομακτικό, γι’ αυτό και το εμβόλιο παρουσιάζεται ότι γίνεται στο μάτι και ο ασθενής να υποφέρει:

• “Ο εμβολιαστής – θάνατος” – Aφίσα της Λίγκας των Αντιεμβολιαστών στην Αγγλία: