Τα τρομερά λατομεία των Συρακουσών. Σήμερα είναι τουριστικός παράδεισος, αλλά κάποτε ήταν κολαστήριο, όπου πέθαναν χιλιάδες Αθηναίοι αιχμάλωτοι. Ποιοι γλύτωσαν

Η πόλη των Συρακουσών βρίσκεται στην ανατολική μεριά της Σικελίας. Ιδρύθηκε από τους αρχαίους Έλληνες και συγκεκριμένα από Κορίνθιους και Τενεάτες αποίκους. Ήταν η σημαντικότερη πόλη της Μεγάλης Ελλάδας.

Στον Πελοποννησιακό πόλεμο στη Σικελική εκστρατεία απέκρουσαν επίθεση των Αθηναίων και αιχμαλώτισαν χιλιάδες. Τους φυλάκισαν στα τρομερά λατομεία της περιοχής και τους εξολόθρευσαν βασανιστικά. Τώρα το σημείο με τις επιβλητικές στοές αποτελεί τουριστικό αξιοθέατο χωρίς όμως να τονίζεται το θλιβερό παρελθόν.

Εκεί ξεχωρίζει το “Αυτί του Διονυσίου”, ένα κωνικό κοίλωμα ύψους 25 μέτρων.  Εξαιτίας του σχήματός του, έχει εξαιρετική ακουστική, εξ ου και η ονομασία του, την οποία του έδωσε ο Ιταλός ζωγράφος Καραβάτζο, όταν επισκέφτηκε τα λατομεία το 1586.

Η περιοχή των λατομείων αποτελεί πλέον ένα προστατευόμενο αρχαιολογικό πάρκο με πυκνή βλάστηση, ιδανικό μέρος για όσους θέλουν να ξεκουραστούν και να θαυμάσουν το περίεργο τοπίο. Ωστόσο, τα ίδια λατομεία που σήμερα αποτελούν τουριστικό “παράδεισο”, στην αρχαιότητα ήταν ένα κολαστήριο” για τους αιχμαλώτους πολέμου και τους εχθρούς του κράτους.

Η αποτυχημένη Σικελική Εκστρατεία 

Η δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού Πολέμου βρήκε την Αθηναϊκή Συμμαχία αποδεκατισμένη από τους Σπαρτιάτες. Το 421 π.Χ. οι δύο μεγάλοι αντίπαλοι υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης, τη λεγόμενη “Νικίειο Ειρήνη”, η οποία θα είχε διάρκεια 50 χρόνια. Η συνθήκη όμως “έσπασε” 6 χρόνια αργότερα, το 415 π.Χ, όταν οι Αθηναίοι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν εναντίον της Σικελίας, 1500 χιλιόμετρα μακριά από τη Αθήνα και ειδικότερα εναντίον της ισχυρής πόλης των Συρακουσών. Στην πραγματικότητα,οι Αθηναίοι, ήθελαν να καταλάβουν τις Συρακούσες, αρχικά για να ταπεινώσουν τους Σπαρτιάτες, κυρίως όμως, για να γίνουν μια υπερδύναμη ολόκληρης της Μεσογείου. Το 417 π.Χ ο ολιγάρχης Αλκιβιάδης εκλέχθηκε στρατηγός και τον χειμώνα του 416 π.Χ κατάφερε να πείσει τους Αθηναίους για τη Σικελική Εκστρατεία.

Εκεί οι Αθηναίοι γνώρισαν μία από τις χειρότερες ήττες τους. Αν και κατάφεραν αρχικά να συγκρατήσουν τους Συρακούσιους, οι δεύτεροι έφτιαξαν ένα φράγμα για να μην αποπλεύσουν οι αθηναϊκές τριήρεις, καταστρέφοντας το πλεονέκτημα της Αθήνας που ήταν η μάχη στη θάλασσα.

Οι Σικελοί ναυτικοί είχαν στήσει παγίδες και οι Αθηναίοι έφτασαν στο σημείο να παρακαλούν για τη ζωή τους, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τη θάλασσα.

Επίλογος ήταν στη συντριπτική ήττα των Αθηναίων ήταν η σφαγή στον Ασσίναρο ποταμό.

Οι αιχμάλωτοι στα λατομεία των Συρακουσών

Μετά την ήττα, πολλοί Αθηναίοι σκοτώθηκαν και αρκετοί αιχμαλωτίστηκαν. Ελάχιστοι κατάφεραν να ξεφύγουν από τη μανία των Σικελών, είτε περνώντας το φράγμα των Συρακουσών είτε διαφεύγοντας στην ενδοχώρα του νησιού. Ως αιχμάλωτοι μεταφέρθηκαν στα Λατομεία των Συρακουσών, ένα αρχαίο “κολαστήριο”, όπου μέσα σε λίγους μήνες, οι περισσότεροι πέθαναν από την πείνα, τη δίψα και τις αρρώστιες που στην κυριολεξία “θέριζαν”.

Οι άθλιες συνθήκες των αιχμαλώτων διασώθηκαν μέσα από το κείμενο του Θουκυδίδη, που χρησιμοποίησε τη λέξη “πανωλεθρία” για να περιγράψει τις κακουχίες των φυλακισμένων, αλλά και την τύχη των Αθηναίων κατά τη Σικελική Εκστρατεία. Ο αρχαίος έλληνας ιστορικός ανέφερε μεταξύ άλλων πώς οι Συρακούσιοι μεταχειρίστηκαν τους αιχμαλώτους με τον πιο απάνθρωπο τρόπο.

Τα λατομεία βρίσκονταν κάτω από τη γη και ήταν εκτεθειμένα σε όλες τις καιρικές συνθήκες. Την ημέρα η ζέστη ήταν ανυπόφορη και η στενότητα του χώρου έκανε την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Ο ήλιος το καλοκαίρι τους έψηνε και το φθινόπωρο οι θερμοκρασίες ήταν αρκετά χαμηλές, με αποτέλεσμα απότομες αλλαγές της θερμοκρασίας να φέρουν και πολλές αρρώστιες.

Οι αιχμάλωτοι αναγκάζονταν να πατούν πάνω στα πτώματα των συμπατριωτών τους που ήταν στοιβαγμένα. Η δυσοσμία ήταν ανυπόφορη και γρήγορα ξέσπασαν επιδημίες. Όσοι δεν πέθαναν από ατυχήματα στα λατομεία, πέθαναν από την πείνα.

Τους 8 μήνες που έμειναν στα λατομεία, η καθεμιά μερίδα φαγητού τους ήταν ένα κύπελλο νερό και δύο κύπελλα αλεύρι.

Οι Συρακούσιοι αποφάσισαν να πουλήσουν τους εργάτες ως δούλους. Αυτό όμως δεν ίσχυε για τους περίπου 7.000 χιλιάδες αιχμαλώτους Αθηναίους και αρκετούς Ιταλιώτες και Σικελούς που τους βοήθησαν.

Ο Θουκυδίδης, κλείνοντας, χαρακτήρισε τη Σικελική Εκστρατεία ως τη μεγαλύτερη συμφορά που έτυχε στο διάστημα του Πελοποννησιακού Πολέμου. Γιατί οι Αθηναίοι νικήθηκαν ολοκληρωτικά και από όλες τις απόψεις. Χάθηκαν όλα μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και το πεζικό και ο στόλος και δεν έμεινε τίποτα που να μην καταστράφηκε. Από τους λίγους που κατάφεραν να ξεφύγουν, ελάχιστοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους.

Ένας “φιλότεχνος” τύραννος 

Λίγα χρόνια μετά τη Σικελική Εκστρατεία, οι Συρακούσες βρίσκονταν για άλλη μια φορά σε πόλεμο, αυτή τη φορά με τους Καρχηδόνιους. Ο τύραννος των Συρακουσών ήταν ο Διονύσιος, ο γιος του Ερμοκράτη. Φημολογείται ότι στον τύραννο άρεσε πάρα πολύ η ποίηση και η μουσική και συχνά καλούσε στην αυλή του ποιητές και φιλόσοφους για να συζητήσει μαζί τους, αλλά κυρίως για να τον κολακεύσουν.

Σαν αυταρχικός χαρακτήρας που ήταν, ωστόσο, δεν δεχόταν κριτικές και γι’ αυτό τον λόγο διέταξε να εκδιωχθεί από τις Συρακούσες ο Πλάτωνας. Ο μεγάλος φιλόσοφος κατάφερε να γλυτώσει από τον θάνατο, αλλά πουλήθηκε ως δούλος.

Ο Διονύσιος χρησιμοποίησε τα λατομεία και ως φυλακή, κυρίως τη βορειοδυτική πλευρά τους, όπου υπήρχε ένα τεράστιο τεχνητό κοίλωμα, το οποίο ψηλά αριστερά, είχε μια τρύπα, αόρατη για τους φυλακισμένους.

Στο “Αυτί του Διονυσίου”, ο τύραννος έβαζε τους αιχμαλώτους τους και τους εχθρούς του κράτους και από την τρύπα, άκουγε τι έλεγαν. Λέγεται ότι όσοι γνώριζαν να απαγγέλλουν Ευριπίδη και Σοφοκλή, κατάφεραν να σωθούν.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Φυλακίστηκε, πουλήθηκε ως δούλος και κινδύνευσε η ζωή του, αναζητώντας τον «βασιλιά φιλόσοφο». Οι περιπέτειες του Πλάτωνα στη Σικελία