Τα “σκυλιά του ελέους”, που βρήκαν και διέσωσαν χιλιάδες τραυματίες στρατιώτες. Η εκπαίδευση και η σωτήρια δράση τους

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Τα λεγόμενα «σκυλιά του ελέους» χρησιμοποιήθηκαν κυρίως κατά τη διάρκεια του Α’  Παγκοσμίου Πολέμου από διάφορους στρατούς σε ρόλο διασωστών στην πρώτη γραμμή για τραυματίες στρατιώτες. Όταν εύρισκαν ένα στρατιώτη θανάσιμα τραυματισμένο που δεν μπορούσε να σωθεί, έμεναν μαζί του μέχρι που ξεψυχούσε. 

Οι τραυματίες στην ουδέτερη ζώνη

Μετά από κάποια μεγάλη μάχη του Α΄  Παγκοσμίου Πολέμου, στην ουδέτερη ζώνη μεταξύ των χαρακωμάτων, κείτονταν χιλιάδες νεκροί αλλά και ετοιμοθάνατοι και τραυματίες στρατιώτες. Όσοι ήταν ελαφρά τραυματίες περίμεναν να νυχτώσει για να μην τους δουν οι ελεύθεροι σκοπευτές του εχθρού και σέρνονταν πίσω στα χαρακώματά τους.

Οι πιο σοβαρά τραυματίες περίμεναν να εντοπιστούν από τους δικούς τους και να μεταφερθούν στους σταθμούς πρώτων βοηθειών και τα πρόχειρα χειρουργεία. Κατά τη διάρκεια του Α΄  Παγκοσμίου Πολέμου, ιδιαίτερα στο Δυτικό Μέτωπο, συνήθως δεν γινόταν ανακωχή ώστε οι αντίπαλοι στρατοί να μαζέψουν τους τραυματίες τους στην ουδέτερη ζώνη.

Έτσι πολλοί πέθαιναν αβοήθητοι.

«Σκυλιά του ελέους»

Όμως υπήρξαν και χιλιάδες περιπτώσεις στρατιωτών, τόσο των Συμμάχων όσο και των Κεντρικών Δυνάμεων, που διασώθηκαν από ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά.

Οι Σύμμαχοι τα αναφέρουν ως “σκυλιά του Ερυθρού Σταυρού”, “σκυλιά για τις απώλειες” ή και “σκυλιά-ασθενοφόρα”. Όμως οι άνδρες στα χαρακώματα τα αποκαλούσαν χαϊδευτικά “σκυλιά του ελέους“. Οι Γερμανοί αποκαλούσαν τα δικά τους σκυλιά-διασώστες, «ιατρικά σκυλιά».

Ήταν ειδικά εκπαιδευμένα ζώα που εντόπιζαν κάποιο τραυματία στρατιώτη στην ουδέτερη γραμμή. Του παρείχαν τις πρώτες βοήθειες μεταφέροντας του ιατροφαρμακευτικό υλικό καθώς και εφόδια. Στη συνέχεια, αφού επέστρεφαν στα χαρακώματα οδηγούσαν τους νοσοκόμους στον τραυματία ώστε να τον μεταφέρουν στα μετόπισθεν.

Ένα «σκυλί του ελέους» στον Α’   Παγκόσμιο Πόλεμο είχε μια τσάντα δεμένη γύρω από το σώμα του μέσα στην οποία υπήρχε νερό, ξηρά τροφή, αλκοόλ, ιατρικό υλικό για επίδεση τραυμάτων και φάρμακα. Πάνω του έφερε το σήμα του Ερυθρού Σταυρού.

Τα σκυλιά εκπαιδεύονταν σε ειδικά σχολεία του στρατού, ή παραρτήματα του Ερυθρού Σταυρού, να κινούνται αθόρυβα μέσα στη νύχτα και να μην γαυγίζουν. Επίσης, αναζητούσαν μόνο τραυματίες της πλευράς τους και αγνοούσαν όλους τους νεκρούς στρατιώτες αλλά και τους τραυματίες του εχθρού.

Πως δρούσαν

Όταν έβρισκαν έναν στρατιώτη, κάθονταν δίπλα του ώστε αυτός να ανοίξει τη τσάντα τους, να πάρει τις προμήθειες και να δέσει τα τραύματά του. Εάν η κατάσταση του στρατιώτη ήταν σοβαρή και δεν ήταν σε θέση να περιποιηθεί ο ίδιος τα τραύματά του, το σκυλί επέστρεφε στα χαρακώματα μ’ ένα κομμάτι από τη στολή του στρατιώτη ή κάποιο αντικείμενό του.

Ήταν ο τρόπος του να δείξει ότι βρήκε ένα ζωντανό στρατιώτη που χρειαζόταν άμεση φροντίδα.

Οι Βρετανοί είχαν εκπαιδεύσει τα σκυλιά τους να παίρνουν συνήθως το κράνος του στρατιώτη, ενώ οι Γερμανοί την αγκράφα της ζώνης του. Έτσι ήταν σίγουροι ότι ο στρατιώτης ήταν δικός τους και όχι του εχθρού. Αφού ο σκύλος έφερνε το αντικείμενο στον  χειριστή του στα χαρακώματα, στη συνέχεια οδηγούσε κάποιο νοσοκόμο ή γιατρό μέχρι εκεί που κείτονταν ο στρατιώτης.

Ένας Βρετανός στρατιωτικός χειρουργός που βίωσε πολλές φορές τη διάσωση στρατιωτών από τα «σκυλιά του ελέους» επισήμαινε την ικανότητά τους να εντοπίζουν στρατιώτες που αρχικά θεωρούνταν νεκροί:

«Μερικές φορές («τα σκυλιά του ελέους») μας οδηγούν σε σώματα στρατιωτών που πιστεύουμε ότι δεν έχουν ζωή μέσα τους, αλλά όταν τους φέρνουμε πίσω στους γιατρούς αυτοί ανακαλύπτουν ότι τους έχει απομείνει ακόμη μία σπίθα…είναι καθαρά θέμα του ενστίκτου τους, το οποίο είναι πολύ πιο αποτελεσματικό από τη λογική των ανθρώπων».

Παρηγοριά στους ετοιμοθάνατους

Υπάρχουν πολλές καταγεγραμμένες περιπτώσεις όπου σκυλιά έσυραν με τα δόντια τους τραυματίες στρατιώτες σε ασφαλή σημεία της ουδέτερης ζώνης, όπως κρατήρες που είχαν δημιουργηθεί από τα βλήματα πυροβολικού ή ακόμη και τα φίλια χαρακώματα. Όταν στο πεδίο της μάχης είχαν πέσει αέρια, τοποθετούσαν στα “σκυλιά του ελέους” αντισφυξιογόνες μάσκες.

Ίσως η πιο συγκινητική προσφορά των σκυλιών ήταν η παρηγοριά που έδιναν στους θανάσιμα τραυματισμένους στρατιώτες. Τα σκυλιά μπορούσαν να καταλάβουν όταν ένας στρατιώτης ήταν ετοιμοθάνατος και δεν μπορούσε να σωθεί. Σε μία τέτοια περίπτωση ξάπλωναν δίπλα στον στρατιώτη μέχρι που άφηνε την τελευταία του πνοή.

Έτσι δεν πέθαινε μόνος του.

Εάν ένας σκύλος δεν κατάφερνε να βρει κάποιο τραυματισμένο στρατιώτη, όταν γυρνούσε στο χαράκωμα ξάπλωνε μπροστά στον χειριστή του και έμενε ακίνητος.

«Προύσκο» και «Κάπτεν»

Στη διάρκεια του Α΄  Παγκοσμίου Πολέμου όλες οι εμπόλεμες χώρες, χρησιμοποιήσαν περίπου 50.000 σκυλιά σε διάφορους ρόλους. Απ’ αυτά, περίπου 10.000 ήταν «σκυλιά του ελέους» στα χαρακώματα. Τα περισσότερα χρησιμοποιήθηκαν από τους Γερμανούς οι οποίοι είχαν παράδοση στην εκπαίδευση σκύλων.  Υπολογίζεται ότι τα «σκυλιά του ελέους» έσωσαν 4.000  Γερμανούς στρατιώτες. Από την πλευρά των Συμμάχων στο Δυτικό Μέτωπο, οι σκύλοι έσωσαν τουλάχιστον 2.000 στρατιώτες στη Γαλλία.

Τα πιο διάσημα «σκυλιά του ελέους» των Συμμάχων ήταν γαλλικά, ο «Προύσκο» και ο «Κάπτεν». Ο «Προύσκο» συνήθιζε να τραβά τους τραυματίες σε ασφαλή σημεία ώστε να μην φαίνονται από τους Γερμανούς και στη διάρκεια μόνο μίας μάχης έσωσε 100 τραυματίες. Ο «Κάπτεν» έσωσε σε μία μέρα 30 τραυματίες Γάλλους και Βρετανούς.

Τα «σκυλιά του ελέους» έδρασαν κυρίως κατά τη διάρκεια του Α’   Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό κυρίως οφείλεται στη μορφή και  εξέλιξή του. Αν και στα τέσσερα χρόνια που διήρκησε σημειώθηκαν κάποιες από τις πιο αιματηρές μάχες στην παγκόσμια ιστορία, για ένα μεγάλο διάστημα ήταν πόλεμος χαρακωμάτων, ιδιαίτερα στο Δυτικό Μέτωπο, όπου η πρώτη γραμμή σπάνια μετακινούνταν μερικά χιλιόμετρα.

Στον Β΄  Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Πόλεμο της Κορέας έγινε χρήση «σκυλιών του ελέους» αλλά αρκετά πιο περιορισμένη σε σχέση με τον Α΄  Παγκόσμιο Πόλεμο καθώς η μορφή του πολέμου είχε αλλάξει. Δεν υπήρχαν πλέον χαρακώματα.