Τα “πράσινα” και “μπλε” καφενεία της δεκαετίας του ΄80. Οι ψηφοφόροι δεν μίλαγαν μεταξύ τους και έπιναν καφέ σε κούπες με τα σύμβολα των κομμάτων

Όμως, σιγά σιγά το ΠΑΣΟΚ άρχισε να διευρύνει σταδιακά την επιρροή του και στις εκλογές της 18ης Οκτωβρίου 1981 επικράτησε με το  σύνθημα “Αλλαγή”. Αυτή η λέξη σημάδεψε την πολιτική σκηνή της χώρας τη δεκαετία του ΄80, καθώς ήταν το κύριο σλόγκαν της καμπάνιας του Ανδρέα Παπανδρέου.

Φράσεις όπως “η κυβέρνηση της αλλαγής”, η “νίκη της αλλαγής”, “τα παιδιά της αλλαγής” και “η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες”, έδωσαν στον λαό μια ισχυρή προσδοκία, όπως φάνηκε και με το αποτέλεσμα τον εκλογών.

Σχεδόν οι μισοί Έλληνες ψηφοφόροι ψήφισαν ΠΑΣΟΚ. Συγκεκριμένα, το ποσοστό που συγκέντρωσε έφτασε το 48,1%, ενώ η ΝΔ υπό την ηγεσία του Γεωργίου Ράλλη περιορίστηκε στο 35,9%, το χαμηλότερο ποσοστό μέχρι τότε στην ιστορία της.

Τα καφενεία ανέκαθεν ήταν χώροι συγκέντρωσης των ανδρών στην επαρχία μετά από τη δουλειά. Συζητούσαν και έπαιζαν τάβλι, πρέφα και δηλωτή ανάμεσα σε βαρέλια με τυριά και παστά, τσουβάλια με φασόλια και ρύζι και βάζα με καραμέλες, καθώς τα περισσότερα λειτουργούσαν και ως παντοπωλεία.

Με το τέλος της δικτατορίας οι πολίτες μπορούσαν ελεύθερα να εκφράσουν τις πολιτικές ιδέες τους και επιπλέον είχαν δικαίωμα στην αντίρρηση.

Όπως αναφέρει ο καθηγητής πολιτικής επιστήμης Τάσος Καφετζής στο βιβλίο “Η Ελλάδα στη δεκαετία του 80”: “στην πρώτη μεταπολίτευση δεν νομιμοποίησαν απλώς τη διαφορά, την αντίθεση και τη σύγκρουση ως αναπόφευκτες διαστάσεις της πολιτικής, αλλά τις επέβαλαν ως κανόνα στάσεων και συμπεριφορών, προκειμένου κάποιος να αξιωθεί την ταυτότητα του πολίτη. Ο καθένας καλούνταν να αποφασίσει με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει. Καλείται να δηλώσει που ανήκει, όχι με a la carte όρους ενός ελευθέρας προσχωρήσεως συμβολαίου, αλλά με τους υπαρκτούς λόγους μιας απροϋπόθετης συμμετοχής στον έναν ή στον άλλον κόσμο”.

Τα καφενεία στην επαρχία σταδιακά “χρωματίστηκαν” και “κομματικοποιήθηκαν”. Υπήρχαν τα “μπλε” της δεξιάς και τα “πράσινα” της αντιδεξιάς.

Είχαν φτάσει στο σημείο σε πολλά παραταξιακά καφενεία να σερβίρουν τον καφέ σε φλιτζάνια διακοσμημένα με το σύμβολο του κόμματος που υποστήριζαν.

Κάποια καφενεία που δεν είχαν πάρει συγκεκριμένη πολιτική θέση το “χρώμα” του φλιτζανιού άλλαζε ανάλογα με την πολιτική ταυτότητα του πελάτη.

“Το μεταπολεμικό καφενείο λειτουργεί ως ο φυσικός χώρος επιτήρησης και ελέγχου της πολιτικά ενήλικης ανδρικής ενδοχώρας χωρίς να απαιτείται γι’ αυτό κάποιος πολυδάπανος και λειτουργικά εξεζητημένος μηχανισμός”, αναφέρει ο καθηγητής, Τάκης Καφετζής.

Με τις εκλογές του 1981 δεν είχαν “βαφτεί με χρώματα” μόνο τα καφενεία, αλλά ολόκληρες περιοχές. Αυτό αποτυπωνόταν και στον εκλογικό χάρτη.

Το 1981 το ΠΑΣΟΚ ήρθε πρώτο κόμμα και με διαφορά στη Βοιωτία με ποσοστό 52.8%, στην Εύβοια με 55%, στην Ευρυτανία με 53,1% και στη Θεσπρωτία με 55,6%. “Πράσινα” βάφτηκαν και τα Δωδεκάνησα και η Κρήτη με σχεδόν 60%.

Στα “μπλε” είχαν ντυθεί σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου με τη Λακωνία να φτάνει το 53,8%, την Αργολίδα το 46,8% και στη Μεσσηνία το 45,8%, αλλά και οι νομοί της Άρτας, Καστοριάς και Φλώρινας με ποσοστά που ξεπερνούσαν το 46%.

Οι βουλευτικές εκλογές του 1985 ήταν το αποκορύφωμα της πολιτικής πόλωσης και την κόντρας ανάμεσα σε δεξιούς και σοσιαλιστές. Τα ηνία στο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας είχε πάρει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Ο πολιτικός από την Κρήτη θεωρήθηκε ισχυρός αντίπαλος του Παπανδρέου με τον οποίο είχε πολιτική σύγκρουση από τα Ιουλιανά του 1965 και την αποστασία του “ψηλού” από την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου. Ο Ανδρέας τον είχε χαρακτηρίσει δημόσια “Εφιάλτη”, δηλ. προδότη.

Κατά την προεκλογική περίοδο ο φανατισμός κυριάρχησε. Οι προεκλογικές συγκεντρώσεις γέμιζαν με οπαδούς που κουνούσαν χιλιάδες πλαστικές σημαιούλες με το σήμα των κομμάτων. Ήταν σύμβολο επίδειξης και κυριαρχίας.

Το ΠΑΣΟΚ διατήρησε το σλόγκαν της “αλλαγής”, το οποίο εμπλουτίστηκε με το σύνθημα “ΠΑΣΟΚ για ακόμη καλύτερες ημέρες”, ενώ η Νέα Δημοκρατία υιοθέτησε την ιδέα ότι είχε έρθει η ώρα της “απαλλαγής”. Κάτι που υπονοούσε την ανάγκη αλλαγής της διακυβέρνησης, αλλά και την σύνδεση με το διεθνές ρεύμα του φιλελευθερισμού.

Τελικά, οι εκλογές κερδήθηκαν από το ΠΑΣΟΚ με 45,8% των ψηφοφόρων, ενώ η Νέα Δημοκρατία είχε αυξήσει το ποσοστό της στο 40,8%.

Στην αρχική φωτογραφία διακρίνονται δύο «βαμμένα» καφενεία στον Πλάτανο Ναυπακτίας στα χρόνια του “πολιτικού ψυχρού πολέμου”. Είχε δημοσιευτεί τότε με θετικά σχόλια στον αθηναϊκό τύπο.