Τα “απαγορευμένα” φάρμακα και οι διαφημίσεις τους. Το καθαρτικό με σύμβολο τον Γκάντι. Ποια ήταν η Μουϊρασιτίνη για την νευρασθένεια και την ανικανότητα

Από τα μεσαιωνικά χρόνια ως τις αρχές του 20ου αιώνα οι γιατροί και οι φαρμακοποιοί δεν ήταν οι μοναδικοί διακινητές φαρμάκων. Πλανόδιοι θεραπευτές, αλχημιστές, κουρείς, έμποροι καθώς και μια σειρά απατεώνες κυκλοφορούσαν τα δικά τους φάρμακα στην αγορά.

Οι περισσότεροι επιθυμούσαν να διατηρήσουν κρυφή τη σύσταση και τον τρόπο παρασκευής των φαρμάκων που προμήθευαν. Από τότε επικράτησε ο όρος “μυστήρια φάρμακα”. Για αρκετά χρόνια ήταν αρκετά δημοφιλή. Άλλωστε η μυστικιστική αίγλη τους καθώς και οι “θαυματουργές” λύσεις που υπόσχονταν αύξαναν το θέλγητρό τους στο κοινό.

Τα μυστήρια φάρμακα

Η διαφημιστική προβολή αποτελούσε απαραίτητη προϋπόθεση για την αγορά τους από το κοινό. Ήταν μια επιτακτική ανάγκη για να επιβιώσει το “εμπόρευμά”, καθώς η επίσημη ιατρική κοινότητα ήταν εχθρική απέναντι σε αυτά. Έτσι, στράφηκαν σε όλες τις πιθανές μορφές διαφήμισης, ώστε τα “μυστήρια φάρμακα” να μπορούν να αγοραστούν χωρίς ιατρική συνταγή. Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, προνομιακός χώρος διαφήμισης ήταν ο Τύπος.

Η Μουϊρασιτίνη αποτελεί ενδεικτικό παράδειγμα “μυστήριου φαρμάκου”. Στην παρακάτω διαφήμιση προβάλλεται ως το μοναδικό ασφαλές μέσο για την ριζική αντιμετώπιση της “ανικανότητος και νευρασθενείας“.

Αντίστοιχα παραδείγματα παρομοίων φαρμάκων που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα είναι η Πραποπουλίνη, Αντισυφιλιδίνη και Μοσχοβιτίνη. Οι περισσότεροι προμηθευτές αναλόγων φαρμάκων χρησιμοποιούσαν την κατάληξη “ίνη”, για να τους προσδίδεται ένα επιστημονικό κύρος.

Το παρακάτω προϊόν ονομάστηκε “Καταπότια Ζοχιμπίνα” και υποσχόταν να λύσει τη στειρότητα σε άντρες και γυναίκες. Κυκλοφόρησε σε ιταλικό περιοδικό το 1919.

Όπως αναγράφεται και στη διαφήμιση η αποστολή των “καταποτίων” ήταν μυστική, ενώ η αγορά τους ήταν δυνατή μόνο αν ο ενδιαφερόμενος επικοινωνούσε προσωπικά με τον κατασκευαστή στη διεύθυνση.

Τα εικονογραφημένα φάρμακα

Στις πρώτες διαφημίσεις φαρμάκων είναι χαρακτηριστική η έλλειψη εικαστικού. Η εικονογράφηση άρχισε να εμφανίζεται στο τελευταίο τέταρτο του περασμένου αιώνα.

Με την είσοδο στον 20ο αιώνα αυξήθηκε η διαφημιστική παρουσία των ελληνικής παρασκευής φαρμάκων στον τύπο. Πολλά από τα σκευάσματα, βέβαια, ακροβατούσαν ανάμεσα στην αγυρτεία και την επιστήμη. Ήταν όμως η ελληνική απάντηση στην πρόκληση της ευρωπαϊκής εξαπάτησης.

Διαβάστε ακόμα: Τα πρώτα προφυλακτικά στην Ελλάδα. «Σαν δεν κρατούν τα κότσια σου μην κάνει τον γκιουλέκα, προτίμα ένα και γερό, παρά σπασμένα δέκα»! Η «ΜΠΕΜΠΕΚΑ» η «ΣΚΟΥΦΙΤΣΑ» και τα αμερικανικά προϊόντα μετά τον πόλεμο

Παράλληλα, η αγορά ξεκίνησε να εμπλουτίζεται ολοένα και περισσότερο με φάρμακα εισαγωγής, τα οποία από την μεταπολεμική περίοδο και μετά βελτίωσαν την επικοινωνιακή τους εικόνα. Αντίστοιχη εξέλιξη παρατηρήθηκε και στα κείμενα των διαφημίσεων. Απέκτησαν καλύτερη δομή και ξεκίνησαν να είναι αναγνώσιμα και κατά συνέπεια πιο αποτελεσματικά. Άλλωστε από το 1930 και μετά δραστηριοποιήθηκαν οι διαφημιστικές εταιρείες, οι οποίες διέθεταν επαγγελματίες κειμενογράφους και σχεδιαστές διαφημίσεων.

Στην παρακάτω διαφήμιση προωθείται το καθαρτικό “Πουργογκάντι“. Ο αναγνώστης χρειάζεται να φτάσει στην τελευταία πρόταση του κειμένου “..χωρίς να έχουν μέσα εις τα καθαρτικά τους ούτε σκόνι από ανανάδες” για να καταλάβει ότι πρόκειται για καθαρτικό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης το γεγονός ότι η εν λόγω διαφήμιση, η οποία τείνει προς την αγυρτία,  εφιστά την προσοχή στους καταναλωτές να μην ξεγελαστούν από τους “παραποιητές” του Πουργογκάντι.

Η διαφήμιση του Πουργογκάντι στην εφημερίδα ΕΘΝΟΣ το 1930 με σαφή βελτίωση:

Οι εφημερίδες και τα περιοδικά για αρκετά χρόνια ήταν ικανοποιημένες με τη χρήση συγκεκριμένων “οικογενειών γραμμάτων” όπως συνήθιζαν να αποκαλούν τις γραμματοσειρές. Επί δεκαετίες οι γραμματοσειρές που χρησιμοποιούσαν ήταν μετρημένες στα δάχτυλα. Οι διαφημιστές, όμως, έπρεπε να διαφοροποιηθούν από τα στοιχεία των εφημερίδων και περιοδικών, ώστε να ξεχωρίζουν από το κείμενο και τις άλλες ανταγωνιστικές διαφημίσεις.

Έτσι, εκτός από τη χρήση διαφόρων εικαστικών τεχνασμάτων, αποφάσισαν να πειραματιστούν και να εισάγουν νέες γραμματοσειρές. Από αυτή την καινοτομία επωφελήθηκαν, όπως ήταν αναμενόμενο, και τα ίδια τα έντυπα. Κάθε νέα γραμματοσειρά που εμφανιζόταν στην αγορά μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο αποκλειστικά για τις διαφημίσεις αλλά και για τα κείμενα του εκάστοτε έντυπου.

Ενδιάμεση λύση των καλλιτεχνών που σχεδίαζαν τις ιατρικές διαφημίσεις στον Μεσοπόλεμο ήταν ο σχεδιασμός γραμμάτων στο χέρι. Ορισμένοι καλλιτέχνες, όπως ο Καστανάκης σε έντυπα της Φαρμακοβιομηχανίας Δαμβέργη γύρω στο 1935, δημιούργησαν έξοχα αλφάβητα. Οι δημιουργίες αυτές άλλωστε, εκτός από το ότι έκαναν πιο ελκυστικές τις διαφημίσεις, προώθησαν και καλλιτεχνικά την τυπογραφία.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το το βιβλίο “Ιατρική και Διαφήμιση στην Ελλάδα”, Λ.Ε. Βλαδίμηρος – Α.Χ. Ριζόπουλος, εκδόσεις Επτάλοφος

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Βυζαντινά γιατροσόφια. Εγκέφαλος βατράχου, τρίχωμα λαγού και δυόσμος για την αντισύλληψη. Δηλητήρια για την έκτρωση, πιπέρι στα γεννητικά όργανα και κρέας σπίνου ως βιάγκρα