Τα πρώτα πυροτεχνήματα που έπεσαν στην Ελλάδα ήταν γαλλικά και φώτισαν το Ναύπλιο το 1832. Γιατί οι Έλληνες τα αγνοούσαν

του συνεργάτη μας, ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Κατά τα χρόνια της Επανάστασης τα πυροτεχνήματα ήταν άγνωστα στους Έλληνες. Άλλωστε δεν υπήρχε η ανάγκη τους, καθώς οι αγωνιστές ζούσαν με το καριοφίλι και τους κρότους των μαχών νυχθημερόν.

Ποιος άραγε χρειαζόταν τους Επαναστατικούς χρόνους ψεύτικες εκρήξεις εντυπωσιασμού, όταν καλείτο να αντιμετωπίσει καθημερινά τις αληθινές;

Ωστόσο οι Έλληνες γνώριζαν την ύπαρξή τους, από αφηγήσεις άλλων που ήταν κύρια ναυτικοί ή είχαν υπηρετήσει σε ξένους στρατούς. Καθώς όμως οι περισσότεροι δεν τα είχαν δει, αδυνατούσαν να καταλάβουν πώς μπορούσαν εκρήξεις στον αέρα, που μέχρι τότε προκαλούσαν τρόμο και σκόρπιζαν θάνατο, να αποτελέσουν κεντρικό σημείο διασκέδασης!

Οι Οθωμανοί από την πλευρά τους ουδέποτε έκαναν χρήση πυροτεχνημάτων καθώς οι θρησκευτικές τους εορτές προέβλεπαν άλλο τελετουργικό, όπως φωταγώγηση τζαμιών και πλατειών με πυρσούς και φανάρια.

Ναύπλιο 1832

Τα πρώτα πυροτεχνήματα κάηκαν στην Ελλάδα, στο Ναύπλιο το 1832, από τα γαλλικά στρατεύματα του Μαιζώνος που είχαν αναλάβει την εκκαθάριση της Πελοποννήσου από τα Αιγυπτιακά στρατεύματα του Ιμπραήμ.

Βεβαίως οι Γάλλοι στρατιώτες έμειναν να αποκαλούνται μέχρι και σήμερα «του Στρατηγού Μαιζώνος», παρά το γεγονός ότι ο ίδιος είχε αποχώρησε από την Ελλάδα από το 1829.

Οι Γάλλοι άφησαν το στρατό τους στην Ελλάδα υπό την διοίκηση του στρατηγού Σνεντέρ αρχικά και του Ολιβιέ Γκενεέκ αργότερα. Ο γαλλικός στρατός παρέμεινε στην Πελοπόννησο μέχρι το 1833 που ουσιαστικά αντικαταστάθηκε από τον Βαυαρικό.

Οι Γάλλοι έκαψαν πυροτεχνήματα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στις 17 Ιουλίου 1832 προκειμένου να εορτάσουν την επέτειο της Γαλλικής Επανάστασης.

Η ίδια εκείνη ημέρα συνέπεσε με συνέλευση της Πρόνοιας και της Εθνοσυνέλευσης.

Η γαλλική επανάσταση στο Ναύπλιο

Ημέρες πριν ap;o τον εορτασμό της 17^ης Ιουλίου είχε κυκλοφορήσει η είδηση στους κατοίκους του Ναυπλίου, αλλά και του Άργους, ότι κατά τον εορτασμό της επετείου των Γάλλων θα λάμβανε χώρα ένα εντυπωσιακό γεγονός και όλοι αδημονούσαν για αυτό.

Ο αρχαιολόγος Λουδοβίκος Ρος το 1832 που είχε κατέβει στην Ελλάδα μετά από υποτροφία του Βασιλιά Γεωργίου της Δανίας γράφει για το γεγονός: «Πρώτη φορά θα παρουσιαστεί τέτοιο θέαμα στη γη του Αγαμέμνωνος και δικαίως οι δύο πόλεις ήταν ανάστατες».

(Το 1833 ο Ρος είναι που θα αποτελέσει έναν από τα μέλη της συνοδείας του Όθωνα, ενώ το 1837 θα διοριστεί καθηγητής στο νεοϊδρυθέν πανεπιστήμιο Αθηνών).

Οι κάτοικοι του Ναυπλίου και του Άργους βιάζονταν να δουν επιτέλους από κοντά, πώς γίνονταν αυτές οι εκρήξεις των πυροτεχνημάτων στον αέρα, για τις οποίες άκουγαν πως συνέβαιναν στην Ευρώπη κατά τους διάφορους εορτασμούς.

Η εξαφάνισις του σκότους…

Ήδη πολλές ώρες πριν την έναρξη του εορτασμού της 17^ης Ιουλίου, πλήθη είχαν συγκεντρωθεί στην Πλατεία της Πρόνοιας Ναυπλίου. Όταν έφτασε η ώρα της ανατίναξης των πυροτεχνημάτων στον αέρα, όλοι έμειναν εντυπωσιασμένοι.

Ειδικά όταν προς το τέλος τα πυροτεχνήματα ήταν μόνο κόκκινα και μπλε, σχετικά δηλαδή με τα χρώματα της γαλλικής σημαίας. Εντύπωση επίσης προκάλεσε και η παρέλαση γαλλικών στρατιωτικών τμημάτων.

Οι στρατιώτες κρατούσαν στα χέρια καιόμενα βεγγαλικά φωτίζοντας σε μεγάλη ακτίνα την έκταση ολόγυρά τους.

Οι Αναπλιώτες όπως και οι υπόλοιποι Έλληνες μετά την δύση του ηλίου, είχαν μάθει στο λιγοστό φως. Το απολύτως απαραίτητο για να περπατούν και να αποφεύγουν τις κακοτοπιές των πλακόστρωτων στενών της πόλης. Ο έντονος φωτισμός των βεγγαλικών στην κυριολεξία τους τύφλωσε!

Ο εντυπωσιασμός ήταν τόσο μεγάλος ώστε πρώην «μπουρλοτιέρηδες» της επανάστασης ζήτησαν από τους Γάλλους να τους διδάξουν την τέχνη της καύσης πυροτεχνημάτων.

Τα πυροτεχνήματα των ξένων στόλων

Η αλήθεια είναι ότι οι Έλληνες άργησαν παρόλα αυτά να τα χρησιμοποιήσουν για τις εθνικές εορτές.

Όταν πρωτεύουσα έγινε η Αθήνα και αποφασίστηκε και η παράλληλη σύσταση Δήμου Πειραιά, κατά τις αναγνωρισμένες εθνικές και θρησκευτικές εορτές, καίγονταν πυροτεχνήματα από τα πληρώματα ξένων στόλων που ναυλοχούσαν έξω από το λιμάνι.

Οι δημοτικές αρχές απευθύνονταν στους επικεφαλής των ξένων στόλων (γαλλικό, αγγλικό, ρωσικό) τα πλοία των οποίων σχεδόν πάντα βρίσκονταν κοντά.

Τα πυροτεχνήματα συνέχιζαν επί χρόνια να εντυπωσιάζουν τους Έλληνες καθώς τα είχαν στερηθεί εξαιτίας των εθνικών περιπετειών και της προσπάθειας ανόρθωσης της χώρας που ακολούθησε.

Οι “Ενετικές εορτές” του 1879

Ακόμα και στα τέλη του 19^ου αιώνα η καύση πυροτεχνημάτων αποτελούσε για τους Έλληνες ένα σημαντικό εορταστικό γεγονός που τους έκανε να εξέλθουν στους δρόμους για να μη το χάσουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι περιγραφές των εφημερίδων των λεγόμενων «Ενετικών Εορτών» που πραγματοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο λιμάνι της Ζέας το καλοκαίρι του 1879.

Η ευκαιρία που είχε δοθεί ήταν οι διακοπές της βασιλικής οικογένειας του Γεωργίου Α’ και της Όλγας, στη Συνοικία Επαύλεων Καστέλλας, έναντι της σημερινής Πλατείας Αλεξάνδρας. Προς τιμή τους τότε, έγινε καύση πυροτεχνημάτων που συγκέντρωσε όλο τον πειραϊκό πληθυσμό.

Ο εντυπωσιασμός συνέχιζε ακόμα να ήταν μεγάλος, παρά το γεγονός ότι είχαν περάσει σχεδόν πενήντα χρόνια από την πρώτη φορά που κάηκαν πυροτεχνήματα (Ναύπλιο 1832).

Οι «ενετικές εορτές» της Ζέας κατά την διάρκεια του θέρους έγιναν θεσμός όπως και τα πυροτεχνήματα που καίγονταν στην έναρξη και στη λήξη τους, που σε συνδυασμό με τα θαλάσσια λουτρά και τα άλλα δημόσια θεάματα που εκ παραλλήλου άρχιζαν να εμφανίζονται κατά μήκος της ακτής, πέτυχαν την μετατόπιση του περιπάτου και αναψυχής των κατοίκων της πόλης.

Αρχική φωτογραφία: Επίδειξη πυροτεχνημάτων από τον Βρετανό εικονογράφο Ebenezer Landells. Πιθανότατα η επίδειξη έγινε από τον Napoleon III κατά την επίσκεψη της Βασίλισσας Βικτωρίας το 1855 στο Παρίσι. Πηγή wikipedia