Tα πρώτα μακαρόνια στην Ελλάδα ξεκίνησαν στην Αρκαδία. Το κόλπο για μαζική παραγωγή χωρίς σύγχρονα μηχανήματα

Μέχρι τον 19ο αιώνα, τα ζυμαρικά ήταν ελάχιστα γνωστά στους Έλληνες. Τα μοναδικά που ήξεραν ήταν οι παραδοσιακές χυλοπίτες και ο τραχανάς, την ίδια στιγμή που το εμπόριο ζυμαρικών γνώριζε άνθιση στην Ευρώπη από τον 18ο αιώνα. 

Το 1834, λειτούργησε στο Ναύπλιο η πρώτη “Φάμπρικα Μακαρονιών”, όπως αποκαλείτο από τους ντόπιους. Σύντομα δημιουργήθηκαν και άλλες μικρές βιομηχανίες ζυμαρικών, κυρίως από ιδιοκτήτες αλευρόμυλων.

Όμως, χρειάστηκε να περάσουν πολλές δεκαετίες μέχρι μια επιχείρηση να βάλει τη “σφραγίδα” της στην ιστορία των ζυμαρικών στην Ελλάδα.

Η οικοτεχνία Χαραλαμπόπουλου

Το 1875, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, από την Τεγέα της Αρκαδίας, δημιούργησε την πρώτη οικοτεχνία παραγωγής μακαρονιών. H γυναίκα του έφτιαχνε τα καλύτερα ζυμαρικά της περιοχής και εκείνος διέβλεψε ότι υπήρχε μια εμπορική ευκαιρία.

“Μαγείρευε τραχανά και χυλοπίτες, δηλαδή τα παραδοσιακά ζυμαρικά. Παρά ταύτα, όμως, φαίνεται ότι η συνταγή της ήταν πολύ ιδιαίτερη και είχε προξενήσει, έτσι, το ενδιαφέρον όλου του χωριού“, είπε στη “ΜτΧ” ο Σαράντος Χαραλαμπόπουλος, απόγονος του ιδρυτή του μακαρονοποιείου.

“Είχαμε και μία μεγάλη οικογένεια, ήταν οι Χαραλαμπόπουλοι με πάρα πολλά αδέρφια και πάρα πολλά ξαδέρφια, τα οποία ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Τρίπολης. Αυτό βοηθούσε στο να δοκιμάσουν όλο και πιο πολλοί άνθρωποι τα μακαρόνια της Χαραλαμποπούλου, οπότε άρχισαν σιγά σιγά να διαδίδονται και να ακούγονται“.

“Ο προπαππούς μας, έχοντας εμπορική συνεργασία με τα παράλια της Ιταλίας και βλέποντας τη σύζυγό του, την προγιαγιά μας, να προετοιμάζει αυτό το φαγητό, θέλησε κάπως να το δώσει και σε άλλους ανθρώπους να το γευτούν. Πήγαινε στις ενορίες, πήγαινε και σε άλλες περιοχές και άρχισε να αρέσει“, ανέφερε στη “ΜτΧ” ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, απόγονος του ιδρυτή του μακαρονοποιείου.

Το τέχνασμα για τη μεγιστοποίηση της παραγωγής

Για να αυξήσει την παραγωγή, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος έφτιαξε ένα αυτοσχέδιο ζυμωτήριο για μακαρόνια στην αυλή του σπιτιού. Όπως δήλωσε στη “ΜτΧ” ο απόγονος του, Θεόδωρος Χαραλαμπόπουλος, “πήρε ένα βαρέλι από κρασιά, άνοιξε τον πάτο και το γέμισε με αλεύρι, με το οποίο έφτιαχναν τότε τα μακαρόνια.

Ρεύμα δεν είχε, οπότε πήρε μία μεγάλη τροχαλία, έβαλε ένα πάσαλο, κάτω μία φτερωτή και ένα γάιδαρο να γυρίζει γύρω γύρω και να δίνει κίνηση σε αυτή την κατασκευή“.

Ύστερα, με ένα δυνατό μέταλλο πίεζε το βαρέλι για να βγουν τα μακαρόνια και τα τοποθετούσε σε καλαμωτές στην αυλή για να στεγνώσουν. Τα μακαρόνια χρειάζονταν ζέστη για να στεγνώσουν και οι καιρικές συνθήκες στην Ελλάδα συνεισέφεραν καθοριστικά στην παρασκευή τους.

Η μετεξέλιξη σε βιοτεχνία και η πρώτη επώνυμη μάρκα

Το 1890, η οικοτεχνία μεταφέρθηκε στο Ναύπλιο και μετατράπηκε σε βιοτεχνία με την ονομασία “Χαραλαμπόπουλος Μακαρόνια“. Την ίδια περίοδο, κυκλοφόρησαν και τα ζυμαρικά με την ονομασία “Βεζούβιος“.

Επρόκειτο για τα πρώτα επώνυμα ζυμαρικά στην ιστορία του κλάδου. Η επιλογή της ονομασίας ήταν προφανής: για να παραπέμπουν στη Νάπολη και τα αυθεντικά ιταλικά ζυμαρικά.

Το 1909, η μακαρονοποιία αναζητά την τύχη της στον Πειραιά, όπου είχαν δημιουργηθεί και άλλες μικρές βιομηχανίες ζυμαρικών. “Πήγαν στον Πειραιά, γιατί ήταν το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας, το κέντρο των συναλλαγών, και για να μπορέσουν να διοχετεύσουν το προϊόν και εκτός της επικράτειας“, είπε ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος στη “ΜτΧ”.

Η αλλαγή περιβάλλοντος σηματοδότησε το πέρασμα από το αλεύρι στο σιμιγδάλι. Επίσης, η ενσωμάτωση σύγχρονου μηχανολογικού εξοπλισμού επέτρεψε τη μείωση του χρόνου ξήρανσης των μακαρονιών από τις 10 στις 5 ημέρες.

Με το πέρασμα των ετών, μετεξελίχθηκε σε βιομηχανία με την επωνυμία “Αφοί Χαραλαμπόπουλοι ΑΕ”  και, το 1952, μια ακόμη σειρά μακαρονιών, τα “ΣΤΑΡ“, λανσαρίστηκαν στην αγορά. Έγιναν διάσημα μέσα από τη διαφήμιση σε έντυπα και ραδιοφωνικά μέσα και, ως εκ τούτου, περιζήτητα.

“Ακόμα και την περίοδο του ’60 και του ’70, οι Χαραλαμπόπουλοι ήταν η πρώτη εταιρεία που λάνσαρε στην αγορά ζυμαρικά διαίτης, τα σιλουέτ. Αργότερα, λάνσαραν ζυμαρικά με σπανάκι και με ντομάτα, γιατί πάντα προσπαθούσαν να φτιάχνουν καινοτόμα προϊόντα“, είπε στη “ΜτΧ” ο Σαράντος Χαραλαμπόπουλος.

Το παρόν κείμενο αποτελεί τμήμα της μεγάλης έρευνας της “Μηχανής του Χρόνου” σχετικά με τη διατροφή των Ελλήνων τον 20ό αιώνα, που προβλήθηκε στο Cosmote History και μπορείτε να το παρακολουθήσετε στην υπηρεσία on demand. Δείτε εδώ το τρέιλερ του επεισοδίου.