Τα πρώτα χρόνια του ελληνικού κράτους έκλειναν τους ψυχοπαθείς στη φυλακή! Ο υπουργός που κατήγγειλε την κράτησή τους και ο ευεργέτης του Αιγινήτειου Νοσοκομείου, που ανέλαβε τη θεραπεία τους

Η αντιμετώπιση των ψυχοπαθών πριν από την ίδρυση νοσοκομείων

Στο Βυζάντιο και κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, τη φροντίδα των ψυχικά ασθενών αναλάμβανε η Εκκλησία. Περίπου τριάντα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το 1862 ψηφίστηκε νόμος για τη δημιουργία φρενοκομείων. Ο τότε υπουργός κατήγγειλε την κράτηση των ψυχοπαθών στα αστυνομικά τμήματα. Δηλαδή τους φυλάκιζαν.

“Έκαστος εννοεί πόσον ο τρόπος ούτος προσκρούει εις την υγείαν των πασχόντων, εις την υπόληψιν των οικογενειών, εις παν αίσθημα φιλανθρωπίας και εις την ηθικήν της κοινωνίας ολοκλήρου. Ο έχων τη δυστυχίαν να πάθη κατά τας φρένας ρίπτεται ως κακούργος μεταξύ των καταδίκων, ένθα επαναστατεί το πνεύμα του, μένει άνευ θεραπείας, έως επί το πολύ αρξαμένης της νόσου, και εντεύθεν καθίσταται η ίασις πολλάκις ανέφικτος, η δε οικογένεια του δυστυχούς τούτου ανθρώπου, βλέπουσα ούτως εκτεθειμένο το μέλος αυτής, προσβάλλεται κυρίως, και η κοινωνία, ήτις οφείλει να προστατεύει αυτούς και έχει συμφέρον εις την τήρησιν της αξιοπρεπείας του ανθρώπου, βλέπει ως θηρίον μεταχειριζόμενον έν των μελών αυτής, διότι είχε την ατυχίαν να νοσήσει κατά τας φρένας».

Όμως, ο νόμος δεν εφαρμόστηκε έως τις αρχές του 20 αιώνα, όταν δημιουργήθηκε το πρώτο δημόσιο ψυχιατρείο της στο Δαφνί. Το 1864 με την ένωση των Ιονίων νήσων, ιδρύθηκε το φρενοκομείο της Κέρκυρας, ενώ τρία χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε το Δρομοκαΐτειο, το οποίο όμως ήταν ιδιωτική κλινική.

Το 1904 ήταν η σειρά του Αιγινήτειου Νοσοκομείου να φιλοξενήσει ασθενείς.

Το Αιγινήτειο νοσοκομείο

Το Αιγινήτειο νοσοκομείο ιδρύθηκε από τον καθηγητή Μιχαήλ Κατσαρά, ο οποίος με βασιλικό διάταγμα χρησιμοποίησε το κληροδότημα του Αιγινήτη. Στο Αιγινήτειο εξετάζονταν και νοσηλεύονταν ασθενείς οξέων νευρολογικών και ψυχικών νοσημάτων, αλλά όχι χρόνιων παθήσεων. Παρόλο που ακόμη υπήρχαν κοινωνικά κατάλοιπα και προκαταλήψεις για τους ψυχικά ασθενείς, το νοσοκομείο έκανε σημαντικά βήματα για τη φροντίδα τους. Αρχικά, είχε χώρο για 112 ασθενείς, ενώ το 1965 αυξήθηκαν στους 176. Για ένα διάστημα στις κλίνες που προορίζονταν για τους άπορους ασθενείς, έκαναν την άσκησή τους οι φοιτητές.

Σύμφωνα με καταγραφές του Γάλλου ψυχιάτρου L.Libert, το 1911, στον πρώτο όροφο, νοσηλεύονταν οι ασθενείς “πρώτης θέσης”. Σε κάθε δωμάτιο έμεναν 2-3 ασθενείς. Στο ισόγειο υπήρχαν δωμάτια της τρίτης θέσης, τα οποία όμως λέγεται πως ήταν πάντα καθαρά. Για τις ακραίες περιπτώσεις υπήρχαν ειδικά κελιά στον ημιώροφο.

Μέτα τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κατασκευάστηκε και δωμάτιο ηλεκτροσπασμοθεραπείας.

Ήταν η πρώτη κλινική που εισήγαγε αυτή τη μέθοδο, κατά την οποία οι γιατροί αφού δώσουν στον ασθενή ένα γενικό αναισθητικό και ένα φάρμακο για τη χαλάρωση των μυών, προχωρούν σε τόνωση του εγκεφάλου του με μια μικρή ελεγχόμενη σειρά ηλεκτρικών σφύξεων με ηλεκτρόδια.

Η μέθοδος εφαρμόζεται σε σοβαρές μορφές κατάθλιψης, μανίας, ορισμένες μορφές σχιζοφρένειας. Με την καθιέρωση της σύγχρονης ψυχοφαρμακολογίας περιορίστηκε η χρήση της.

Μια άλλη πρωτοπόρα μεθόδους που εφάρμοσε ήταν η πυρετοθεραπεία. Είχε παρατηρηθεί ότι ο υψηλός πυρετός από ελονοσία στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, προκάλεσε μείωση των συμπτωμάτων της παράλυσης, κάτι που έφερε στην ιατρική τη χρήση των πυρετοθεραπειών, που γινόταν συνήθως με την είσοδο εξασθενημένου μικροβίου. Στη συνέχεια, επεκτάθηκε και στη θεραπεία της ψυχοπαθολογίας. Ο Αυστριακός ιατρός Ιούλιος Γουάγκνερ-Τζαρέγκ που το ανακάλυψε τιμήθηκε με βραβείο Νόμπελ.

Παράλληλα, εφαρμόστηκε και το σοκ με ένεση καρδιαζόλης και ινσουλίνης. Η ινσουλινοθεραπεία χρησιμοποιήθηκε ως τη δεκαετία του 1960 και εγκαταλείφθηκε λόγω της επικινδυνότητας για τους ασθενείς. Υπήρχε αίθουσα υδροθεραπείας, για ιαματικά λουτρά, αλλά και κανονικά λουτρά από μάρμαρο.

Το 1963 το κτίριο διαχωρίστηκε σε Νευρολογική και Ψυχιατρική κλινική, καθώς μέχρι τότε ο χώρος ήταν ενιαίος για τους ασθενείς και των δυο κλάδων. Η δημιουργία της Ψυχιατρικής κλινικής σήμανε την αρχή της σύγχρονης ψυχιατρικής στην Ελλάδα. Ένα από τα βασικά βήματα των πρώτων χρόνων της λειτουργίας της ήταν ότι άνοιξαν οι θάλαμοι νοσηλείας και πλέον οι ασθενείς μπορούσαν να βγαίνουν και σε εξωτερικούς χώρους. Η έκθεσή τους στον ήλιο και στον αέρα βοηθούσε αισθητά τη ψυχική τους κατάσταση.

Τα επόμενα χρόνια ενισχύθηκε η έρευνα, η μέθοδος της ψυχανάλυσης, αλλά και οι δράσεις για την κοινωνική αποκατάσταση των ασθενών. Άρχισαν να εφαρμόζονται διάφορες ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι, όπως η γνωσιακή και η συμπεριφορική.

Σταδιακά κατασκευάστηκαν ερευνητικά εργαστήρια, χώρος για τα εξωτερικά ιατρεία και ειδικά ιατρεία για ψυχικές διαταραχές που ήθελαν ειδική μεταχείριση.

Παράλληλα, στον χώρο της κλινικής στεγάζονταν και η προπτυχιακή και μεταπτυχιακή εκπαίδευση φοιτητών. Το διάστημα από το 1996 έως το 2003 υπό τη διεύθυνση του Καθηγητού Γεωργίου Χριστοδούλου δημιουργήθηκε μονάδα αναδόχων οικογενειών, μονάδα αντιμετώπισης των ουσιοεξαρτήσεων και μονάδα τηλεφωνικής βοήθειας SOS.

Από το 1904, ασθενείς που αντιμετώπιζαν κυρίως νευρολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα νοσηλεύονταν στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Η κλινική οφείλει την ίδρυση της στον Διονύσιο Αιγινήτη, ο οποίος ήταν καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδασκε Παθολογική Ανατομία και Ειδική Νοσολογία και Θεραπευτική. Είναι ένας από τους εθνικούς ευεργέτες της Ελλάδας, καθώς στο τέλος της ζωής του αποφάσισε να κληροδοτήσει το ποσό των 200.000 δραχμών για να χτιστεί η κλινική που θα στέγαζε δεκάδες ασθενείς. Πέρα όμως, από το νοσοκομείο, ο Αιγινήτης έδωσε πολλά και στην επιστήμη της ιατρικής. Ήταν ο πρώτος που εφήρμοσε στη χώρα τη μέθοδο της επίκρουσης και ακρόασης, την οποία είχε διδαχθεί στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης.

Η διαθήκη

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1875 σε ηλικία 57 ετών, ο Αιγινήτης έγραψε τη διαθήκη του, στην οποία όριζε πως σε περίπτωση σύναψης δεύτερου γάμου ή θανάτου της συζύγου του “αι πεντήκοντα μετοχαί μου της Εθνικής Τραπέζης θέλουν περιέλθει εις την κυριότητα του εν Αθήναις Εθνικού Πανεπιστημίου προς το οποίον Πανεπιστήμιον τας κληροδοτώ υπό τον όρον του να χρησιμεύσωσιν εις ίδρυσιν ιδίου καταστήματος εντός του οποίου να γίνεται η διδασκαλία των κλινικών παραδόσεων των μέχρι τούδε εις το ενταύθα Δημοτικόν Νοσοκομείον γινομένων. Αφού δε διπλασιασθή το κεφάλαιο αυτών των μετοχών τότε θέλει λάβει αυτό το Πανεπιστήμιο προς ίδρυσιν του ρηθέντος καταστήματος όπερ θέλει φέρει μεν το εμόν όνομα αλλά θέλει είναι και θεωρείται αυτόχρημα εξάρτημα του Εθνικού Πανεπιστημίου”.

Η ζωή του “μεγάλου καθηγητή”

Η γέννησή του τοποθετείται λίγο πριν την επανάσταση του 1821. Κάποιοι ιστορικοί εκτιμούν ότι γεννήθηκε το 1818 στην Αίγινα. Το κανονικό του όνομα ήταν Διονύσιος Χατζής. Αργότερα, υιοθέτησε το επώνυμο Αιγινήτης, με το οποίο έγινε γνωστός.

Μόλις ολοκλήρωσε το Δημοτικό στην Αίγινα, πήγε στο μοναδικό Γυμνάσιο της Αθήνας, όπου δίδασκε ο Γεώργιος Γεννάδιος.

Στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής στην Ιατροχειρουργική Σχολή, η οποία είχε ιδρυθεί πριν από τη σύσταση του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σκοπό είχε την κατάρτιση αξιωματικών που επρόκειτο να υπηρετήσουν στον υγειονομικό κλάδο του στρατού.

Στη συνέχεια, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και του Βερολίνου, όπου πήρε και το διδακτορικό του το 1848 σε ηλικία 30 ετών.

Την επόμενη χρονιά διορίστηκε ως καθηγητής Παθολογικής Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ το 1855 έγινε και καθηγητής της Ειδικής Νοσολογίας και Θεραπευτικής.

Ο Αιγινήτης μετέφερε τις γνώσεις που είχε διδαχθεί στο εξωτερικό, με αποτέλεσμα να εξελίξει την Ιατρική και τον τρόπο εξέτασης των ασθενών στην Ελλάδα. Στις 4 Απριλίου 1884 παραιτήθηκε από τη θέση του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για λόγους υγείας. Επτά μήνες αργότερα στις 31 Οκτωβρίου έφυγε από τη ζωή. Πέρα από το Αιγινήτειο Νοσοκομείο που θεωρείται το κέντρο της νευροψυχιατρικής επιστήμης στην Ελλάδα, ο Αιγινήτης άφησε πίσω του τη φήμη ενός έξοχου πανεπιστημιακού καθηγητή, ο οποίος απολάμβανε τον σεβασμό συναδέλφων και φοιτητών.

Αντλήθηκαν πληροφορίες και φωτογραφίες από το βιβλίο Ευεργέτες και Δωρητές του Πανεπιστημίου Αθηνών 1837- 1944 και το Αιγινήτειο Νοσοκομείο 

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Ο ευεργέτης που δώρισε ένα από τα πλέον ιστορικά σχολεία της Ελλάδας και κληροδότησε σπίτια και καταστήματα για να χρηματοδοτείται. Οι Άγγλοι το έκαναν αποθήκη και οι Γερμανοί μαγειρεία