Τα πρόσωπα που επηρέασαν τον Νίκο Καζαντζάκη στη «Μηχανή του Χρόνου». Η σύγκρουση με το πολιτικό και εκκλησιαστικό κατεστημένο

Τα πρόσωπα που επηρέασαν τον Νίκο Καζαντζάκη και την σύγκρουσή του με το πολιτικό και εκκλησιαστικό κατεστημένο, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα 11 Μαρτίου  στις 21.00 στο COSMOTE HISTORY.

Το επεισόδιο μεταδίδεται σε επανάληψη την Κυριακή 17 Μαρτίου στις 17.00.

Μία από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές της ζωής του Νίκου Καζαντζάκη ήταν η ημέρα που απελευθερώθηκε η Κρήτη. Ήταν η 9η Δεκεμβρίου του 1898, όταν ο Πρίγκιπας Γεώργιος αποβιβάστηκε στο νησί ως Ύπατος Αρμοστής.

Ο Καζαντζάκης ήταν τότε μόλις 15 ετών. Πολλές δεκαετίες αργότερα, ηλικιωμένος πλέον συγγραφέας, έμελλε να τον γνωρίσει από κοντά και να γίνει στενός φίλος της συζύγου του, της Μαρίας Βοναπάρτη.

Η εκπομπή φωτίζει τις σημαντικότερες φιλίες του συγγραφέα, που ενέπνευσαν πνευματικά και φιλοσοφικές εξερευνήσεις.

Ο Άγγελος Σικελιανός ήταν ένας από τους ανθρώπους που επηρέασαν τον Καζαντζάκη. Περιηγήθηκαν μαζί στην Ελλάδα, “προσκύνησαν” μαζί στο Άγιο Όρος για 40 μέρες και αποπειράθηκαν να ιδρύσουν μία νέα θρησκεία, την οποία αποκαλούσαν “Θα”.

Οι νεανικές προσπάθειες τους δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ και σταδιακά απομακρύνθηκαν, καθώς δεν συμφωνούσαν ως προς τις απόψεις τους για τον κομμουνισμό της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά η αγάπη που έτρεφαν ο ένας για τον άλλον δεν χάθηκε ποτέ.

Ο Σικελιανός, μάλιστα, έγινε αργότερα κουμπάρος του Καζαντζάκη στον γάμο του με την Ελένη.

Ο Καζαντζάκης ως πολιτικός και δημοσιογράφος

O Καζαντζάκης γνώρισε ορισμένες πολιτικές προσωπικότητες που καθόρισαν την πορεία της Ελλάδας στον 20ο αιώνα.

Μέχρι το τέλος της ζωής του, υπήρξε θαυμαστής του Ελευθέριου Βενιζέλου, τον οποίο γνώρισε ως εθελοντής στους Βαλκανικούς Πολέμους.

Ο Βενιζέλος αναγνώρισε τις ικανότητες του Καζαντζάκη όχι μόνο ως συγγραφέα, αλλά και πολιτικό. Το 1919, του ανέθεσε μία δύσκολη αποστολή απεγκλωβισμού των Ελλήνων του Καυκάσου, οι οποίοι βρίσκονταν υπό διωγμό. Αρχικά από τους Τούρκους και στη συνέχεια από τους Μπολσεβίκους.

Εκτός από συγγραφέας και πολιτικός, ο Καζαντζάκης εργάστηκε και ως δημοσιογράφος. Πήρε συνέντευξη από μεγάλες καλλιτεχνικές προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Καβάφης, αλλά και από πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπης, όπως ο Μουσολίνι στην Ιταλία και ο Φράνκο στην Ισπανία.

Μελετητές του έργου του σχολιάζουν τη στάση του Καζαντζάκη για την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε τον Μεσοπόλεμο στην Ευρώπη, καθώς και τους άνδρες που εκπροσωπούσαν το πολιτικό φαινόμενο του φασισμού.

Η τελευταία του απόπειρα να συμμετέχει στην πολιτική έγινε αμέσως μετά το τέλος του β’ παγκοσμίου πολέμου, στη κυβέρνηση Σοφούλη, όπου παρέμεινε για τρεις μόλις μήνες.

Παραιτήθηκε, μόλις ολοκλήρωσε το πολύ σημαντικό έργο της καταγραφής των ωμοτήτων που διέπραξαν οι Ναζί στην Κρήτη. Αποχώρησε από την Ελλάδα και δεν επέστρεψε ποτέ, μέχρι τον θάνατό του.

Ο Καζαντζάκης στη Γαλλία

Το πολιτικό κατεστημένο της χώρας δεν φαινόταν να έχει χώρο για τον συγγραφέα, ο οποίος αρνούνταν να ακολουθήσει τυφλά μία πολιτική γραμμή.

Ο Καζαντζάκης εγκαταστάθηκε στην Αντίμπ της Γαλλίας, όπου έγραψε ορισμένες από τα μεγαλύτερα έργα του και όπου δεχόταν τοις επισκέψεις της παγκόσμιας πνευματικής ελίτ.

Οι διώξεις από την καθολική εκκλησία και τις παρεκκλησιαστικές οργανώσεις της Ελλάδας

Τη δεκαετία του ‘50, ήταν στις λίστες των δημοφιλέστερων συγγραφέων παγκοσμίως, αλλά στην Ελλάδα, τα έργα του διώχτηκαν. Μάλιστα τα έργα του βρέθηκαν στη μαύρη λίστα της καθολικής εκκλησίας.

Η εκκλησία ζήτησε να απαγορευτούν, καθώς και να αφοριστεί ο ίδιος. Καμία από τις δύο προτάσεις δεν έγιναν δεκτές, ούτε από το Πατριαρχείο ούτε από την πολιτεία.

Όμως αυτό δεν σταμάτησε παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, που δρούσαν υπό τις εντολές του Μητροπολίτη Αυγουστίνου Καντιώτη, να συνεχίσουν τη αντι-καζαντζακική δράση τους.

Ούτε ο θάνατος του συγγραφέα τους σταμάτησε. Ο Καζαντζάκης άφησε την τελευταία του πνοή στις 26 Οκτωβρίου του 1957 στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Η σορός του μεταφέρθηκε στην Ελλάδα εν μέσω διαμαρτυριών από θρησκευτικές οργανώσεις.

Η κηδεία του τελέστηκε στις 5 Νοεμβρίου στο Ηράκλειο, όπου σύσσωμη η κοινωνία της Κρήτης, καθώς και πολιτικοί από κάθε παράταξη, συνόδευσαν το φέρετρο μέχρι τα τείχη της πόλης, όπου ο Καζαντζάκης είχε ζητήσει να ταφεί, για να “απολαμβάνει τη θεά”.

Ο Νίκος Καζαντζάκης, ο γιος της Κρήτης, ήταν επιτέλους “λέφτερος”.

Έρευνα επεισοδίου : Αθηνά Τζίμα

Στην εκπομπή μιλούν:

Γιώργος Στασινάκης – Πρόεδρος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Μαριλένα Μηλαθιανάκη – Διευθύντρια Μουσείου Καζαντζάκη

Νίκη Σταύρου – Πνευματική Κόρη Ελένης Καζαντζάκη

Νίκος Χρυσός – Α’ Αντιπρόεδρος Ελληνικού Παραρτήματος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Κατερίνα Ζωγραφιστού – Πρόεδρος Παραρτήματος Έλλαδας Διεθνούς Φίλων Ν. Καζαντζάκης

Θανάσης Αγάθος – Καθηγητής Φιλολογίας ΕΚΠΑ

Γιώργος Στασινάκης – Πρόεδρος Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Ν. Καζαντζάκη

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου – Κριτικός Τέχνης

Γεράσιμος Ζώρας – Καθηγητής Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ

Χριστίνα Ντουνιά – Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας ΕΚΠΑ

Γιώργος Πράτανος – Δημοσιογράφος, Συγγραφέας