Τα προσφυγικά της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και η σύγκρουση των προσφύγων με τους φιλάθλους του Παναθηναϊκού. Η ομάδα είχε ξοδέψει πολλά για να κάνει γήπεδο το βοσκοτόπι

Τον Σεπτέμβριο του 1922 το μέτωπο της Μικράς Ασίας κατέρρευσε. Από τις 13 έως τις 17 του μήνα η Σμύρνη ήταν παραδομένη στις φλόγες. Τότε ξεκίνησε ο ξεριζωμός εκατοντάδων προσφύγων που εγκατέλειπαν πανικόβλητοι τα σπίτια τους για να γλιτώσουν από τη μανία των Τούρκων.

Όσοι πρόσφυγες τα κατάφεραν, στοιβάχτηκαν σε πλοία με προορισμό τη μητέρα Ελλάδα. Έως το 1924 έφτασαν στη χώρα 1,5 εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία.

Σε ποια Ελλάδα ήρθαν οι πρόσφυγες

Η άφιξη των προσφύγων βρήκε απροετοίμαστο το πάμφτωχο ελληνικό κράτος, το οποίο ανέλαβε μια από τις δυσκολότερες αποστολές.

Την αποκατάσταση των ξεριζωμένων και τη διατήρηση της κοινωνικής ομαλότητας.

Οι βαλκανικοί πόλεμοι και στη συνέχεια ο Α’ Παγκόσμιος πόλεμος, είχαν λυγίσει οικονομικά, κοινωνικά και ψυχικά την ελληνική κοινωνία.

Ο αριθμός των προσφύγων ήταν πολύ μεγάλος και οι υποδομές σχεδόν ανύπαρκτες.

Δεν είχαν σπίτια, περίθαλψη, επαγγελματική αποκατάσταση και η αγροτική παραγωγή δεν έφθανε για όλους.

Ο πληθυσμός που υπήρχε και οι χιλιάδες που ήρθαν, έπρεπε να μοιραστούν τη φτώχεια.

Η σύγκρουση γηγενών και προσφύγων ήταν αναπόφευκτη.

Η πρόχειρη στέγαση των προσφύγων στις παραγκουπόλεις

Αρχικά  στήθηκαν παραγκουπόλεις και πρόχειροι καταυλισμοί σε διάφορα σημεία της Αθήνας.

Πολλοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν εκτάκτως και σε δημόσια κτίρια, όπως σχολεία, εκκλησίες, αποθήκες.

Η ζωή στους προσφυγικούς οικισμούς ήταν πολύ δύσκολη.

Στους περισσότερους δεν υπήρχε πόσιμο νερό και οι  κάτοικοι ήταν εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες με αποτέλεσμα τις συχνές αρρώστιες.

Οι ασθένειες μεταδίδονταν γρήγορα και θέριζαν.

Σε πολλούς οικισμούς, μακριά από την πόλη, έκαναν επιθέσεις και άγρια ζώα που τραυμάτιζαν ή και σκότωναν τους πρόσφυγες!

Σύμφωνα με τα τότε στοιχεία, τον πρώτο χρόνο πέθανε στην Ελλάδα το 20%  των προσφύγων.

Η ανάγκη για οργανωμένη στέγαση των Μικρασιατών ήταν επιτακτική.

Η ανέγερση των προσφυγικών της Λεωφόρου Αλεξάνδρας

Παρόλο που η αποκατάσταση των προσφύγων ήταν μείζον ζήτημα για το ελληνικό κράτος, οι προσπάθειες για οργανωμένη στέγαση, άργησαν να ξεκινήσουν.

Το 1933, δηλαδή 11 ολόκληρα χρόνια μετά την έλευση τους στην Ελλάδα, άρχισε η ανέγερση των προσφυγικών πολυκατοικιών στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Ο οικισμός αποτελείται από οχτώ πολυκατοικίες τοποθετημένες η μία δίπλα στην άλλη, παράλληλα με τη λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Συνολικά διαθέτει 228 διαμερίσματα των περίπου 50 τετραγωνικών μέτρων το καθένα.

Το συγκρότημα χτίστηκε από τους αρχιτέκτονες Κιμ. Λάσκαρη, Δ. Κυριακό, Β. Τσαγρή και παραδόθηκαν το 1936.

Μέσα στα μικρά διαμερίσματα οι πρόσφυγες κατάφεραν να στήσουν τη ζωή τους από την αρχή.

Η σύγκρουση των προσφύγων με τους φιλάθλους του Παναθηναϊκού

Στην περιοχή που χτίστηκαν οι πολυκατοικίες ζούσαν ήδη πρόσφυγες, σε μια αυτοσχέδια παραγκούπολη.

Οι Μικρασιάτες ήρθαν αντιμέτωποι με τους πιστούς φιλάθλους μια καινούριας ομάδας, η οποία αν και ήταν μόλις 15 ετών, είχε φανατικούς οπαδούς στην περιοχή. Ήταν ο Παναθηναϊκός.

Ήταν το 1923 και μήλο της έριδος ήταν η έκταση δίπλα στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.

Ένα χρόνο πριν ο δήμος είχε παραχωρήσει την έκταση στην ομάδα για την κατασκευή του γηπέδου.

Το 1923 και ενώ η ανέγερση του γηπέδου ήταν σε εξέλιξη, εκδόθηκε προεδρικό διάταγμα μέσω του οποίου ο χώρος απαλλοτριώθηκε υπέρ του Εργατικού Συνεταιρισμού για την ανέγερση εργατικών κατοικιών.

Ο Παναθηναϊκός, έμενε άστεγος, παρά το γεγονός ότι ήδη είχε ξοδέψει 150 χιλιάδες δραχμές για να κάνει τον βοσκότοπο, γήπεδο.

Οι φίλοι της ομάδας έγιναν έξαλλοι. Καθημερινά συγκρούονταν με τους πρόσφυγες για την κυριότητα του χώρου.

Καμιά πλευρά δεν έκανε πίσω. Από τη μια, οι ταλαιπωρημένοι Μικρασιάτες, που είχαν ξεριζωθεί από τα σπίτια τους και από την άλλη οι οπαδοί του σωματείου.

Ο δήμος Αθηναίων, αν και με σημαντική καθυστέρηση, παρενέβη για να δώσει λύση στο θέμα. Παραχώρησε το γήπεδο στον Παναθηναϊκό και έδωσε τη δυνατότητα στους πρόσφυγες, να στήσουν τις παράγκες τους στο απέναντι χωράφι, εκεί που χτίστηκαν αργότερα οι πολυκατοικίες.

Χαρακτηριστική είναι η αεροφωτογραφία της εποχής που δείχνει τις προσφυγικές πολυκατοικίες αμέσως μετά την ανέγερσή τους το 1936.

Η λεωφόρος Αλεξάνδρας, τις χωρίζει από το γήπεδο του Παναθηναϊκού.

Τα προσφυγικά της Αλεξάνδρας δέχτηκαν πυρά στα Δεκεμβριανά

Οι προσφυγικές πολυκατοικίες της λεωφόρου Αλεξάνδρας φέρουν μέχρι σήμερα τα σημάδια από τα πυρά που δέχτηκαν κατά τα Δεκεμβριανά.

Ήταν η περίοδος που οι δυνάμεις της αριστεράς συγκρούονταν σφοδρά με τις Βρετανικές και κυβερνητικές δυνάμεις στην Αθήνα.

Πολλοί αριστεροί μαχητές είχαν βρει καταφύγιο στα προσφυγικά, όπου υπήρχαν φιλικοί θύλακες και έτσι οι πολυκατοικίες υπέστησαν πολλές ζημιές  από τις οβίδες των Βρετανών, που χτυπούσαν από το Λυκαβηττό.

Η σημερινή κατάσταση των προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας

Με τα χρόνια, τα κτίρια που στέγασαν εκατοντάδες οικογένειες προσφύγων εγκαταλείφθηκαν.

Οι Μικρασιάτες είχαν ενταχθεί πια στην ελληνική κοινωνία και είχαν αρχίσει να ευημερούν, οπότε αρκετοί μετακόμισαν σε  πιο άνετα διαμερίσματα.

Σήμερα τα 137 από τα 228 διαμερίσματα ανήκουν στο δημόσιο και είναι εγκαταλελειμμένα.

Σε αρκετά ζουν μετανάστες, τοξικομανείς αλλά και μέλη του «αντιεξουσιαστικού» χώρου. Οι απόγονοι των προσφύγων είναι  51 οικογένειες.

Το 2009 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χαρακτήρισε το συγκρότημα «μνημείο», αναφέροντας πως «τα κτίρια έχουν ιδιαίτερη κοινωνική και ιστορική σημασία».

Παρόλο που η σημερινή εικόνα των κτιρίων είναι αυτή της κατάρρευσης, οι πολυκατοικίες αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα αρχιτεκτονικά κέντρα του 20^ου αιώνα στην Ελλάδα.

Οι πολυκατοικίες της λεωφόρου Αλεξάνδρας, που συμπυκνώνουν τη μικρασιατική καταστροφή και τον εμφύλιο του Δεκεμβρίου ΄44, μεταβιβάστηκαν στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου με σκοπό να πουληθούν άμεσα και τα χρήματα να διατεθούν για αποπληρωμή χρεών.

Η ιστορία του «ξεπουλήματος»

Το θέμα της αξιοποίησης των προσφυγικών ακινήτων είχε ξεκινήσει από την εποχή της χούντας, όταν εκδόθηκε υπουργική απόφαση με την οποία επιβαλλόταν η απομάκρυνση των προσφύγων και η κατεδάφισή των

πολυκατοικιών.

Σκοπός των συνταγματαρχών ήταν να χτιστεί στο χώρο Δικαστικό Μέγαρο, αλλά η απόφαση δεν υλοποιήθηκε.

Ο πρόεδρος των ιδιοκτητών Δημήτρης Ευταξιόπουλος δήλωσε: «Αν πωληθεί σε κάποιον που θα σεβαστεί το χαρακτήρα του συγκροτήματος, θα σταθούμε στο πλευρό του και θα βοηθήσουμε στην συντήρηση των κτιρίων. Αν τολμήσουν να το αποχαρακτηρίσουν, θα μας βρουν μπροστά τους».

 Διαβάστε επίσης στη “ΜτΧ”: Ποια είναι αυτή η προσφυγική γειτονιά, που συνέδεσε το όνομά της με ένα θρυλικό γήπεδο ποδοσφαίρου;…