Τα νομίσματα που χρηματοδότησαν τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μια ελληνική καινοτομία που υιοθετήθηκε στους σύγχρονους Αγώνες

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Μία λιγότερη γνωστή παράμετρος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που αντιγράφει τους αρχαίους είναι η κοπή νομισμάτων που συνδέονται με τους Αγώνες. Στην περίπτωση των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων τα νομίσματα αυτά χρηματοδοτούσαν τη διεξαγωγή τους. Επιπλέον, θεωρούνται από τα πιο όμορφα και ιστορικά νομίσματα της αρχαίας Ελλάδας

Σύγχρονα Ολυμπιακά νομίσματα

Ένα μεγάλο έσοδο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων είναι αναμνηστικά νομίσματα που κόβονται από το κράτος της διοργανώτριας πόλης. Πρώτη η Φινλανδία έκοψε ένα αναμνηστικό νόμισμα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ελσίνκι το 1952. Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1956 (Μελβούρνη) και του 1960 (Ρώμη) δεν κόπηκαν Ολυμπιακά νομίσματα. Η πρακτική αυτή ξεκίνησε ξανά στους Ολυμπιακούς του Τόκιο το 1964 με την κοπή δύο νομισματικών τύπων.

Στη συνέχεια σε επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες κόβονταν δεκάδες αναμνηστικά νομίσματα. Το απόλυτο ρεκόρ κατέχουν μέχρι σήμερα οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Σίδνεϋ το 2000 με 59 διαφορετικούς τύπους ολυμπιακών νομισμάτων.

Αν και όλα τα νομίσματα Ολυμπιακών Αγώνων έχουν την αξία της χώρας που τα έκοψε δεν είναι κανονικής κυκλοφορίας. Δηλαδή δεν εκδόθηκαν ώστε να ξοδευτούν στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων αφού η πραγματική αξία τους είναι πολλαπλάσια της ονομαστικής τους. Η κοπή τους αποφέρει ένα μεγάλο έσοδο στις πόλεις που διοργανώνουν τους Αγώνες και καλύπτουν μέρος από το τεράστια έξοδα που κάνουν.

Ήλιδα

Είναι ενδιαφέρον ότι 2.500 χρόνια πριν και οι αρχαίοι Έλληνες είχαν συνδέσει την κοπή νομισμάτων με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Όμως, το είχαν κάνει με τέτοιο τρόπο που είχαν αναλογικά μεγαλύτερο κέρδος σε σχέση με τις διοργανώτριες πόλεις των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Στην κλασική εποχή τους Ολυμπιακούς Αγώνες διοργάνωνε η κοντινή πόλη της Ήλιδας στην οποία ανήκε η Ολυμπία.

Κάθε τέσσερα χρόνια χιλιάδες Έλληνες απ’ όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο κατέκλυζαν την Ολυμπία για να παρακολουθήσουν τους Αγώνες που διοργανώνονταν προς τιμή του Ολυμπίου Διός. Το μεγάλο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, το αριστούργημα του Φειδία, ήταν ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου.

Στην Ολυμπία είχε μεγαλοπρεπή ναό και η σύζυγος του Δία, η Ήρα.

Τα πρώτα Ολυμπιακά νομίσματα

Η Ήλιδα εισέπραττε τεράστια ποσά από τους επισκέπτες των Αγώνων. Όμως, λίγα χρόνια μετά τη νίκη των Ελλήνων εναντίον των Περσών του Ξέρξη εφάρμοσαν για πρώτη φορά μία σημαντική οικονομική καινοτομία που πολλαπλασίασε αυτόματα τα κέρδη της από τους Αγώνες.

Γύρω στο 470 π. Χ. η Ήλιδα έκοψε για πρώτη φορά ασημένια νομίσματα με τύπους που σχετίζονταν με την Ολυμπία και τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτά τα νομίσματα ήταν τα μόνα που επιτρεπόταν να κυκλοφορούν στη διάρκεια των Αγώνων στην Ολυμπία. Όλοι οι επισκέπτες ήταν υποχρεωμένοι να ανταλλάξουν τα δικά τους νομίσματα με αυτά.

Η προμήθεια γι’ αυτή την ανταλλαγή «συναλλάγματος» πήγαινε για τα έξοδα της διοργάνωσης των Αγώνων αλλά και στο δημόσιο ταμείο της Ήλιδας. Δευτερευόντως, τα νομίσματα διευκόλυναν και το μεγάλης έκτασης εμπορίου που αναπτυσσόταν στο πλαίσιο των Αγώνων. Πάλι η Ήλιδα έβγαινε ωφελημένη!

Οι νομισματικοί τύποι

Οι τύποι τους θεωρούνταν από τους πλέον ιστορικούς και όμορφους της αρχαίας ελληνικής νομισματοκοπίας. Αυτό κυρίως ισχύει για τα μεγαλύτερα σε αξία νομίσματα, τους στατήρες ή δίδραχμα. Η μεγάλης διαμέτρος τους έδινε την ευκαιρία στους σπουδαίους χαράκτες των νομισμάτων να δημιουργήσουν αληθινά αριστουργήματα τέχνης.

Οι βασικοί τύποι των αρχαίων Ολυμπιακών νομισμάτων ήταν οι προτομές του Δία και της Ήρας. Η προτομή Δία αντέγραφε αυτή του χρυσελεφάντινου αγάλματος στο ναό του. Στον οπισθότυπο, υπήρχαν τύποι που σχετίζονταν με τη νύμφη Ολυμπία, τον αετό και τον κεραυνό ως σύμβολα του Δία, και τη Νίκη και ως προσωποποίηση της νίκης στον Αγώνες. Συνήθως εμφανίζεται στα Ολυμπιακά νομίσματα να τρέχει ενώ με το αριστερό της χέρι κρατά την άκρη από το χιτώνα της για να μην σκοντάψει και μ’ ένα στεφάνι στο δεξί της για να στέψει τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων.

Δύο νομισματοκοπεία

Οι νομισματολόγοι που έχουν ερευνήσει αυτά τα νομίσματα θεωρούν ότι ίσως υπήρχαν δύο ξεχωριστά νομισματοκοπεία. Αυτά με την προτομή του Δία, που είναι και τα περισσότερα, κόβονταν σε κάποια εγκατάσταση του ιερού του στην Ολυμπία, ενώ με την προτομή της Ήρας στο δικό της ιερό.

Τα αρχαία Ολυμπιακά νομίσματα κυκλοφορούσαν ευρέως και εκτός Ολυμπίας, αφού αντίθετα με τα σύγχρονα ήταν κανονικής κυκλοφορίας. Ταυτόχρονα, όμως, ήταν και αναμνηστικά, αφού οι νομισματολόγοι θεωρούν ότι υπήρχαν διαφορετικές κοπές για κάθε διοργάνωση  Ολυμπιακών Αγώνων.

Μάλιστα έχουν καταφέρει να χρονολογήσουν κάποιες από τις Ολυμπιακές κοπές σε συγκεκριμένους Αγώνες. Έτσι, οι επισκέπτες έπαιρναν μαζί τους τα νομίσματα ως αναμνηστικά για την παρουσία τους στους Αγώνες. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι κάποιοι αρχαίοι Έλληνες θα επιδείκνυαν στους φίλους τους τα νομίσματα από διαφορετικούς Ολυμπιακούς Αγώνες ως απόδειξη ότι είχαν παρευρεθεί σε αυτούς.