Τα μέλη της ελληνικής Βουλής που εκτελέστηκαν από τον κεμαλικό στρατό το 1922. Ήταν Οθωμανοί και θεωρήθηκαν προδότες

Γράφει ο δημοσιογράφος Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

Ο Μουσταφά Κεμάλ έχει κατηγορηθεί για πολλαπλά εγκλήματα κατά του ελληνισμού, αλλά και κατά πολλών τούρκων, που εξέφρασαν την αντίθεσή τους στα σχέδια και τη δράση του.

Εκείνο που παραμένει άγνωστο, είναι ότι ανάμεσα στα απειράριθμα θύματα της πολιτικής του υπήρξαν και δύο Οθωμανοί, που διετέλεσαν μέλη της Ελληνικής Βουλής!

Ενδεικτικός τίτλος, από την εφημερίδα “Φως”.

Τα πυκνά γεγονότα των τελευταίων μηνών του 1922, δεν επέτρεψαν να ασχοληθεί κανένας με τους δύο αυτούς θανάτους.

Οι Έλληνες, γιατί είχαν τα τεράστια προβλήματα της ήττας στη Μικρά Ασία και της άδικης εκκένωσης της Ανατολικής Θράκης και οι Τούρκοι, γιατί οι δύο πρώην βουλευτές θεωρήθηκαν εχθροί της Τουρκίας και συνεργάτες των Ελλήνων.

Έτσι ο θάνατός τους πέρασε στα ψιλά των εφημερίδων και η λήθη κάλυψε αυτά τα γεγονότα. Πράγματι, σήμερα δεν διαθέτουμε πολλές πληροφορίες για τις κατηγορίες που αντιμετώπισαν και λεπτομέρειες για τις συνθήκες του θανάτου τους.

Όπως είναι γνωστό, από το Σεπτέμβριο του 1922 η Ελλάδα υποχωρούσε και εγκατέλειπε τη Μικρά Ασία, ηττημένη. H Σμύρνη κάηκε. Ο Μητροπολίτης Χρυστόστομος κατακρεούργήθηκε. Σφαγές παντού. Ο στρατός επαναστάτησε και μπήκε στην Αθήνα σαρώνοντας όλα τα ερείσματα του καθεστώτος και οδηγώντας σε δίκη και εκτέλεση των έξι που θεωρήθηκαν υπεύθυνοι της εθνικής καταστροφής. Επίσης ζητήθηκε η παραίτηση του βασιλέως Κωνσταντίνου Α΄.

Στα Μουδανιά οι στρατηγοί των συμμάχων εφαρμόζοντας διαταγές των κυβερνήσεων της Αντάντ, επέβαλαν την εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό που την κατείχε και από τον ελληνικό πληθυσμό, που ήταν εκεί ριζωμένος από τα πανάρχαια χρόνια. Στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας συνέρρεαν εξαθλιωμένοι πρόσφυγες. Αυτή ήταν σε γενική εικόνα της χώρας τότε.

Η Ανατολική Θράκη είχε αποφασισθεί να χωριστεί σε τρείς ζώνες, στις οποίες θα έμπαιναν συμμαχικά στρατεύματα, για να μην βρεθούν σε άμεση επαφή Έλληνες και Τούρκοι. Οι σύμμαχοι λίγο αργότερα θα παρέδιδαν τα εδάφη στις τουρκικές αρχές. Στην πραγματικότητα ο έλεγχος των συμμάχων ήταν χαλαρός. Με αποτέλεσμα να εισχωρήσουν τσέτες, που επιδίδονταν σε δηλώσεις και καταστροφές των ελληνικών περιουσιών, που είχαν εγκαταλειφθεί, αφού οι δυστυχείς πρόσφυγες έπαιρναν μαζί τους μόνο τα κινητά πράγματα.

*Το όνομα του Σουκρή εφέντη στα Επίσημα Πρακτικά της Βουλής των Ελλήνων.

Η εκτέλεση των δύο βουλευτών της ελληνικής Βουλής

Οι δύο βουλευτές που έπεσαν θύματα των πρώτων ημερών της κεμαλικής τρομοκρατίας ήταν ο Σουκρή εφέντης και ο Χατζή Ιμπραήμ Ζαδέ Μαμίν Χατζή.

Ο Σουκρή εφέντης διετέλεσε Βουλευτής Σαράντα Εκκλησιών από 1 Νοεμβρίου 1920 έως 21 Σεπτεμβρίου 1922. Δηλαδή ήταν βουλευτής της Ελληνικής Βουλής από τότε που απελευθερώθηκε η Ανατολική Θράκη, έως την κατάργηση της λεγόμενης Γ’ Εθνοσυνέλευσης από την Επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα.

Στις 3 Νοεμβρίου 1922 έγινε στις Σαράντα Εκκλησίες ο απαγχονισμός του ,στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης.

Μαζί του απαγχονίσθηκαν ο μουφτής Αγκράχ, ένας Τούρκος στρατηγός και ένας βούλγαρος κάτοικος της ίδιας πόλης. Ειδικά για τον μουφτή είχαν κατασκευάσει ένα τετράστηλο ικρίωμα για να στήσουν την αγχόνη. Οι Κεμαλικοί έπνεαν μένεα εναντίον του, γιατί όταν άρχισε η μεγάλη λεηλασία της πόλης οι τσέτες είχαν εντολή να συγκεντρώσουν την ξυλεία που θα εύρισκαν και να την προωθήσουν για τις ανάγκες του νέου καθεστώτος, που είχε επιβάλει ο Μουσταφά Κεμάλ.

Ο μουφτής όμως παρενέβαλε πολλά εμπόδια κραυγάζοντας να μην πάρουν την ξυλεία, γιατί αυτή ανήκε στα Βακούφια και έπρεπε να παραμείνει στη Μουφτία. Είχε υπολογισθεί τότε ότι η αξία της ξυλείας των Σαράντα Εκκλησιών έφτανε κατά προσέγγιση στα 3 έως 5 εκατομμύρια δραχμές.

Στις 11 Νοεμβρίου 1922 έγιναν και άλλοι απαγχονισμοί στις Σαράντα Εκκλησίες, με πρώτον απαγχονισθέντα τον δήμαρχο Χιλμή παλαιότερα φίλο του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Επίσης την ίδια τύχη είχε και ο Έλληνας ιατρός Ταυρίδης, που είχε παραμείνει εθελουσίως.

Άλλοι μουφτήδες της Ανατολικής Θράκης, είχαν φυλακισθεί, ενώ απαγχονίσθηκε και ο μουφτής Ανακτορίου (Σαράι).

Επίσημα Πρακτικά της Βουλής. Η ορκωμοσία του Γεώργιου Κόκκινου.

Και ένας Έλληνας, παρ’ ολίγον θύμα

Στις Σαράντα Εκκλησίες κατέφυγε και ένας Έλληνας βουλευτής, ο οποίος είχε εκδηλώσει φιλικές διαθέσεις προς το τουρκικό στοιχείο.

Ήταν ο Γεώργιος Κόκκινος. Είχε εκλεγεί βουλευτής στις 8 Ιουλίου 1921 και παρέμεινε έως τις 21 Σεπτεμβρίου 1922, που καταργήθηκε η Βουλή από τη στρατιωτική επανάσταση των Γονατά- Πλαστήρα.

Όταν οι Κεμαλικοί διέταξαν τους ολίγους εναπομείναντες Έλληνες των Σαράντα Εκκλησιών να φύγουν και αυτοί από την Ανατολική Θράκη, εξαίρεσαν τον βιομήχανο Δοδόπουλο και τον βουλευτή Κόκκινο. Ο Κόκκινος είχε παραμείνει στην πατρίδα του βασιζόμενος στις συμπάθειες που είχαν προς αυτόν οι Τούρκοι συμπολίτες του, τους οποίους υποστήριξε ποικιλότροπα ως βουλευτής.

Μάλιστα , κατά τη «Μακεδονία» όταν άρχισε η εκκένωση της Ανατολικής Θράκης διορίσθηκε δήμαρχος και «εφεσοφόρησεν». Αργότερα όμως όταν άρχισαν ο διωγμοί κατά των Ελλήνων, έφυγε «φόβω συσχεθείς». Για ένα διάστημα φυλακίσθηκε στις φυλακές Καρακάτς Μαχλέ με Βουλγάρους.

Από πρακτικό ψηφορίας στη Βουλή.

Το δεύτερο θύμα, μέλος  της ελληνικής Βουλής

Ο άλλος μουσουλμάνος βουλευτής της Ελληνικής Βουλής, ο οποίος έχασε τότε τη ζωή του ήταν ο Χατζή Ιμπραήμ Ζαδέ Μαμίν Χατζή, που είχε εκλεγεί στην Δράμα.

Ο συγκεκριμένος διετέλεσε βουλευτής της ελληνικής Βουλής από τις 6 Δεκεμβρίου 1915 έως τις 30 Ιουνίου 1917.

Ο Χατζή Ιμπραήμ Ζαδέ Μαμίν Χατζή, βρήκε τον θάνατο από τους κεμαλικούς στην Αδριανούπολη με αγχόνη. Προσήχθη ενώπιον Έκτακτου Στρατοδικείου.

Δεν γνωρίζουμε τις κατηγορίες που αντιμετώπισε, ούτε το σκεπτικό των κεμαλικών στρατοδικών. Το μόνο που γνωρίζουμε και μάλιστα αόριστα, είναι ότι κατηγορήθηκε για συνεργασία με τους Έλληνες. Ο απαγχονισμός έγινε στην πλατεία Αμπατζιλάρ Μπασή. Κατά τα δημοσιεύματα των εφημερίδων «η θανατική εκτέλεσις διέσπειρε τρομώδη πανικόν εις τον τουρκικόν πληθυσμόν της πόλεως. Η κατάστασις εν Αδριανουπόλει είναι απελπιστική, ουδεμία κίνησις και έλλειψις μεγάλη των ειδών πρώτης ανάγκης».

Κατά την εφημερίδα «Σκριπ» τα έκτακτα στρατοδικεία των Τούρκων αθώωσαν όσους Μωαμεθανούς εύρισκαν στις φυλακές, από την εποχή της ελληνικής κατοχής στην Ανατολική Θράκη.

Τις μέρες εκείνες οι ελάχιστοι Έλληνες που είχαν παραμείνει στην Ανατολική Θράκη, αντιμετώπισαν μια περίεργο εθνικιστική έξαρση των Τούρκων, οι οποίοι ξυλοκοπούσαν άγρια, όσους έβλεπαν να φορούν… κόκκινες κάλτσες! Θεωρήθηκε ότι… καταπατούσαν το χρώμα της τουρκικής σημαίας!

Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης

ΠΗΓΕΣ

Αρχείο εφημερίδων «Φως» και «Μακεδονία» Θεσσαλονίκης, «Σκριπ» Αθηνών, 1922 .