Τα λοιμοκαθαρτήρια της προσφυγιάς. Σώθηκαν από τους Τούρκους αλλά ταλαιπωρήθηκαν ή πέθαναν στην Ελλάδα. Νέα Εκπομπή

Τα λοιμοκαθαρτήρια της προσφυγιάς και το λησμονημένο δράμα των ξεριζωμένων από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία, παρουσιάζει η «Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο τη Δευτέρα 4 Οκτωβρίου στις 21:00 από το COSMOTE HISTORY.

Πώς οι πρόσφυγες κατά την άφιξή τους, απομονώθηκαν σε χώρους με ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη, ελάχιστο νερό, χαλασμένα τρόφιμα, νοθευμένα φάρμακα. Έμεναν δεκάδες άτομα σε λίγα τετραγωνικά, γυμνώνονταν δημόσια, κουρεύονταν με τη βία, θάβονταν σε μαζικούς τάφους χωρίς επίσημη καταγραφή. Κι όμως, το ελληνικό κράτος ήθελε να τους βοηθήσει αλλά ήταν παντελώς απροετοίμαστο.

Η Μηχανή του Χρόνου, προβάλλεται σε επανάληψη την Κυριακή 10 Οκτωβρίου στις 5 το απόγευμα.

Τα λοιμοκαθαρτήρια ήταν χώροι καραντίνας και πρόληψης λοιμωδών νοσημάτων, για να προστατευθεί ο γενικός πληθυσμός από πανδημίες. Λειτούργησαν στην Ελλάδα από τις αρχές του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και αναπτύχθηκαν κυρίως στα νησιά, λόγω της έντονης ναυτιλίας και της κίνησης ναυτικών και επιβατών από “ξένα μέρη”.

Οι μεγαλύτερες εγκαταστάσεις ήταν στη Σύρο, αλλά και στο νησάκι, Άγιος Γεώργιος, στη Σαλαμίνα. Την περίοδο των μεγάλων προσφυγικών ροών δημιουργήθηκαν νέοι τόποι απομόνωσης στην Καλαμαριά και την Μακρόνησο.

Η εκπομπή, φωτίζει την άγνωστη ιστορία της προσφυγιάς, όταν χιλιάδες πρόσφυγες από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία έφτασαν στη μητέρα πατρίδα.

Η έρευνα καταγράφει το ασφυκτικό περιβάλλον μέσα στα πλοία της μεγάλης φυγής, αλλά και τις εφιαλτικές συνθήκες «υποδοχής» στους τόπους καραντίνας. Η τεκμηρίωση γίνεται μέσα από αρχειακό υλικό με μαρτυρίες προσφύγων και άλλα ντοκουμέντα της εποχής, όπως κρατική αλληλογραφία και υγειονομικές διατάξεις.

Η έρευνα αναδεικνύει τη ναυτική οδύσσεια από την Ανατολή προς την Ελλάδα  και τον φόβο των αρχών για ξέσπασμα επιδημιών.  Μικρασιάτες και Πόντιοι αντιμετωπίστηκαν ως υγειονομική βόμβα. Τελικά πολλοί από αυτούς, αν και υγιείς, πέθαναν στους άθλιους χώρους υποδοχής από τις κακές συνθήκες υγιεινής και τις ενδημικές νόσους. Τα λοιμοκαθαρτήρια έγιναν το τέλος της διαδρομής και όχι η αρχή μιας νέας ζωής στη μητέρα πατρίδα.

Το “απολυμαντήριο” στην Καλαμαριά

Η «Μηχανή του Χρόνου» καταγράφει τι συνέβη στο Καραμπουρνάκι της Καλαμαριάς. Το μεγάλο στρατόπεδο των αγγλογάλλων του Α΄ παγκοσμίου πολέμου, που μετατράπηκε σε απαγορευμένη ζώνη απολύμανσης.

Η εκπομπή αναπαριστά το σκηνικό της αποβίβασης στη σημερινή παραλία της Αρετσούς και τον συνωστισμό χιλιάδων προσφύγων σε σκηνές και παράγκες. Πουθενά δεν υπήρχε ιδιωτικότητα και όλοι μοιράζονταν κακής ποιότητας φαγητό και ελάχιστα φάρμακα.

Ιστορικοί και ερευνητές μιλούν στη «Μηχανή του Χρόνου» και περιγράφουν τα μαζικά μέτρα απολύμανσης. Ο καθαρισμός γινόταν με στοιχειώδη μέσα, που κατέστρεφε τα ήδη κουρελιασμένα ρούχα. Επίσης επέβαλλαν κούρεμα με την ψιλή, που υπήρξε μια τραυματική εμπειρία, κυρίως για τις γυναίκες, που θεωρούσαν τα μακριά μαλλιά, σύμβολο της ηθικής τους και της προσωπικής τιμής και αξιοπρέπειας.

Οι κρατικές υγειονομικές υποδομές, είχαν σχεδόν διαλυθεί μετά τους διαρκείς πολέμους. Τα μαζικά προσφυγικά ρεύματα έφεραν σε απόγνωση ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που αδυνατούσαν να ανταπεξέλθουν στην τεράστια ανθρωπιστική κρίση.

Η Μακρόνησος ως εξορία προσφύγων

Σημαντική ήταν η συμβολή του ελληνικού και του αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην περίθαλψη των προσφύγων. Ένα τεράστιο έργο της οργάνωσης, που στήριξε την κατεστραμμένη χώρα και τους ταλαιπωρημένους πρόσφυγες. Η αλληλεγγύη και η αμερόληπτη προσπάθεια ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού έσωσε χιλιάδες ζωές.

Ειδική αναφορά γίνεται στην αμερικανίδα ιατρό Έσθερ Λάβτζοϊ που ταξίδεψε χιλιάδες χιλιόμετρα για να στηρίξει τα καραβάνια των προσφύγων από τον Πόντο. Στάθηκε στο πλευρό τους και τους ακολούθησε σε όλη την διαδρομή μέχρι τη Μακρόνησο.

Στο αποκαλούμενο νησί των «κολασμένων» κατέληξαν περισσότεροι από 40.000 Πόντιοι και Ασσύριοι πρόσφυγες. Είναι το άγνωστο κολαστήριο της προσφυγιάς όπου βρίσκονται διάσπαρτοι οι τάφοι όσων δεν κατάφεραν να επιβιώσουν από τις ασθένειες και την κακουχία.

Η δημοσιογραφική έρευνα φωτίζει το άγνωστο δράμα των προσφύγων στο νησάκι  Άγιο Γεώργιο Σαλαμίνας.  Ήταν παλιός τόπος καραντίνας από τα χρόνια της ελληνικής επανάστασης, και επαναλειτούργησε για χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν προορισμό τις γειτονιές του Πειραιά και της Αθήνας. Η άγνωστη ιστορία του συγκινεί γιατί συνδέθηκε με την δραματική ιστορία του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Δείτε το τρέιλερ του επεισοδίου:

Στην εκπομπή μιλούν:

Βλάσης Αγτζίδης – Ιστορικός

Θεόφιλος Καστανίδης – Πρόεδρος Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται Κομνηνοί»

Θεόδωρος Δαρδαβέσης – Καθηγητής Υγιεινής και Κοινωνικής Ιατρικής/ Κοσμήτορας ΑΠΘ

Ελένη Ιωαννίδου – Ιστορικός / Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού Καλαμαριάς

Μανόλης Λαμτζίδης – Δικηγόρος / Απόγονος προσφύγων από τον Πόντο

Κωνσταντίνος Νίγδελης – Διευθυντής Μουσείου Προσφυγικού Ελληνισμού Ιεράς Μητροπόλεως Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως

Λουκάς Χριστοδούλου – Πρόεδρος Κέντρου Μικρασιατικού Πολιτισμού Νέας Ιωνίας

Στέφανος Μίλεσης – Πρόεδρος Φιλολογικής Στέγης Πειραιά

Μαρία Κορασίδου – Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής / Πάντειο Πανεπιστήμιο

Γιάννης Γονατίδης – Υπ. Διδάκτορας Νεότερης ιστορίας/ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Στις αναπαραστάσεις συμμετείχαν:

Μέλη από τη θεατρική ομάδα του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται Κομνηνοί» και Μέλη από τη Δημοτική Θεατρική Ομάδα Αγίου Στεφάνου (Δήμος Διονύσου)