Τα λάθη της δεξιάς στις δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο και η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα. Η αποτυχία ενός συμβιβασμού και η Δικτατορία. Μια “αιρετική” ομιλία Έλληνα καθηγητή στην Οξφόρδη

Σταύρος Τσακυράκης, “Από πού και ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;”, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Ο Σταύρος Τσακυράκης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, βρέθηκε στην Αγγλία, ως καλεσμένος της ελληνικής κοινότητας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συζήτησε με τον συγγραφέα Απόστολο Δοξιάδη για τη Δημοκρατία και τη Μεταπολίτευση.

Το παρόν κείμενο αποτελεί ένα απόσπασμα από τη συγκεκριμένη ομιλία- συζήτηση, κατά την οποία ο Σταύρος Τσακυράκης σχολιάζει τις ταραγμένες δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο και την τραγική κατάληξη της δημοκρατίας, με την επιβολή της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Μετά τον Εμφύλιο

“Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι η μεγάλη αποτυχία των νικητών Εμφυλίου να διαχειριστούν τη νίκη τους.  Νίκησαν, τέρμα. Από κει και πέρα θα έπρεπε να ρίξουν το βάρος στην οικοδόμηση μιας σύγχρονης δημοκρατίας. Αυτό δεν τους πέρασε από το μυαλό. Δεν τους πέρασε καν από το μυαλό ότι μπορούσαν να το κάνουν. Κι έτσι συνέχισαν.

Τις δύο δεκαετίες μετά τον Εμφύλιο , του ΄50 και του ’60 ήταν που αναζητούσαμε σαν κράτος κανόνες δημοκρατίας. Μην το ξεχνάτε, υπήρχε και το Παλάτι, με τις παρεμβάσεις του: Ερίζαμε για το ποιος κέρδισε στις εκλογές , ποιος διορίζεται πρωθυπουργός της χώρας, ποιος διορίζει τους υπουργούς της Κυβέρνησης.

Σε όλα αυτά, το μεγάλο ζητούμενο ήταν να βρούμε  κανόνες που να διέπουν τη δημοκρατία στην Ελλάδα.

Αντίθετα, η νοοτροπία που κυριάρχησε ήταν η επιβολή. Το παραμικρό έγγραφο που ήθελε κανείς εξαρτιόταν από τον κομματάρχη της Δεξιάς. Έπρεπε να υποσχεθεί ότι θα ψηφίσει ΕΡΕ για το πάρει. Το ναυτικό φυλλάδιο δηλαδή που χρειαζόταν ένας απλός ναύτης, για να το πάρει τη δεκαετία του ’50 και του ΄60, έπρεπε να υποσχεθεί την ψήφο του.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι αυτές οι δύο δεκαετίες  ήταν κρίσιμες για την Ελλάδα και δεν υπήρξαν τότε οι μεγάλες προσωπικότητες που θα μπορούσαν να σπρώξουν προς την κατεύθυνση μιας ουσιαστικής δημοκρατίας.

Δεν είπαν δηλαδή: “Ελάτε να φτιάξουμε  μια δημοκρατία ανοιχτή για όλους”. Μιλάμε γα αναξιοκρατία και πελατειακές σχέσεις. Το ’50 και το ’60 όμως, για τους γονείς μας δηλαδή, φαινόταν το πιο φυσιολογικό πράγμα να γίνονται οι διορισμοί με βάση την πολιτική ταυτότητα του καθενός. Εγώ, λοιπόν, για εκείνη την περίοδο έχω αυτό το παράπονο από τη συντηρητική παράταξη. Δεν υπήρξε ένας άνθρωπος  που να είχε αυτό το όραμα.

Ύστερα λέγεται ότι αυτή ήταν μια περίοδος που η Δεξιά κέρδισε τον Εμφύλιο αλλά τον έχασε ιδεολογικά. Γιατί τον έχασε ιδεολογικά; Γιατί αυτά ο κόσμος τα έβλεπε και δεν μπορούσε να τα χωνέψει. Και έτσι έβρισκαν ανταπόκριση οι ισχυρισμοί ότι είναι προπαγάνδα των ιμπεριαλιστών όσοι έλεγαν ότι στη Σοβιετική Ένωση είναι άσχημα τα πράγματα. Θυμάμαι τους ναυτικούς μας που πήγαιναν στη Σοβιετική Ένωση με νάιλον κάλτσες και περνούσαν χάρμα, μετά έρχονταν και τα έλεγαν, αλλά δεν τους πίστευε κανένας.  Τους έλεγαν: “Σιγά, είστε προκατειλημμένοι εναντίον του σοσιαλισμού”.

Η αποτυχία ενός συμβιβασμού

“Αυτά λοιπόν για τα λάθη εκείνης της περιόδου και τα λάθη της συντηρητικής παράταξης. Πάμε στη δικτατορία τώρα. Είπαμε ότι θα πούμε αιρετικά πράγματα. Εγώ πάντα αναρωτιόμουν εάν υπήρχε ένας συμβιβαστικός δρόμος για να αποφευχθεί η δικτατορία, γιατί μας έκανε πολύ μεγάλο κακό. Έκανε πάρα πολύ κακό στη νοοτροπία μας, σε αυτά που άφησε στο πετσί μας.

Δεν υπήρχαν άραγε πολιτικοί που ήθελαν ένα συμβιβασμό;

Υποτίθεται ο Μητσοτάκης το πήρε πάνω του, έλεγε ότι προσπάθησε γι ‘ αυτόν. Αλλά δεν έπειθε πολύ. Φαινόταν μια εκ των υστέρων παραδοχή για να δικαιολογήσει την αποστασία.

Άλλοι όμως αποστάτες ενδεχομένως να επιδίωκαν ειλικρινά ένα συμβιβασμό, για παράδειγμα ο Ηλίας Τσιριμώκος. Μου έκανε εντύπωση, μάλιστα κάποτε έλεγα πώς ο Τσιριμώκος βγαίνει και δέχεται να γίνει πρωθυπουργός δοτός και όλα αυτά, αποστάτης.

Ο Τσιριμώκος είναι βέβαιο ότι πέθανε στην ψάθα. Όταν πέθανε, δεν είχε καθόλου λεφτά για να πεις ότι πληρώθηκε. Ανοησίες. Βέβαια υπάρχουν κι αυτοί που ισχυρίζονται ότι ο Τσιριμώκος ξεκούτιανε. Μεγάλωσε και ο Τσιριμώκος και ήθελε αξιώματα. Μπορεί. Αλλά έλεγα  ότι η αντίληψη να συμβάλει κανείς σε ένα συμβιβασμό, ώστε να αποφευχθεί η δικτατορία, από κάποιους έπρεπε να εκφράζεται. Και νομίζω  ότι τότε δεν υπήρχαν οι πολιτικές δυνάμεις που θα έσπρωχναν σε έναν συμβιβασμό. Θα μου πείτε, ποιος θα ήταν ο συμβιβασμός; Με το Παλάτι; Ναι, με το Παλάτι, γιατί όχι, προκειμένου να μην έχουμε χούντα, ας έχουμε μια δημοκρατία κουτσή, στραβή… Τέλος πάντων. Πάει κι αυτό.”

Σταύρος Τσακυράκης, “Από πού και ως πού όλοι οι αγώνες είναι δίκαιοι;”, εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Κωνσταντίνος Μητσοτάκης για τα Ιουλιανά: «Εκείνο το βράδυ βρέθηκα ενώπιον του σκληρότερου διλήμματος της ζωής μου. Αν δεν ορκιζόμουν, θα πηγαίναμε σε εμφύλιο». Η παραίτηση Γ.Παπανδρέου και η αποστασία των βουλευτών του…