Τα κόλπα των αρχαιοκαπήλων. “Δανείζονται” από διεθνείς οίκους για να κάνουν εικονικά χτυπήματα σε δημοπρασίες με τα κλεμμένα. Ποιος είναι ο “παππούς” και τι κάνουν τα “κούτσουρα”

Στις 14 Νοεμβρίου 2015, λαθρανασκαφείς εντόπισαν ένα αρχαίο νόμισμα βάρους 12 γραμμαρίων κοντά στο χωριό Χρυσοβίτσι Αρκαδίας. Το νόμισμα αναπαριστούσε στην μπροστινή του όψη έναν αετό με ανοιχτά φτερά να γραπώνει με τα νύχια του έναν λαγό και στην πίσω πλευρά τη φτερωτή θεά νίκη.

Το ονόμασαν “Ολυμπία” και το πούλησαν σε μεσάζοντα για 8.000 ευρώ. Ωστόσο η αξία του αποδείχθηκε μεγαλύτερη απ’ όσο υπολόγιζαν.

Στις 7 Μαρτίου 2016, η “Ολυμπία” εμφανίστηκε σε κατάλογο ενός οίκου δημοπρασιών στο Μόναχο της Γερμανίας και η τιμή εκκίνησης ανερχόταν σε 12.000 ευρώ. Τελικά, πουλήθηκε για 34.000 ευρώ σε ανώνυμο αγοραστή. Οι λαθρανασκαφείς υποπτεύθηκαν πως ο μεσάζοντας, ο “παππούς” όπως τον αποκαλούσαν, τους είχε εξαπατήσει. Αποφάσισαν την επόμενη φορά να τον παρακάμψουν.

Το κυνήγι των αρχαιοκάπηλων

Οι ελληνικές αστυνομικές αρχές, ήδη από το καλοκαίρι του 2015, είχαν θέσει υπό παρακολούθηση τις τηλεφωνικές κλήσεις ορισμένων υπόπτων για αρχαιοκαπηλία. Σε κάποιες ηχογραφήσεις οι ύποπτοι ακούγονταν τη στιγμή της λαθρανασκαφής, ενώ πολλές φορές στο βάθος της συνομιλίας ξεχώριζε ο ήχος των ανιχνευτών μετάλλων.

Έτσι, οι αρχές κατάφεραν να ακολουθήσουν τη διαδρομή του συγκεκριμένου νομίσματος και πολλών άλλων. Από την ανεύρεσή τους μέχρι την πώλησή τους στο εξωτερικό.

Το 2016 η αστυνομική έρευνα οδήγησε σε δεκάδες συλλήψεις, ενώ κατασχέθηκαν 2.024 νομίσματα και 126 αρχαία αντικείμενα, ύστερα από ελέγχους σε σπίτια, αποθήκες και αυτοκίνητα. Μεγάλο τμήμα των κλεμμένων αρχαιοτήτων επέστρεψαν από το εξωτερικό στην ιδιαίτερη πατρίδα τους, την Ελλάδα, ύστερα από τις επίμονες προσπάθειες των αρχών.

Ο ρόλος των μεγάλων οίκων δημοπρασιών

Στις 21 Οκτωβρίου, 47 κατηγορούμενοι κάθισαν στο εδώλιο του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Πατρών. Στο παραπεμπτικό βούλευμα, το οποίο μετρά 2.546 σελίδες, περιγράφηκε αναλυτικά η διαδικασία διακίνησης των αρχαιοτήτων και ο ρόλος των μεγάλων οίκων δημοπρασιών.

Όπως αποκαλύφθηκε, ορισμένοι οίκοι δάνειζαν χρήματα σε Έλληνες λαθρεμπόρους προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα παράμονων αγορών, επέτρεπαν εικονικά χτυπήματα σε δημοπρασίες για να χειραγωγηθεί η τελική τιμή ενός αντικειμένου, ενώ αποδέχονταν πλαστά πιστοποιητικά προέλευσης.

Οι πολύμηνες καταγραφές των τηλεφωνικών κλήσεων των υπόπτων του κυκλώματος ευόδωσαν. Υπήρχαν βέβαια και οι πιο προσεκτικοί που αποκαλούσαν τα νομίσματα “κουμπιά”, τον αρχαίο τάφο “υπόγειο μαγαζί” ή τα κακής ποιότητας αντικείμενα “χελώνα” ή “κούτσουρα”. Χρησιμοποιούσαν δηλαδή έναν κωδικοποιημένο τρόπο συνομιλίας.

Οι διασυνδέσεις των αρχαιοκάπηλων με το εξωτερικό

Υπήρχαν, όμως, και εκείνοι που έλεγαν τα πράγματα με το όνομά τους. Μάλιστα, υπήρξε περίπτωση όπου δύο τυμβωρύχοι είχαν καταγράψει τις παράνομες πράξεις τους και σε βίντεο, το οποίο αργότερα κατασχέθηκε.

Οι ελληνικές αρχές καλέστηκαν να υποβάλλουν αιτήματα δικαστικής συνδρομής σε Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία, Μεγάλη Βρετανία και Βουλγαρία, προκειμένου να ανακαλύψουν τις διασυνδέσεις του κυκλώματος με το εξωτερικό. Ζήτησαν να ανοίξουν τραπεζικές θυρίδες, εξέτασαν την ηλεκτρονική αλληλογραφία των συλληφθέντων, καθώς και τα αρχεία εταιρειών δημοπρασίας.

Αυτό που διαπίστωσαν ήταν ότι μερικοί από τους οίκους δημοπρασιών χορηγούσαν προκαταβολικά μεγάλα ποσά δεκάδων χιλιάδων ευρώ σε Ελληνες εμπόρους αρχαιοτήτων, για να προχωρήσουν σε παράνομες αγορές αρχαίων νομισμάτων. Κάθε προκαταβολή ήταν έντοκη, με συγκεκριμένο μηνιαίο επιτόκιο. Στο βούλευμα αναφερόταν ότι οι λαθρέμποροι αγοράζουν, εξάγουν και δημοπρατούν πολιτιστικά αγαθά με δανεικά χρήματα.

Η περίπτωση της Ζυρίχης

Τον Μάιο του 2016 δημοπρατήθηκε στη Ζυρίχη ένα ασημένιο ημίδραχμο, το οποίο αναπαριστά τη θεά Δήμητρα στην μπροστινή του όψη για 15.000 ελβετικά φράγκα  Σύμφωνα με τη δικογραφία, θεωρείται ότι το συγκεκριμένο νόμισμα είχε αποκαλυφθεί σε λαθρανασκαφή στο Καρπενήσι τρεις μήνες νωρίτερα.

Σε μία από τις τηλεφωνικές συνομιλίες που καταγράφηκαν, ένας εκ των κατηγορουμένων εξηγούσε πώς θα μοιραστούν τα χρήματα από την πώλησή του. Έλεγε μεταξύ άλλων ότι ο οίκος δημοπρασίας έπαιρνε το 20% ως προμήθεια, ενώ 8%-10% της τελικής τιμής προοριζόταν για την απόκτηση πλαστού πιστοποιητικού προέλευσης. Αυτό το μερίδιο δινόταν σε κάποιο άτομο με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, για να βεβαιώσει γραπτώς ότι το συγκεκριμένο νόμισμα προέρχεται από νόμιμη ευρωπαϊκή συλλογή.

Ο ίδιος κατηγορούμενος φέρεται να διατηρούσε προφίλ και σε ιστοσελίδα διεθνούς οίκου και πραγματοποιούσε εικονικά χτυπήματα σε ηλεκτρονικές δημοπρασίες για δεκάδες νομίσματα που είχε ο ίδιος τοποθετήσει εκεί. Σκοπός του ήταν να παρασύρει ενδιαφερόμενους αγοραστές και να επιτύχει τη μέγιστη δυνατή τιμή πώλησης, διαταράσσοντας όμως την αξιοκρατία της δημοπρασίας.

Αρκετές φορές το κόλπο δεν πετύχαινε. Όμως πάλι κατάφερνε να βγει κερδισμένος. Τύχαινε, παραδείγματος χάριν, από λάθος εκτίμηση ο λαθρέμπορος να ήταν αυτός που προσέφερε την υψηλότερη τιμή. Το νόμισμα παρέμενε στα χέρια του, ο οίκος δημοπρασιών του χορηγούσε πλέον τίτλο νόμιμης κατοχής και έπειτα ο λαθρέμπορος μπορούσε να το πουλήσει σε ιδιώτες συλλέκτες ή να το τοποθετήσει σε άλλη δημοπρασία.

Η ατιμωρησία των οίκων δημοπρασιών

Στη δικογραφία αναφέρεται ρητά ότι οι οίκοι δημοπρασιών εμπλέκονται σε παράνομες συναλλαγές. Οκτώ πρόσωπα διεθνών οίκων, ιδιοκτήτες, μέλη διοικήσεων και εκπρόσωποι κατονομάζονται στο βούλευμα. Ωστόσο κανένας εξ’ αυτών δεν θα βρεθεί στο εδώλιο στην επερχόμενη δίκη. Το Συμβούλιο Εφετών Πατρών έκρινε ότι “δεν υπήρξαν επαρκείς ενδείξεις” για να ασκηθεί δίωξη εναντίον τους.

Ρεπορτάζ αναφέρει ότι τουλάχιστον ένα από αυτά τα πρόσωπα, συνεταίρος σε οίκο της Ζυρίχης, είχε απασχολήσει παλιότερα τις αμερικανικές διωκτικές αρχές. Τον Ιουλίο του 2012 δήλωσε ένοχος σε τρία πλημμελήματα για απόπειρα διακίνησης νομισμάτων τα οποία στην πορεία αποδείχτηκαν κίβδηλα. Τιμωρήθηκε τότε με πρόστιμο 3.000 δολαρίων και παρέδωσε άλλα 20 γνήσια αρχαία νομίσματα στην εισαγγελία του Μανχάταν, ανάμεσά τους και πέντε ελληνικά, (τέσσερις ασημένιοι στατήρες και ένα ασημένιο δίδραχμο τα οποία παραδόθηκαν το 2014 στις ελληνικές προξενικές αρχές για να εκτεθούν στο Νομισματικό Μουσείο της Αθήνας).

Αργότερα απολογήθηκε και δημοσίως. “Ημουν αρκετά δραστήριος στην αγορά αρχαίων νομισμάτων”, έγραψε σε επιστολή του. “Εδινα μικρή σημασία σε νόμους ξένων κρατών, λες και δεν είχαν σημασία”.

_{Αρχική φωτογραφία: Ορισμένα από τα αρχαία που υπήρξαν μέρος της λείας του κυκλώματος και επαναπατρίστηκαν το 2017 στην Ελλάδα ΑΠΕ-ΜΠΕ} 

Από το ρεπορτάζ του Γιάννη Παπαδόπουλου, για την Καθημερινή

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Ο μεγαλύτερος αρχαιοκάπηλος που έδρασε ποτέ στην σύγχρονη Ελλάδα. Ο Γερμανός που είχε συλληφθεί πάνω από τέσσερις φορές, αλλά δραπέτευε, άλλαζε ταυτότητα και συνέχιζε τη δράση του