Τα κάτεργα στην Μηχανή του Χρόνου. Η “στενή του αράπη” και η γκιλοτίνα στο Παλαμήδι. Οι μεταρρυθμίσεις και οι Φυλακές Συγγρού και Αβέρωφ

«Την ιστορία των ελληνικών φυλακών τον 19^ο αιώνα» παρουσιάζει η Μηχανή του Χρόνου με τον Χρίστο Βασιλόπουλο, τη Δευτέρα 9 Ιανουαρίου στις 21.00 το βράδυ από το Cosmote History.

Σε επανάληψη Κυριακή 15 Ιανουαρίου στις 5 το απόγευμα.

Η εκπομπή καταγράφει τις πρώτες προσπάθειες του νέου ελληνικού κράτους να δημιουργήσει φυλακές, εφαρμόζοντας τον ποινικό και σωφρονιστικό κώδικα που συντάχθηκαν αρχικά από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια και αργότερα από τον βασιλιά Όθωνα.

Οι πρώτες φυλακές

Τα φτωχά οικονομικά του μικρού κράτους δεν επέτρεπαν την ανέγερση φυλακών για την εφαρμογή του «συστήματος της απόλυτης σιωπής», που έπρεπε να τηρείται από τους φυλακισμένους σε ατομικά κελιά.

Έτσι, χρησιμοποιήθηκαν ως φυλακές παλιά κάστρα, φρούρια, αποθήκες ή ιδιωτικές κατοικίες. Θανατοποινίτες, ισοβίτες, βαρυποινίτες και κρατούμενοι ζούσαν όλοι μαζί σε μικρούς θαλάμους, χωρίς να εργάζονται όπως προέβλεπε το σωφρονιστικό σύστημα.

Οι συνθήκες κράτησης ήταν άθλιες, η σίτιση ελλιπής, η υγιεινή ανύπαρκτη και οι μεταδοτικές ασθένειες συχνές.

Το Παλαμήδι

Η χειρότερη φυλακή του 19^ου αιώνα ήταν στο Παλαμήδι του Ναυπλίου, όπου δύο προμαχώνες του κάστρου, ο «Μιλτιάδης» και ο «Άγιος Ανδρέας», χρησιμοποιήθηκαν ως χώροι κράτησης.

Η «Μηχανή του Χρόνου» κατέγραψε τους χώρους που κάποτε φιλοξενούσαν το πρώην κολαστήριο και τους θαλάμους των κατάδικων.  Εκεί ήταν και η αποκαλούμενη «στενή του αράπη», δηλαδή το υπόγειο, σκοτεινό και υγρό μπουντρούμι που έκλειναν τους μελλοθάνατους και τους απείθαρχους.

Η έρευνα ξεδιαλύνει το μύθο από την πραγματικότητα και παρουσιάζει τον χώρο κράτησης του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στον προμαχώνα Μιλτιάδη και όχι το υπόγειο στο γειτονικό προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα, όπου μέχρι σήμερα εμφανίζεται ως το μπουντρούμι του γέρου του Μοριά.

Η γκιλοτίνα

Οι θανατοποινίτες εκτελούνταν με την γκιλοτίνα που έφερε η αντιβασιλεία το 1833 στο Ναύπλιο.

Η εκπομπή καταγράφει το χρονικό των εκτελέσεων, τους δήμιους, τις αντιδράσεις των κατοίκων και άλλες ιστορίες, όπως αυτή της γριάς Μούκαινας που έραβε τα κομμένα κεφάλια στις σορούς των φυλακισμένων.

Η έρευνα περιγράφει ακόμα την φυλακή της Ακροναυπλίας, που υπήρξε τόπος δοκιμασίας για τους πολιτικούς κρατούμενους.

Οι Φυλακές Συγγρού και Αβέρωφ

Πριν από τα τέλη του 19^ου αιώνα ο Χαρίλαος Τρικούπης προσπάθησε να εφαρμόσει μεταρρυθμίσεις στο σωφρονιστικό σύστημα, αλλά και πάλι το κρατικό ταμείο «ήταν μείον».

Για να χτίσει νέες φυλακές απευθύνθηκε στους μεγάλους επιχειρηματίες της εποχής, όπως τους Ανδρέα Συγγρού και Γεώργιο Αβέρωφ. Με χρήματα των ευεργετών κατασκευάστηκαν οι δύο πρώτες σύγχρονες φυλακές στην Ελλάδα, με διαχωρισμό των φυλακισμένων, δηλαδή των ανήλικων, των γυναικών και των υπόλοιπων κατάδικων.

Οι ιστορίες που εκτυλίχθηκαν σε αυτές κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου και του εμφυλίου, ειδικά στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, είναι από τις συγκλονιστικότερες που καταγράφηκαν.

Στην εκπομπή μιλούν:

Δρ. Γιάννης Πανούσης – Ομότιμος Καθηγητής Εγκληματολογίας,

Δρ. Διονύσης Μοσχόπουλος – Καθηγητής Ιόνιου Πανεπιστήμιου,

Δρ. Αλέξανδρος Αρφαράς – Εγκληματολόγος,Κοινωνιολόγος,

Δρ. Σήλια Νικολαϊδου – τέως καθηγήτρια Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,

Κωστής Μπουντούρης – Αρχιτέκτων, Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας,

Μπάμπης Αντωνιάδης – Μηχανικός, Εφορεία Αρχαιοτήτων Αργολίδας,

Βασίλης Βαμβακάς – ερευνητής, Θωμάς Σιταράς – συγγραφέας.