Τα καρβέλια ψωμιού που εντοπίστηκαν στους φούρνους της Πομπηίας την ημέρα της καταστροφής. Ήταν χωρισμένα όπως η πίτσα

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Στη διάρκεια των ανασκαφών στην Πομπηία και το Ερκουλάνουμ τις πόλεις που το 79 μ.Χ. καταστράφηκαν από την έκρηξη του Βεζούβιου, ανακαλύφθηκαν καρβέλια ζυμωτού ψωμιού που είχαν ψηθεί τη μοιραία μέρα.

Τα καρβέλια αυτά διατηρήθηκαν σε άριστη κατάσταση μέσα στους φούρνους όπου ψήθηκαν. Μέσα σε λίγα λεπτά η ηφαιστειακή τέφρα και λάβα που κάλυψε ολόκληρη τις πόλεις της Πομπηίας και του Ερκουλάνουμ ανθρακοποίησε τα ψωμιά.

Έτσι διατηρήθηκε η μορφή που είχαν ακριβώς το πρωί της 24ης Αυγούστου 79 μ. Χ. όταν ψήθηκαν στους φούρνους, λίγο πριν από την καταστροφή των πόλεων από την έκρηξη του Βεζούβιου.

Τα ψωμιά διατηρήθηκαν μέσα στους φούρνους που θάφτηκαν μέσα στη λάβα.

Αν και σήμερα δεν μπορούν να καταναλωθούν φαίνεται ότι ήταν φρεσκότατα όταν καλύφθηκαν από τη λάβα.

Νέες πληροφορίες

Καρβέλια ψωμιού έχουν απεικονιστεί σε τοιχογραφίες σε σπίτια πλουσίων στη Πομπηία και το Ερκουλάνουμ. Όμως, η ανακάλυψη αληθινών καρβελιών μας έχει δώσει επιπλέον πολύτιμες ιστορικές πληροφορίες για τις διατροφικές συνήθειες των αρχαίων Ρωμαίων που απουσιάζουν από τις φιλολογικές και καλλιτεχνικές πηγές τους.

Τα καρβέλια είχαν χαραχτεί σε οκτώ κομμάτια για να χωριστούν αργότερα σε μικρότερες μερίδες. Είναι κάτι που σήμερα συναντούμε στην πίτσα!

Είναι επίσης τυλιγμένα μ’ ένα μικρό κομμάτι σπάγκου. Αυτό υποδηλώνει ότι είχαν ήδη ψηθεί και ότι κάποιος τα είχε περάσει σπάγκο προκειμένου να μεταφερθούν σε κάποιο άλλο σημείο. Το στοιχείο αυτό υποδηλώνει ότι οι Ρωμαίοι δεν μετέφεραν το ψωμί με τα χέρια τους αλλά μ’ ένα σπάγκο.

Οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι φούρνοι όπου βρέθηκαν τα καρβέλια ήταν αρτοποιεία που παρήγαγαν και πουλούσαν ψωμιά και όχι οικογενειακοί φούρνοι.

Εκτός από τον σπάγκο ένα άλλο στοιχείο δείχνει ότι ψήνονταν σε δημόσια αρτοποιεία.

Σφραγίδα στο ψωμί

Σ’ ένα καρβέλι ψωμιού που βρέθηκε το 1930 στο Ερκουλάνουμ υπάρχει μια μικρή σφραγίδα που αναγράφει στα λατινικά: “Κέλερ. Δούλος του Κουίντου Γκράνιου Ουήρου”.

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία ένα μεγάλο ποσοστό των ψωμιών ψήνονταν σε κοινοτικούς φούρνους. Μάλιστα σφραγίζονταν προκειμένου να ξεχωρίζουν τα ψωμιά των διαφόρων οικογενειών. Υπάρχει, ωστόσο, και η θεωρία ότι κάποιες σφραγίδες ήταν των ιδιοκτητών των αρτοποιείων. Στις περιπτώσεις αυτές, ήταν ένας τρόπος να γίνεται έλεγχος σε καθημερινή βάση για την ποιότητα και το βάρος του ψωμιού.

Το ψωμί έπαιζε τον πρωτεύοντα ρόλο στη διατροφή των Ρωμαίων. Μία από τις σημαντικότερες αρμοδιότητες των αυτοκρατόρων ήταν να διασφαλίζουν ότι η Ρώμη και γενικότερα η Ιταλία διέθετε επαρκή ποσότητα σιτηρών για να έχουν ψωμί όλοι οι κάτοικοι.

Η έλλειψή του οδηγούσε σε εξεγέρσεις με άσχημα αποτελέσματα για την κεντρική εξουσία.

Έτσι όλες οι διαδικασίες γύρω από την παραγωγή και διάθεση του ψωμιού ελέγχονταν σχολαστικά από τις ρωμαϊκές αρχές. Αν ένα καρβέλι αποδεικνυόταν ότι ήταν λιποβαρές ή κακής ποιότητας, η ταυτότητα του αρτοποιού γινόταν γνωστή από τη σφραγίδα του, και τιμωρούνταν αυστηρά.

Ο “τυχερός” δούλος

Δεν γνωρίζουμε αν ο δούλος Κέλερ ήταν υπεύθυνος για κάποιο αρτοποιείο ιδιοκτησίας του Κουίντου Γκράνιου Ουήρου, ή ήταν ο δούλος επιφορτισμένος με την προμήθεια του ψωμιού της οικογενείας του αφέντη του.

Είναι ενδιαφέρον ότι ο Κέλερ επιβίωσε από την έκρηξη του Ερκουλάνουμ, όπως πολλοί κάτοικοι της πόλης. Επίσης, κέρδισε την ελευθερία του. Σε μία επιγραφή που χρονολογείται μετά το 79 μ. Χ. το όνομα του Κέλερ καταγράφεται σε λίστα με πρώην δούλους που είχαν απελευθερωθεί.

Η συνήθεια να σφραγίζεται το ψωμί πέρασε στη βυζαντινή αυτοκρατορία και έχει σήμερα επιβιώσει στην ορθόδοξη εκκλησία.