Τα καράβια της προσφυγιάς ξεκίνησαν το καλοκαίρι του 1914! Το γερμανικό σχέδιο για μαζικό εκτοπισμό των Μικρασιατών

Το καλοκαίρι του 1914 ξεκίνησαν οι πρώτες οργανωμένες διώξεις των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από τους Νεότουρκους. Ήταν αποφασισμένοι να προχωρήσουν σε εθνοκάθαρση κάθε χριστιανικού πληθυσμού.

Η αντίστροφη μέτρηση για τους Έλληνες της ανατολής ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1913, όταν γερμανική αποστολή υπό τον Λίμαν φον Σάντερς έφτασε στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να αναδιοργανώσει τον τουρκικό στρατό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στην πραγματικότητα, προετοίμαζαν το σύμμαχό τους για τον Μεγάλο Πόλεμο, που θα ξεσπούσε κόντρα στην συμμαχία των Αγγλογάλλων της Αντάντ.

Οι Γερμανοί, στο πλαίσιο του δόγματος “Πορεία προς Ανατολάς” (Drang Nach Osten), ήθελαν να  εδραιώσουν τα συμφέροντά τους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι Τούρκοι φάνηκαν πρόθυμοι να συνεργαστούν μαζί τους. Μάλιστα τους έδωσαν και αξιώματα. Άλλωστε, η Γερμανία υποσχόταν ότι θα έδινε πίσω στους Τούρκους βαλκανικές επαρχίες.

Ο ίδιος ο τούρκος αρχιστράτηγος Εμβέρ Πασάς παρέδωσε στον φον Σάντερς την αρχιστρατηγία και προστασία της Αυτοκρατορίας μετά την αποδεκτή εισήγησή του στο Σουλτάνο.

Ο Γερμανός στρατηγός Λίμαν φον Σάντερς πρότεινε την εκδίωξη των Ελλήνων από τις περιοχές της Θράκης, της Βιθυνίας, της Μυσίας, της Τρωάδας και της Ιωνίας.

Οι ελληνικοί πληθυσμοί θα αποτελούσαν εμπόδιο σε περίπτωση πολέμου, καθώς θεωρούνταν υπέρ των Άγγλων και επομένως της Αντάντ. Έτσι, χαρακτηρίζονταν αυτόματα εχθροί της Γερμανίας. Στο μεταξύ, ήδη από τα μέσα του 1913, οι Νεότουρκοι δεν ήθελαν να έχουν οικονομική επιρροή από τους χριστιανούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Στην Ανατολική Θράκη το 1913 έμελλε να γίνουν οι πρώτοι διωγμοί Ελλήνων.

Το αιματοβαμμένο καλοκαίρι του 1914 και οι πρώτοι διωγμοί των Ελλήνων στην Μικρά Ασία

Από τον Ιανουάριο του 1914, ο πρέσβης στην Πόλη, Δημήτριος Πάνας, είχε επισημάνει τον κίνδυνο στην ελληνική κυβέρνηση, λέγοντας ότι οι Τούρκοι προετοιμάζουν διώξεις των Ελλήνων στη Μικρά Ασία.

Στις 6 Απριλίου της ίδιας χρονιάς, οι Τούρκοι “πρότειναν” στον Βενιζέλο ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλήνων του βιλαετίου Αϊδινίου και Μουσουλμάνων της Μακεδονίας. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε την εξαναγκαστική μετανάστευση.

Ακολούθησε η εφαρμογή του σχεδίου του Λίμαν φον Σάντερς που εξέδωσε διαταγή εκκένωσης (εκτοπισμού) των παράλιων περιοχών από τους Έλληνες. Τα μέτρα αρχικά επικεντρώθηκαν στην εκκένωση των Κυδωνιών (Αϊβαλί), παρά τις διαμαρτυρίες των εκεί Ελλήνων επιτετραμμένων, πρέσβεων και οργανώσεων.

Μέχρι τον Μάιο, διατάχθηκαν όλοι οι τοπικοί τούρκοι διοικητές να βρίσκονται σε ετοιμότητα για εκτοπισμούς Ελλήνων στις αγροτικές περιφέρειες Θράκης και Δυτικής Μικράς Ασίας.

Οι Ερυθραιώτες πρόσφυγες του 1914

Οι διωγμοί στην Ερυθραία ξεκίνησαν στις 12 Μαΐου. Τούρκοι στρατιωτικοί αλλά και πολίτες εισέβαλλαν στα χωριά, με πρόφαση ότι οι κάτοικοι έπρεπε να τα εγκαταλείψουν για λόγους ασφαλείας και να μεταβούν στην Ελλάδα.

Είχαν εντολή να μην πάρουν τίποτα από τις περιουσίες τους, παρά μόνο ό,τι ήταν δυνατό να κρατήσουν στα χέρια. Οι τουρκικές αρχές καθησύχαζαν τάχα τους Μικρασιάτες λέγοντας ότι ο εκτοπισμός είναι προσωρινός και ότι τα υπάρχοντά τους θα ήταν υπό την προστασία τους.

Στις 25 Μαΐου 1914, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κήρυξε την Χριστιανική Εκκλησία υπό διωγμό. Τα σχολεία σταμάτησαν να λειτουργούν και οι εκκλησίες τελούσαν μόνο κηδείες. Οι Μητροπολίτες Ιωνίας κατήγγειλαν στους ξένους πρέσβεις την έκρυθμη κατάσταση και ζήτησαν τη βοήθεια και άλλων χωρών για να σταματήσουν οι διωγμοί και να επιστρέψουν οι πρόσφυγες.

Οι Γερμανοί θεώρησαν τις διώξεις των Ελλήνων ως εσωτερική υπόθεση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και δήλωσαν ότι δεν ήθελαν να εμπλακούν

Ο Βλάσης Αγτζίδης, καθηγητής σύγχρονης ιστορίας στο ΑΠΘ, στο νέο βιβλίο του «Μεταξύ Σεβρών και Λωζάνης. Πλευρές της Μικρασιατικής Τραγωδίας», φωτίζει τα γεγονότα και αναφέρει ότι στις 13 Ιουνίου 1914, οι Νεότουρκοι κατέστρεψαν τη Φώκαια της Ιωνίας και εκδίωξαν μαζικά Έλληνες της περιοχής.

Ο συγγραφέας αναφέρει στο βιβλίο, ότι ο Τάνερ Άκσαμ, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κλαρκ στις Ηνωμένες επιβεβαιώνει τα γεγονότα. Χαρακτηριστικά έγραφε ότι «η εκτόπιση του ελληνικού πληθυσμού του Αιγαίου, μέσω τρομοκρατίας και απαλλοτρίωσης των ιδιοκτησιών του, είχε πραγματοποιηθεί ως μέρος του σχεδίου για την ομογενοποίηση της Ανατολίας».

Ο β. Αγτζίδης, σχετικά με τη σφαγή της Φώκαιας, παραθέτει τη μαρτυρία του Γάλλου αρχαιολόγου Φελίξ Σαρτιό:

«Λεηλατούν, πυρπολούν, σκοτώνουν ψυχρά, χωρίς μίσος, κατά μια έννοια μεθοδικά. Επικεφαλής τους είναι δύο άτομα που πολλοί γνωρίζουν στην περιοχή ως ενεργά μέλη της τοπικής Επιτροπής “Ένωση και Πρόοδος”. Εφαρμόζουν πρόγραμμα, που τους έχουν σχεδιάσει στο όνομα των ανώτερων συμφερόντων της Αυτοκρατορίας και της θρησκείας. Η λεηλασία, οι προσωπικές εκδικήσεις, ο βιασμός είναι ο μισθός τους».

Στην Αγία Παρασκευή, γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι πνίγηκαν στην προσπάθειά τους να φτάσουν στη Χίο, καθώς οι άνδρες έλειπαν στα καράβια. Στις 27 Ιουνίου, οι Τούρκοι εκτέλεσαν 15 Έλληνες και βίασαν 2 κορίτσια στο Εγγλεζονήσι. Όσοι κατάφεραν να σωθούν κατέφυγαν στη Χίο.

Τούρκοι πρόσφυγες από τα Βαλκάνια έκαναν πλιάτσικο σε σπίτια και απομάκρυναν με τη βία τους ιδιοκτήτες στην Κάτω Παναγιά, στα Αλάτσατα, στο Βατζίκι, στο Σιβρισάρι, στον Ρεϊσντερε και σε άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας.

Σε μικρά χωριά, όπως Καράμπουρνα, Γιατζιλάρι, Πυργί, Ζίγκουι, Γκιουνέψι, οι Έλληνες μετακινήθηκαν σε πόλεις, καθώς θεωρούσαν ότι εκεί θα ήταν ασφαλείς.

Η πλειοψηφία των Ελλήνων των καζάδων (επαρχιών) Σιβρισαρίου, Τσεσμέ και Καραμπουρνού, οι οποίοι αριθμούσαν σε 70.000, απελάθηκαν στην Ελλάδα. Οι τουρκικές εφημερίδες δημοσίευσαν ότι «οι Τσεσμελήδες μεταναστεύουν. Οι Έλληνες εγκατέλειψαν την πόλη. Τα κλειδιά, στα χέρια των αρχών, είναι στη διάθεση των ιδιοκτητών».

Στο βιβλίο «Μαύρη Βίβλος Διωγμών και Μαρτυρίων του εν Τουρκία Ελληνισμού», το οποίο εκδόθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1919, αναφέρεται:

«Αι αρχαί…έχουσαι ωπλισμένους χωροφύλακας, ως και πλείστους εκ των αγριωτέρων Μωαμεθανών προσφύγων… εισερχόμεναι εις τε τα διάφορα εμπορικά καταστήματα και τας χριστιανικάς οικίας, με πολύκροτα και ξιφολόγχας εις χείρας, προσεκάλουν αμέσως τους ιδιοκτήτας να παραδώσωσιν αυτοίς παν το παρ’ αυτοίς χρήμα, και αφού εξεγύμνουν αυτούς, διέτασσον επί απειλή θανάτου να εγκαταλείψωσιν το κατάστημα ή την οικίαν των και να αναχωρήσωσιν…εις Θεσσαλονίκην.

Διηρπάγη παν το περιεχόμενον των οικιών…Χρήματα, κοσμήματα, έπιπλα, χαλκώματα, υφάσματα και παντοειδή χρειώδη και εμπορεύσιμα, ως και αυταί αι εσοδείαι των κατοίκων, ακορέστω λύσση συνελέγησαν και σωρηδόν εις την διάθεσιν των δραστών περιήλθον».

Η Ερυθραία και διάφορες περιοχές της Μικράς Ασίας, από το Αδραμύττι μέχρι τα Μύρα και τον Αντίφελλο, ερημώθηκαν. Ακόμα και σε μέρη όπου δεν υπήρχε ακόμη ο κίνδυνος των διώξεων, οι κάτοικοι ήταν τρομοκρατημένοι και δεν πήγαιναν στα χωράφια τους, για να δουλέψουν.

Έως τα μέσα Ιουλίου, 300.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας και σχεδόν τόσοι της Θράκης εκτοπίστηκαν από τις πατρίδες τους. Υπολογίζεται έφτασαν στη Χίο 30.000 πρόσφυγες, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε πρόχειρους καταυλισμούς.

Με πληροφορίες από το βιβλίο «Μεταξύ Σεβρών και Λωζάννης. Πλευρές της Μικρασιατικής τραγωδίας», Βλάσης Αγτζίδης, Εκδόσεις: Πατάκη

Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει την Τετάρτη 20 Μαρτίου στις 7.00μμ στο ΚΕΜΜΕ Ν. Ερυθραίας – Βίλλα Κώστα, Λουκή Ακρίτα 4.