Τα ιπτάμενα αεροπλανοφόρα της ΕΣΣΔ που έδρασαν εναντίον των Γερμανών. Ποιος ήταν ο Έλληνας πιλότος τους;

Στην αρχή της  γερμανικής εισβολής το 1941, οι Σοβιετικοί χρησιμοποίησαν ένα πρωτότυπο αεροπορικό όπλο που είχαν αρχίσει να αναπτύσσουν από τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Ήταν το Sveno, γνωστό ως το «ιπτάμενο αεροπλανοφόρο» της ΕΣΣΔ, ή το «τσίρκο του Βακμιστρόφ» από το όνομα του κατασκευαστή του

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

“Ιπτάμενο αεροπλανοφόρο”

Το Zveno αποτελούσε σχεδίαση του Σοβιετικού μηχανικού και αεροναυπηγού Βλαδίμηρου Βακμιστρόφ. Χρησιμοποιώντας το μεγαλύτερο βομβαρδιστικό της εποχής του, το TB-3, προσαρτήθηκε στην άτρακτο και τα φτερά του ένας διαφορετικός συνδυασμός καταδιωκτικών που είχαν μετατραπεί σε βομβαρδιστικά αεροσκάφη.

Η ιδέα ήταν στη διάρκεια ενός πολέμου να μεταφερθούν πάνω σ’ ένα μεγάλο βομβαρδιστικό, μικρότερα πολεμικά αεροπλάνα, κοντά στην πρώτη γραμμή, με ξεκούραστους πιλότους και πολλά καύσιμα. Επιπλέον, καθώς τα αεροπλάνα αυτά δεν θα είχαν πετάξει πριν, οι κινητήρες τους δεν θα είχαν καταπονηθεί. Τα αεροπλάνα, που ήταν μαχητικά, θα είχαν μετατραπεί σε βομβαρδιστικά αφού θα έφεραν μεγάλες βόμβες κάτι που δεν θα μπορούσαν να κάνουν αν απογειώνονταν αυτοδύναμα.

Στη διάρκεια της μάχης, το μεγάλο βομβαρδιστικό («μητρικό αεροσκάφος») θα πετούσε σε κάποια απόσταση και έτσι τα μικρότερα, θα επέστρεφαν σε αυτό κάθε φορά που χρειάζονταν να ανεφοδιαστούν με καύσιμα και πυρομαχικά.

Ήταν το ίδιο ακριβώς μ’ ένα αεροπλανοφόρο, αλλά στον αέρα.

Έλληνας δοκιμαστής πιλότος

Το πρωτότυπο Zveno Z-1 πέταξε για πρώτη φορά στις 3 Δεκεμβρίου 1931. Ο ελληνικής καταγωγής πιλότος της ΕΣΣΔ, Βλαδίμηρος Κοκκινάκης, ήταν ο χειριστής ενός από τα δύο μαχητικά Polikarpov I-5, τα οποία βρίσκονταν προσδεμένα στην πάνω πλευρά των πτερύγων (ένα σε κάθε πτέρυγα) του μεγάλου βομβαρδιστικού TB-1 που είχε επιλεγεί ως το μητρικό αεροσκάφος.

Αργότερα, έγιναν και άλλες πειραματικές πτήσεις όπου χρησιμοποιήθηκε το σοβιετικό βομβαρδιστικό Aviamatka Z-6, που μετέφερε πέντε μαχητικά, που είχαν μετατραπεί σε βομβαρδιστικά. Δύο I-5 πάνω από τα φτερά, δύο I-16 κάτω από τα φτερά και ένα I-Z στην άτρακτο.

Η οριστική μορφή του σοβιετικού ιπτάμενου αεροπλανοφόρου, στα τέλη της δεκαετίας του 1930, ήταν το Zveno-SPB, το οποίο χρησιμοποίησε TB-3 και δύο Polikarpov I-16SPB, το καθένα οπλισμένο με δύο βόμβες 250 kg. Στις δοκιμαστικές πτήσεις αποδείχτηκε ότι το Zveno πετούσε καλύτερα, όταν τα συνδεδεμένα αεροπλάνα είχαν τους κινητήρες τους σε λειτουργία.

Δράση στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Όταν οι Γερμανοί εισέβαλλαν στη Σοβιετική Ένωση, στις 21 Ιουνίου 1941, τέσσερα Zveno-SPB ήταν επιχειρησιακά έτοιμα. Αυτά χρησιμοποιήθηκαν σε πολεμικές αποστολές εναντίον των Γερμανών τον Ιούλιο και Αύγουστο του 1941 στο νότιο μέτωπο καθώς και εναντίον της Ρουμανίας που είχε συμμαχήσει με τη Γερμανία.

Τα Zveno χρησιμοποιήθηκαν στο βομβαρδισμό μίας μεγάλης αποθήκης καυσίμων στην Κοστάντζα της Ρουμανίας, μιας γέφυρας στον Δούναβη και αργότερα κατά μιας γέφυρας στον ποταμό Δνείπερο που είχε καταληφθεί από γερμανικές δυνάμεις. Στην περίπτωση των δύο γεφυρών, η Σοβιετική Αεροπορία είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να τις καταστρέψει με συμβατικά βομβαρδιστικά.

Σε όλες τις επιχειρήσεις, τα Zveno έφθασαν σε κοντινή απόσταση από τους στόχους τους και τα πολεμικά αεροπλάνα που ήταν πάνω τους μπόρεσαν να τα καταστρέψουν κάνοντας κάθετες εφορμήσεις και αφήνοντας να πέσουν οι βόμβες τους με ακρίβεια στους στόχους.

Η πιο σημαντική επιτυχία των Zveno ήταν η καταστροφή της γέφυρας στο Δούναβη. Οι Γερμανοί τη χρησιμοποιούσαν για να προωθούν στρατεύματά τους από τη Ρουμανία στη Σοβιετική Ένωση, αλλά είχαν τοποθετήσει πάνω σε αυτή και ένα αγωγό που μετέφερε ρουμάνικο πετρέλαιο προς τα στρατεύματά.

Πετυχημένο αλλά παρωχημένο

Οι αποστολές υπήρξαν επιτυχείς. Όμως, οι Σοβιετικοί συνειδητοποίησαν ότι τα μαχητικά αεροπλάνα που χρησιμοποιούνταν στα Zveno ήταν παρωχημένα σε σχέση με τα γερμανικά. Μπορεί στις επιχειρήσεις στη Ρουμανία να είχαν χάσει μόνο ένα, αλλά γνώριζαν ότι αυτό οφείλονταν στο γεγονός ότι οι Γερμανοί είχαν αιφνιδιαστεί. Σε επόμενες επιχειρήσεις, οι Γερμανοί δεν θα δυσκολεύονταν να τα καταρρίψουν μαζί με τα μεγάλα βομβαρδιστικά που τα μετέφεραν.

Στην πραγματικότητα αποδείχτηκε ότι τα νέα μαχητικά αεροπλάνα στην αρχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν τόσο εξελιγμένα που είχαν περισσότερα πλεονεκτήματα απ’ ότι αυτά που μεταφέρονταν με τα Sveno. Η ιδέα για ένα «αεροπλανοφόρο του αέρα» είχε λογική, με βάση τις δυνατότητες των μαχητικών της δεκαετίας του 1920, αλλά όχι στα τέλη της επόμενης δεκαετίας.

Έτσι, αποφασίστηκε να μην χρησιμοποιηθούν ξανά σε πολεμική επιχείρηση και τα Sveno σταμάτησαν να πετούν στις αρχές του 1942.

Μέχρι σήμερα αποτελεί το μοναδικό παράδειγμα ιπτάμενου αεροπλανοφόρου, που χρησιμοποιήθηκε σε πολεμικές επιχειρήσεις.

Στοιχεία αντλήθηκαν από: Π. Βατάκη και Κ. Λαγό, «Αεροπόροι Ελληνικής καταγωγής στην υπηρεσία της Σοβιετικής Πολεμικής Αεροπορίας: Αδελφοί Κοκκινάκη». Αεροπορική Επιθεώρηση, Τεύχος 132. Δεκέμβριος 2021. Σελίδες 88-129

Δείτε εδώ βίντεο με μία ρεαλιστική γραφιστική αναπαράσταση αποστολής ενός Zveno-SPB εναντίον των γερμανικών δυνάμεων το 1941