Τα γκράφιτι των Εξαρχείων. Πώς η τέχνη του δρόμου, αλλάζει το τοπίο της περιοχής μέσα από τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής

Από τη γέννησή των γκράφιτι στο Μπρονξ μέχρι σήμερα, οι αναλυτές του περιεχομένου τους, έχουν σπαταλήσει περισσότερο μελάνι, απ όσο χρώμα έχουν χρησιμοποιήσει οι γκραφιτάδες για τα έργα τους. Οι πρώτοι καμβάδες ήταν τα βαγόνια των τρένων της Νέας Υόρκης, στα οποία μαθητές από τα γκέτο διεκδικούσαν δικαίωμα στην έκφραση.

Το μήνυμά τους ταξίδευε σε όλη την πολιτεία, αλλά παράνομα. Χωρίς ναύλα. Αν έκανε το ίδιο ένα διαφημιζόμενο προϊόν, μέσω της νόμιμης οδού, δεν θα υπήρχε πρόβλημα. Ούτε διάλογος, ούτε αντιπαράθεση, ούτε μια νέα μορφή λαϊκής τέχνης και νεανικής έκφρασης. 

Με τα χρόνια το γκράφιτι αναγνωρίστηκε, ειδικά όσο είχε κάτι να πει και ήταν μια μορφή διαμαρτυρίας, πολιτιστικής έκφρασης και όχι μια μουτζούρα στον τοίχο.

Το γκράφιτι, γεννιέται στο αστικό περιβάλλον και εμπνέεται από αυτό. Αφουγκράζεται τις δοκιμασίες και τις χαρές κάθε πόλης. Θρηνεί, θυμώνει και στοχάζεται. Ειρωνεύεται και προκαλεί.

Ανοίγει νέα μονοπάτια στη σκέψη ή τουλάχιστον έτσι πρέπει να είναι.

Την περίοδο των μνημονίων, τα γκράφιτι αυξήθηκαν  στους τοίχους της Αθήνας, αλλά αυτά που κυριάρχησαν ήταν τα tags. Καλλιτεχνικές ανορθογραφίες που δεν πρόσθεταν τίποτα, στην αισθητική, τον πολιτισμό και το δημόσιο διάλογο. Συνήθως απλές μουντζούρες, που λέρωναν πολυκατοικίες, τοίχους, πεζοδρόμια και στάσεις. Περισσότερο την πλήρωσαν τα Εξάρχεια. Όμως τα τελευταία χρόνια, τα γκράφιτι εξαπλώνονται όλο και περισσότερο στην περιοχή. Πιο πολιτικά, περισσότερο αιχμηρά και σίγουρα από καλλιτέχνες που δεν παρακολουθούν αμέτοχοι και αδιάφοροι τις προκλήσεις της γενιάς τους.

Ζακ, Φύσσας, Γκρουπ Γιουρούμ

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2018, ο ακτιβιστής της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας Ζακ Κωστόπουλος (Zackie Oh!) δολοφονήθηκε σε ηλικία 33 ετών, έξω από κοσμηματοπωλείο στην οδό Γλάδστωνος στο κέντρο της Αθήνας. Το οπτικοακουστικό υλικό από τη στιγμή της δολοφονίας αλλά και οι μετέπειτα μαρτυρίες, έκαναν την υπόθεση να αποκτήσει διεθνή εμβέλεια.

Το αίτημα “Δικαιοσύνη για τον Ζακ”, έγινε γκράφιτι και μάλλον δεν αφορά μόνο τον ίδιο αλλά κάθε θύμα μισαλλοδοξίας και ρατσισμού.

Στις 18 Σεπτεμβρίου 2013, ο 34χρονος μουσικός της χιπ χοπ σκηνής Παύλος Φύσσας, γνωστός και ως “Killah P”, δολοφονήθηκε στο Κερατσίνι από μέλη της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή. Η δολοφονία συγκλόνισε την ελληνική κοινωνία και άνοιξε το δρόμο για την ποινική δίωξη της οργάνωσης.

Η καταδίκη του φυσικού αυτουργού, Γιώργου Ρουπακιά και του τάγματος εφόδου που οργάνωσε την επίθεση, ήταν μια δικαίωση όχι μόνο για τη μητέρα Μάγδα Φύσσα που ήταν ανελλιπώς παρούσα σε κάθε δικάσιμο της πενταετούς διαδικασίας, αλλά για όλους τους δημοκρατικούς πολίτες. Ο Παύλος Φύσσας από το 2013 έγινε σύνθημα στις διαδηλώσεις και στους τοίχους.

Το Grup Yorum είναι αριστερή μουσική κολλεκτίβα με έδρα την Τουρκία. Τα μέλη του είναι υπό διωγμό από την τούρκικη κυβέρνηση, καθώς κατηγορούνταν για συμμετοχή στην οργάνωση Επαναστατικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Κόμμα-Μέτωπο (DHKP-C) η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική. Από το 2016 έχει απαγορευτεί στο γκρουπ να πραγματοποιεί συναυλίες, ενώ τα τραγούδια του δεν παίζονται στην Τουρκία.

Διαβάστε ακόμα: Η πόλη με τα εκατοντάδες θεαματικά γκράφιτι. Το Μπράιτον όπου ο Banksy, ζωγράφισε δύο άνδρες αστυνομικούς να φιλιούνται. Γιατί ο δήμος προσπαθεί να τα περιορίσει

Την άνοιξη του 2020 τρία μέλη του συγκροτήματος άφησαν την τελευταία τους πνοή, ύστερα από απεργία πείνας άνω των 250 ημερών έκαστος. Αίτημά τους ήταν να σταματήσουν οι διώξεις σε βάρος του Grup και να μπορούν να δίνουν ελεύθερα συναυλίες. Η γειτονιά των Εξαρχείων αφιέρωσε ένα γκράφιτι στη μνήμη τους.

Η οικονομική κρίση στους τοίχους των Εξαρχείων

Ο διάσημος street artist WD από το Μπαλί που ζει και εργάζεται στην Ελλάδα, φιλοτέχνησε στην πρωτεύουσα του street art, στην Αθήνα, ένα έργο “αφιερωμένο στους φτωχούς και άστεγους της χώρας και όλης της Γης”.

Γκράφιτι που κριτικάρουν τα νέα που μεταδίδονται σε τηλεοπτικούς σταθμούς

Μηνύματα κατά του καπιταλισμού.

Απέναντι από το πάρκο Ναυαρίνου το γκράφιτι συνδυάζει μια παιδική ζωγραφιά σε τοιχογραφία και ακριβώς από πάνω ένα παιδί φωνάζει πως “ο καπιταλισμός πρέπει να πέσει“. Ανάλογα συνθήματα βρίσκονται σχεδόν σε όλους τους δρόμους των Εξαρχείων άλλοτε μόνα τους ή με τη μορφή στένσιλ και άλλοτε ως τοιχογραφίες.

H περιοχή των Εξαρχείων, έχει να επιδείξει διαχρονικά αλληλεγγύη και ανοιχτό πνεύμα.

Με το  γκραφίτι που δημιούργησε το 2014, ο Έλληνας street artist iNO επιχειρεί να προβάλλει αυτή την πλευρά της πόλης. Τα έργα του έχουν προβληθεί από τους New York Times και δημιουργίες του υπάρχουν σε πολλές μεγαλουπόλεις του κόσμου.

Με βαθιά συμβολικό χαρακτήρα, ο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε ένα “θεϊκό” χέρι, που έρχεται εξ ουρανού, να αρπάξει από τον καρπό, κάποιον που πέφτει στο κενό. Ο καθένας μπορεί να ταυτιστεί και με τα δύο χέρια. Και με αυτό που πέφτει και με την παλάμη που το σώζει.

Τα Εξάρχεια, μετά από μια περίοδο έκφρασης μέσα από tags, που προσέφεραν ελάχιστα στους δημιουργούς τους και ακαλαισθησία στην περιοχή, αλλάζουν με ταχύτατους ρυθμούς.

Οι καλλιτέχνες των γκράφιτι, ζωγραφίζουν τις σκέψεις των πολλών και καθοδηγούν την αισθητική. Είναι αυτοί που τελικά αφήνουν το στίγμα τους στην πόλη, τον πολιτισμό της και τις ιδέες της.

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Το «ταγκάρισμα» άρχισε από έναν Ελληνοαμερικανό που έγραφε με μαρκαδόρο στο μετρό της Νέας Υόρκης. Το δημοσίευμα των New York Times για τον Taki 183 τον έκανε διάσημο και άνοιξε τον δρόμο για το σύγχρονο γκράφιτι