Τα φυλάκια της ελληνοαλβανικής μεθορίου που ακούστηκε το πρώτο ΟΧΙ. Το σφυροκόπημα των Ιταλών στην Κακαβιά εναντίον μιας … λάμπας. Αυτοψία στη μεθόριο (φωτο)

Κυριακή 27 Οκτωβρίου 1940. Φιλιάτες Θεσπρωτίας. Αργά το βράδυ, μια πάνοπλη ομάδα Ιταλών στρατιωτών πέρασε τα ελληνοαλβανικά σύνορα και πλησίασε το ελληνικό φυλάκιο.

Ο Ιταλός αρχιφύλακας ανθυπασπιστής ζήτησε από τον Έλληνα λοχία μια κουραμάνα, γιατί τους είχε τελειώσει το ψωμί και θα τους έφερναν την άλλη μέρα. Οι Έλληνες τους έδωσαν πέντε κουραμάνες και κράτησαν μια για τους ίδιους. Η πείνα των Ιταλών ήταν μόνο το πρόσχημα. Στην πραγματικότητα, οι στρατιώτες του Μουσολίνι είχαν πάει για να κατασκοπεύσουν και να δουν την ετοιμότητα του φυλακίου.

Δευτέρα 28 Οκτωβρίου. Περίπου στις 2 το πρωί, οι Ιταλοί στρατιώτες χορτασμένοι πλέον, επέστρεψαν. Αυτή τη φορά δεν είχαν ανάγκη καμιά δικαιολογία. Σύρθηκαν μυστικά γύρω από το φυλάκιο και επιτέθηκαν. Αιχμαλώτισαν τους δύο σκοπούς, ενώ οι άλλοι πρόλαβαν να φύγουν.

Ώρα 3 το πρωί. Περίπου 115 χιλιόμετρα πιο μακριά, σε φυλάκια της Κόνιτσας, πιάστηκαν αιχμάλωτοι άλλοι δύο Έλληνες στρατιώτες .

Στη διάρκεια της νύχτας ιταλικά τμήματα έκοψαν τις τηλεφωνικές γραμμές και διεκόπη η επικοινωνία μεταξύ των ελληνικών φυλακίων του Μολυβοσκέπαστου και του φυλακίου Σκορδίλη. Ωστόσο, ο πόλεμος δεν είχε ακόμα κηρυχτεί.

Μόλις έγιναν αντιληπτές οι πρώτες επιθέσεις των Ιταλών, οι Έλληνες αξιωματικοί πήραν εντολή να οπισθοχωρήσουν, σύμφωνα με το σχέδιο που είχε εκπονηθεί. Στο φυλάκιο της Κακαβιάς, ο υπολοχαγός Καραμπάτσος διέταξε υποχώρηση, λέγοντας στους φαντάρους να αφήσουν αναμμένη μια λάμπα για να ξεγελάσουν τους εισβολείς.

Πράγματι, οι Ιταλοί νομίζοντας ότι υπάρχουν στρατιώτες στο φυλάκιο, έκανα επίθεση ξοδεύοντας μεγάλη ποσότητα πυρομαχικών. Όταν τελικά εισέβαλαν στο φυλάκιο βρήκαν μόνο μια λάμπα…

Ιωάννινα, ώρα 4 το πρωί. Ο στρατηγός της 8ης Μεραρχίας Χαράλαμπος Κατσιμήτρος δέχεται τηλεφώνημα από το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Ο αντισυνταγματάρχης Αθανάσιος Κορόζης, τον ενημερώνει για το τελεσίγραφο του Μουσολίνι προς τον Μεταξά και του ανακοινώνει:

«Η κυβέρνησις απέρριψεν την αίτησιν ταύτης του Ιταλού Πρέσβεως και διατάσσει αντίστασιν μέχρι εσχάτων».

Ο Κατσιμήτρος ενημέρωσε αμέσως τους διοικητές της μεραρχίας του. Έδωσε εντολή σε όλες τις μονάδες από την Ηγουμενίτσα μέχρι τις παρυφές του Σμόλικα στην Πίνδο, να κινηθούν σταδιακά προς τα πίσω, σύμφωνα με το σχέδιο. Ακολούθησαν οι πρώτες μάχες στη μεθόριο. Οι Έλληνες συμπτύχθηκαν προς τη γραμμή άμυνας, όπου και αποφάσισαν να δώσουν και την τελική τους μάχη. Οι Ιταλοί προχώρησαν στον παραλιακό τομέα.

Γράμμος Καστοριάς. Ώρα 5 το πρωί. Μια ώρα πριν λήξει το ιταλικό τελεσίγραφο, σκοτώνεται ο στρατιώτης Βασίλειος Τσαβαλιάρης, από τα Τρίκαλα. Επισήμως, ήταν ο πρώτος νεκρός από ιταλικά πυρά. Ήταν φρουρός στο 21ο φυλάκιο του 51ου Συντάγματος και είδε μια κίνηση μπροστά του. Φώναξε «αλτ τις εί» και πυροβόλησε στον αέρα. Η απάντηση ήρθε με μια σφαίρα, που τον έριξε νεκρό.

Δεν θα περάσουν

5μιση η ώρα το πρωί 28η Οκτωβρίου 1940, η ιταλική εισβολή γίνεται στο γεφύρι της Μέρτζιανης. Η πρώτη φάλαγγα που περνά είναι η Σολίνα, η οποία αποτελούνταν από ένα τάγμα πεζικού και μία επιλαρχία αρμάτων της μεραρχίας των Κενταύρων.

Ο ελληνικός στρατός οπισθοχωρούσε ανατινάζοντας όλες τις σημαντικές γέφυρες. Τη γέφυρα της Κακαβιάς, τη γέφυρα στους Αγίους, στη Μεσογέφυρα και στο Μπουραζάνι. Η ελληνική φρουρά πήρε θέσεις μάχης και συνεπτύχθη μετά κατόπιν διαταγής του ανεξάρτητου τάγματος προκαλύψεως της Κόνιτσας προς τη θέση της προς το Μπουραζάνι.

Δυστυχώς, μια γέφυρα, αυτή στο Μπουραζάνι, παρόλο που είχε παγιδευτεί με 2 συστήματα πυροδότησης, τελικά δεν ανατινάχτηκε για τεχνικούς λόγους. Οι Ιταλοί την βρήκαν άθικτη και διέρρευσαν από εκεί τις δυνάμεις τους, απειλώντας τον τομέα του Κατσιμήτρου.

Οι Ιταλοί προσπάθησαν να περάσουν με τεθωρακισμένα άρματα από το Σαραντάπορο ποταμό στο ελληνικό έδαφος. Οι οπλίτες του φυλακίου Πανταζή και το πυροβολικό, τους ετοίμασαν «θερμή» υποδοχή.

Τα τεθωρακισμένα των Ιταλών δεν μπόρεσαν τελικά να περάσουν. Δέκα από αυτά ακινητοποιήθηκαν. Είτε έπεσαν στα ελληνικά ναρκοπέδια, είτε έπεσαν στις τάφρους που είχαν σκάψει οι χωρικοί με τη βοήθεια του ελληνικού στρατού, είτε δέχτηκαν ισχυρά πυρά από το πυροβολικό και από τους οπλίτες του συγκεκριμένου φυλακίου.

Ταυτόχρονα, το ιταλικό πυροβολικό σφυροκοπούσε τις ελληνικές θέσεις. Οι συνεχείς βομβαρδισμοί των Ιταλών με τα αεροπλάνα και το πυροβολικό προκαλούσαν προσωρινή κώφωση στους Έλληνες φαντάρους. Υπήρχαν περιπτώσεις στρατιωτών, οι οποίοι φορούσαν κρεμασμένες ταμπέλες, που τους είχαν δώσει οι ίδιοι οι αξιωματικοί τους “δεν ακούμε, μην μας μιλάτε”.

Στη γέφυρα των Αγίων, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Καλπάκι, οι Ιταλοί προσπάθησαν να στήσουν μια γέφυρα. Εκεί, έρχονται για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο Έλληνες και Ιταλοί στρατιώτες. Η μάχη κράτησε περίπου μία ώρα. Άφησε πίσω της 20 Ιταλούς νεκρούς, ανάμεσα τους και τον διοικητή τους, έναν αντισυνταγματάρχη, ενώ από τους Έλληνες μόνο 9 τραυματίες, όλοι από την περιοχή της Άρτας.

Νυν υπέρ πάντων ο αγών!

Στην Αθήνα ο Αλέξανδρος Παπάγος ορίζεται αρχιστράτηγος και συντάσσει την πρώτη διαταγή του πολέμου, την οποία υπαγορεύει στον υπολοχαγό Ηλία Θεοδώρου. Αμέσως μετά ο Θεοδώρου ζήτησε μετάθεση στην πρώτη γραμμή. Μετατέθηκε και σκοτώθηκε στη μάχη.

Η διαταγή αναφέρει:

“Ο κατακτητής δεν θα μας δώση χρόνο και τόπο για το αρματολήκι, αλλά θα μας εξαφανίσει οριστικώς κατά τας μεθόδους που εφάρμοσε μέχρι σήμερα στους αδελφούς Δωδεκανήσιους. Μη δεχθήτε να γίνεται σκλάβοι της Ρώμης και της Σόφιας στον 20ον αιώνα. Μη δεχθήτε να πέσει η τιμή των γυναικών σας και των αδελφών σας στα χέρια του κάθε ναπολιτάνου αλήτη που θα σταλή να μας εκπολιτίση!”. 

Διαβάστε: 27 Οκτωβρίου 1940. Ο Ιταλός Πρέσβης Γκράτσι πριν από την επίδοση του τελεσίγραφου στον Μεταξά έπαιζε μπριτζ και έλεγε ανέκδοτα σε φιλικό του σπίτι στην Αθήνα. Γιατί ο Γερμανός πρεσβευτής ενημερώθηκε μετά τις 3 το πρωί…