Τα φίδια της Ελλάδας. Χρήσιμα όσο δεν φανταζόμαστε. Γιατί παλιά είχε ένα κάθε σπίτι του χωριού

Θεωρούνται επικίνδυνα, επιθετικά και δηλητηριώδη ενώ την άνοιξη που ξυπνούν από τη χειμερία νάρκη, ξεκινά η ανεξέλεγκτη θανάτωσή τους!

Ο λόγος για τα φίδια της Ελλάδας.

Χρήσιμα στο περιβάλλον και στη γεωργία

Όπως επισημαίνει η Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία, τα φίδια ανήκουν στην άγρια πανίδα και αποτελούν σημαντικό κρίκο της τροφικής αλυσίδας, αφού τρέφονται με μικρά ζώα, όπως μικρά πτηνά και τρωκτικά καθώς και άλλα μικρά ερπετά ενώ αποτελούν τροφή για μεγάλα αρπακτικά πουλιά όπως αετούς και κουκουβάγιες.

Επειδή τρέφονται, κυρίως, με βλαβερά τρωκτικά, όπως ποντίκια και αρουραίους, από αρχαιοτάτων χρόνων θεωρούνταν σύμμαχοι των γεωργών. Παλαιότερα, μάλιστα, ειδικά στην επαρχία, το κάθε σπίτι είχε το δικό του φίδι – «κατοικίδιο», που εκτελούσε χρέη εξολοθρευτή ποντικών.

Οι ιδιάζουσες αισθήσεις τους

Τα φίδια φέρουν αισθητήρια όργανα που δε συναντώνται συχνά στο ζωικό βασίλειο.

Αρκετά είδη έχουν αναπτύξει τη θερμική όραση, οι αισθητήρες της οποίας εδρεύουν στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού τους πίσω από τα ρουθούνια. Τα περισσότερα φίδια έχουν ασθενή όραση. Μπορούν να διακρίνουν περισσότερο το θερμικό περίβλημα των απέναντι τους σωμάτων, παρά τα χαρακτηριστικά τους.

Εξαίρεση αποτελούν τα είδη φιδιών που διαθέτουν άριστη όραση ή είναι εντελώς τυφλά. Κατά κανόνα, απλώς δεν βλέπουν καλά.

Η ακοή είναι επίσης μια άλλη αίσθηση στην οποία τα φίδια υστερούν.

Δεν διαθέτουν αυτιά ή άλλα ακουστικά ανοίγματα, για να μπορούν να συλλαμβάνουν τους ήχους, με αποτέλεσμα να θεωρούνται κουφά.

Διαβάστε ακόμα: Πού βρίσκεται η μυστηριώδης ελληνιστική στήλη της Σχιστής Πέτρας η οποία συνδέεται με τον θρύλο των φιδιών που ξεπηδούν από μέσα της. Κατά ανεξήγητο τρόπο το άγνωστο μνημείο της Θεσσαλονίκης κατάφερε να «επιβιώσει»

Ωστόσο, η ασθενής ακοή τους αντικαθίσταται από ένα είδος συστήματος που φαίνεται να έχουν αναπτύξει στον εγκέφαλο τους και χάρις σε αυτό μπορούν να αισθάνονται, να καταλαβαίνουν τους ήχους κοντά τους. Αρκεί αυτοί να είναι χαμηλών συχνοτήτων.

Η όσφρηση των φιδιών είναι εξαιρετική και αντικαθιστά πρακτικά την ελλειπή τους όραση και ακοή, αφού με βάση αυτή αντιλαμβάνονται τα θηράματα και τους θηρευτές τους.

Παράγουν ηλεκτρισμό και προβλέπουν τους σεισμούς

Για τα φίδια δεν είναι εύκολο να αγγίζουν αντικείμενα που βρίσκονται μακριά από το σώμα τους. Έχουν, όμως, την αίσθηση των κοντινών τους αντικειμένων εξ αποστάσεως μέσω μιας ασυνήθιστης αίσθησης που έχουν αναπτύξει.

Σερνόμενα με την κοιλιά, σε ξηρό περιβάλλον, παράγουν και διατηρούν στατικό ηλεκτρισμό έως 1000 Volt, που τον χρησιμοποιούν με τα αισθητήρια που φαίνεται να διαθέτουν στο κεφάλι, για να κυνηγούν.

Η ονομασία της ιδιάζουσας αυτής αίσθησης είναι ηλεκτροστατική αίσθηση.

Λόγω της ευαισθησίας τους στις δονήσεις και της ηλεκτροευαισθησίας τους, τα φίδια θεωρούνται χρήσιμα στην πρόγνωση σεισμών.

Από όλα τα πλάσματα στη γη, τα φίδια είναι ίσως τα πιο ευαίσθητα στους σεισμούς.

Σύμφωνα με Κινέζους επιστήμονες, τα συγκεκριμένα ερπετά μπορούν να αισθανθούν έναν σεισμό μέχρι και 120 χιλιόμετρα μακριά, 3-5 ημέρες προτού συμβεί.

Είναι όντως τόσο επικίνδυνα;

Συχνά ακούγονται ιστορίες για φίδια που επιτίθενται από το πουθενά, φίδια που μετράνε το μέγεθος των ανθρώπων για να εκτιμήσουν αν μπορούν να τους φάνε και πολλές ακόμα τρομακτικές υποθέσεις, που φυσικά δεν ισχύουν.

Σύμφωνα με την Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία, στην Ελλάδα τα επικίνδυνα ερπετά για τον άνθρωπο είναι μόνο τα τρία από τα πέντε είδη οχιάς που απαντώνται στην χώρα μας. Αλλά ακόμα και αυτά είναι τόσο «ντροπαλά» φίδια, που θα επιτεθούν ή θα δαγκώσουν μόνο όταν νιώσουν απειλή. Και μάλιστα το δάγκωμά τους αντιμετωπίζεται.

Οι οχιές της Ελλάδας

Οι οχιές είναι είδη ιοβόλων φιδιών που ανήκουν στην οικογένεια Viperidae.

Όλα τα είδη της οικογένειας έχουν δόντια που συνδέονται με ιοβόλους αδένες.

Στην Ελλάδα απαντώνται 5 είδη:

• Κοινή οχιά

Η κοινή οχιά αποτελεί το πιο συνηθισμένο από τα πέντε είδη οχιάς που απαντώνται στον ελλαδικό χώρο, καθώς τα υπόλοιπα τέσσερα είδη έχουν πολύ περιορισμένη εξάπλωση.

Συγκεκριμένα η κοινή οχιά μπορεί να βρεθεί στην Ηπειρωτική Ελλάδα, Πελοπόννησο, Εύβοια, Βόρειες Σποράδες, Ιόνια νησιά, Κυκλάδες, Θάσο και πιθανότατα στη Σαμοθράκη.

• Oθωμανική οχιά

Η Οθωμανική οχιά, (Montivipera xanthina) είναι ιοβόλο φίδι, που απαντάται στην Δυτική Τουρκία, στην Βορειοανατολική Ελλάδα και σε ορισμένα Νησιά του Αιγαίου. Πήρε την επιστημονική της ονομασία από την μικρασιατική πόλη της Ξάνθου.

Προτιμά τις υγρές και βραχώδεις περιοχές με πυκνή βλάστηση. Η διατροφή της αποτελείται κυρίως από τρωκτικά, όπως σκίουρους και ποντίκια, άλλα μικρά θηλαστικά και πτηνά ενώ πιστεύεται ότι κυνηγάει και σαύρες.

Έχει ανοιχτόχρωμο δέρμα γκρι ή λευκού χρώματος που καλύπτεται από φολίδες και στη ράχη φέρει σκούρα σχέδια σε σχήμα τεθλασμένης γραμμής. Συνήθως το μέγεθος της φτάνει τα 70-95 εκατοστά αλλά σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου μπορεί να φτάσει και τα 130. Η αναπαραγωγική περίοδός της ξεκινάει κυρίως την άνοιξη μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού. Κάθε θηλυκή οθωμανική οχιά γεννά 2 έως 15 νεογνά.

Σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN), το συγκεκριμένο είδος οχιάς κατατάσσεται στα ελάχιστης ανησυχίας χάρη στην ευρεία κατανομή, τον μεγάλο πληθυσμό και γιατί είναι απίθανο ο πληθυσμός να μειωθεί αρκετά γρήγορα.

• Οχιά της Μήλου

Το συγκεκριμένο είδος οχιάς είναι το μικρότερο από τα συγγενικά είδη. Το μήκος της κυμαίνεται από 60 έως 70 εκατοστά ενώ η μεγαλύτερη οχιά της Μήλου, που έχει παρατηρηθεί ποτέ, έφτανε τα 105 εκατοστά. Απαντάται στη Μήλο, όπως δηλώνει και η ονομασία της, αλλά και στα κοντινά νησιά (Σίφνος, Κίμωλος και Πολύαιγος).

Κατατάσσεται στα απειλούμενα προς εξαφάνιση είδη, καθώς σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN), ο πληθυσμός του είναι κατακερματισμένος, ή συναντάται σε λιγότερες των πέντε τοποθεσιών.

Σύμφωνα με την IUCN, “η Οχιά της Μήλου κατατάσσεται στα απειλούμενα γιατί πληροί τα ανωτέρω κριτήρια: το εύρος εξάπλωσής της είναι λιγότερο των 100km², το εύρος και η ποιότητα των ενδιαιτημάτων του επιδεινώνεται, και ο αριθμός των ενήλικων ατόμων περιορίζεται λόγω της καταδίωξης και συλλογής ατόμων“.

• Αστρίτης

Ο Αστρίτης (Vipera berus) είναι ιοβόλο φίδι, που απαντάται μόνο κατά μήκος των βόρειων συνόρων της χώρας σε μεγάλα υψόμετρα, μεγαλύτερα των 1400 μέτρων, όπως στα όρη Βαρνούντας, Βόρας, Τζένα, και Ροδόπη.

Το όνομά του χρησιμοποιείται συχνά και για άλλα είδη ανά περιοχή, όμως η χρήση του είναι λανθασμένη καθώς συχνά βαρύνει ακίνδυνα είδη φιδιών με την φήμη του δηλητηριώδους. Το δηλητήριο του “αυθεντικού” Αστρίτη, είναι σχετικά ισχυρό, όχι τόσο όσο των υπόλοιπων ειδών οχιάς στην Ελλάδα, όμως σε περίπτωση δαγκώματος συνιστάται η παροχή πρώτων βοηθειών και η ιατρική παρακολούθηση.

Το μήκος του φτάνει περίπου τα 65 εκατοστά, με τα θηλυκά να είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Κυνηγάει κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας και πέφτει σε χειμερία νάρκη την αρχή του χειμώνα μέχρι την αρχή της άνοιξης. Η διατροφή του περιλαμβάνει μικρά θηλαστικά, όπως ποντίκια, μικρά πτηνά, αμφίβια και σαύρες.

• Νανόχεντρα

Η νανόχεντρα ή οχιά της Πίνδου είναι ιοβόλο φίδι, που απαντάται κατά μήκος της οροσειράς της Πίνδου στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα, αλλά και στη νότια Αλβανία, σε μεμονωμένες ορεινές περιοχές με υψόμετρα συνήθως μεγαλύτερα των 1400 έως και 2250 μέτρων.

Πρόσφατα ολοκληρώθηκε η αναγωγή της σε ξεχωριστό είδος (Vipera graeca), με βάση μορφολογικά και γενετικά στοιχεία.

Η νανόχεντρα αποτελεί τη μικρότερη οχιά της Ελλάδας. Τα ενήλικα φίδια φτάνουν σε μέσο όρο τα 35-45 εκατοστά, με τα θηλυκά να είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Το σώμα της είναι χοντρό, το κεφάλι της στενό, το δέρμα της τραχύ με μεγάλες φολίδες και στη ράχη φέρει σκούρα σχέδια σε σχήμα τεθλασμένης γραμμής.

Είναι ημερόβιο φίδι, ζευγαρώνει την άνοιξη ή στις αρχές του Σεπτεμβρίου και γεννά 3-15 νεογνά. Τρέφεται κυρίως με μεγάλα έντομα αλλά και με σαύρες και μικρά τρωκτικά.

Σύμφωνα με την IUCN, η νανόχεντρα κατατάσσεται στα Κινδυνεύοντα είδη (Endangered, EN), εξαιτίας της απώλειας ενδιαιτημάτων που προκαλείται από τις γεωργικές πρακτικές και την κλιματική αλλαγή ενώ απειλείται και από το παράνομο εμπόριο εξωτικών κατοικίδιων.

_{Αντλήθηκαν πληροφορίες από: Ελληνική Ερπετολογική Εταιρεία}

Διαβάστε ακόμα στη “ΜτΧ”: Φίδια εναντίον χρυσόψαρων στην Κρήτη. Πως ο ξαφνικός θάνατος εκατοντάδων ψαριών κινητοποίησε επιστήμονες και … ερπετά