Τα φάρμακα που ονομάστηκαν “σπεσιαλιτέ” και “φάρμακα διαφημίσεως”. Η εποχή που διαφημίζονταν διάφορα ύποπτα σκευάσματα, τα οποία υπόσχονταν θαύματα

Από το βιβλίο «Ιατρική και Διαφήμιση στην Ελλάδα»

Τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, αρχίζει να αναπτύσσεται η φαρμακευτική βιομηχανία.

Η ανακάλυψη και κυκλοφορία της μορφίνης, της στρυχνίνης, της κινίνης και της ατροπίνης ανάγονται σε εκείνη την εποχή.

Μαζί με τα νέα προϊόντα της φαρμακευτικής έρευνας συνέχιζαν να κυκλοφορούν τα διάφορα κατασκευάσματα των ιδιόρρυθμων πρακτικών εφευρετών. Έτσι, τα «μυστήρια φάρμακα», για να αντιμετωπίσουν τα συνεχώς εξελισσόμενα επίσημα φάρμακα, στράφηκαν εντονότερα προς τη διαφήμιση.

Η διαφημιστική προβολή αποτελούσε απαραίτητη προϋπόθεση για την κατανάλωσή τους. Οι γιατροί, όσοι βέβαια δεν κυκλοφορούσαν τα δικά τους φάρμακα, επειδή δεν γνώριζαν τη σύνθεσή τους δυσπιστούσαν, πολλές φορές ήταν ανοιχτά εχθρικοί και γενικά δεν τα συνιστούσαν.

Έτσι, τα «αγνώστου συνθέσεως» φάρμακα στράφηκαν σε όλες τις πιθανές μορφές διαφήμισης ώστε να αγοραστούν χωρίς τη μεσολάβηση γιατρού.

Δημιουργήθηκαν δηλαδή φάρμακα, τα οποία με μια χρονική υπέρβαση και χωρίς φυσικά να υπάρχει οποιαδήποτε άλλη ποιοτική σύγκριση, θα μπορούσαν να συγκριθούν με τα φάρμακα που σήμερα αποκαλούνται στην Ελλάδα ΜΗ.ΣΥ.ΦΑ. (μη συνταγοδοτούμενα φάρμακα) και στον αγγλοσαξονικό χώρο O.T.C. (over the counter).

Οι κυβερνήσεις της Ευρώπης, για να περιορίσουν την ανεξέλεγκτη κυκλοφορία των μυστήριων φαρμάκων, ψηφίζουν νόμους που απαγορεύουν την κυκλοφορία τους χωρίς ειδική άδεια. Η άδεια δινόταν μόνο όταν τα συστατικά και η σύνθεση γίνονταν γνωστά. Ανάμεσα σε αυτές τις χώρες ήταν και η Ελλάδα με το διάταγμα του Όθωνα του 1835.

Στα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, η αλματώδης ανάπτυξη της φαρμακευτικής βιομηχανίας τροφοδοτεί την αγορά με περισσότερα φάρμακα. Η σύνθεση τους κατατίθεται στο αρμόδιο Υπουργείο και παίρνουν άδεια κυκλοφορίας με συγκεκριμένο όνομα. Αυτά τα νόμιμης κυκλοφορίας φάρμακα ονομάστηκαν σπεσιαλιτέ, ειδικότητες ή φάρμακα ειδικοτήτων. Είναι τα γνωστά μας ιδιοσκευάσματα.

Από διαφημιστικό φυλλάδιο του Φαρμακείου Δαμβέργη του έτους 1907 παρουσιάζουμε δύο χαρακτηριστικές σελίδες όπου αναφέρονται «ειδικότητες άξιαι συστάσεως».

Παράλληλα, συνεχίζουν να κυκλοφορούν μυστήρια φάρμακα των οποίων οι κατασκευαστές αρνούνται να ανακοινώσουν τη σύνθεσή τους. Παρά τη σαφή νομοθεσία που απαγορεύει τη διαφήμισή τους, τα διάφορα έντυπα κατακλύζονται από καταχωρήσεις μυστήριων φαρμάκων.Χαρακτηριστική περίπτωση τα καταπότια Pink που ταλαιπώρησαν για πολλές δεκαετίες γιατρούς και ασθενείς.

Την ίδια εποχή κάνουν την εμφάνισή τους τα διάφορα φάρμακα-εφευρέσεις διαφόρων γιατρών και φαρμακοποιών. Τα περισσότερα έχουν κατάληξη «ίνη»: Πραποπουλίνη, Μουϊρασιτίνη, Αντισυφιλιδίνη, Μοσχοβιτίνη κ.α.

Η διαφημιστική προβολή τους δημιουργεί αμφιβολίες στον ιατρικό και φαρμακευτικό κόσμο για την αποτελεσματικότητά τους. Τα θεωρούν «φάρμακα διαφημίσεως» χωρίς θεραπευτική αξία.

«Τα ούτως σήμερον ονομαζόμενα είναι κυρίως φάρμακα διαφημίσεως αμφίβολον, ή μάλλον ουδεμίαν, σχεδόν ωφέλειαν κατά το πλείστον παρουσιάζοντα ως και τα ανάλογα παλαιότερα φάρμακα», ανέφερε σχετικό λήμμα του 1931.

Η επιφυλακτική και πολλές φορές εχθρική στάση των γιατρών προς τα διαφημιζόμενα φάρμακα διατηρήθηκε ως τη δεκαετία του ’40.

Απόσπασμα από το βιβλίο «Ιατρική και Διαφήμιση στην Ελλάδα», Λ.Ε. Βλαδίμηρος – Α.Χ. Ριζόπουλος, εκδόσεις Επτάλοφος

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Βυζαντινά γιατροσόφια. Εγκέφαλος βατράχου, τρίχωμα λαγού και δυόσμος για την αντισύλληψη. Δηλητήρια για την έκτρωση, πιπέρι στα γεννητικά όργανα και κρέας σπίνου ως βιάγκρα