Τα εντυπωσιακά πρωτοχρονιάτικα έθιμα των Σκωτσέζων με επιρροές από τους Βίκινγκς. “Ανάβουνε φωτιές στις γειτονιές”

Η παραμονή της Πρωτοχρονιάς είναι μια μεγάλη γιορτή για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο.

Η λέξη Hogmanay όμως, είναι συνδεδεμένη με τις θεαματικές τελετές που γίνονται στους δρόμους της Σκωτίας. Πυροτεχνήματα, πυρσοί και φωτιές είναι μερικά από τα έθιμα με τα οποία γιορτάζουν το νέο έτος. Οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε όλη τη Σκωτία και διαρκούν τρεις ημέρες, ξεκινώντας από τα τέλη Δεκεμβρίου και τελειώνοντας στις 2 Ιανουαρίου, σε αντίθεση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο, που γιορτάζει μόνο την Πρωτοχρονιά.

Κι όμως για σχεδόν 400 χρόνια τα Χριστούγεννα δεν γιορτάζονταν στη Σκωτία. Είχαν απαγορευτεί από τα τέλη του 17ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1950, στα χρόνια της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης καθώς θεωρούνταν καθολικό πανηγύρι. Το 1958 όμως τα Χριστούγεννα κηρύχτηκαν δημόσια αργία στη Σκωτία και αργότερα στο υπόλοιπο Βασίλειο.

Προέλευση της λέξης

Δεν είναι σαφές από πού προέρχεται η συγκεκριμένη λέξη αλλά η επικρατέστερη άποψη είναι πως έχει τις ρίζες της στη γαλλική λέξη «hoginane» που σημαίνει «ημέρα γκαλά». Λέγεται ότι για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε το 1561 μετά την επιστροφή της Μαρίας, της βασίλισσας των Σκωτσέζων, από τη Γαλλία. Η καθηγήτρια Donna Heddle, του University of the Highlands and Islands, εξήγησε πως το όνομα θα μπορούσε επίσης να προέρχεται από τον αγγλοσαξονικό «haleg monath »που σημαίνει« ιερός μήνας » αν και η πιο πιθανή πηγή φαίνεται να είναι η γαλλική. Στη Νορμανδία, τα δώρα που δόθηκαν στο Hogmanay  ονομάζονταν «hoguignetes».

Η ιστορία

Η ιστορία του Hogmanay έχει τις ρίζες του μερικούς αιώνες πίσω, όταν εισέβαλλαν οι Βίκινγκς στη Σκωτία στις αρχές του 8ου και 9ου αιώνα.

Οι βόρειοι λαοί τιμούσαν τo χειμερινό ηλιοστάσιο με παγανιστικές ηλιολατρικές γιορτές, όπως είναι το άναμμα φωτιάς (Yule Log), για να καλωσορίσουν  την έναρξη του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο. Στο πέρασμα τους, οι Βίκινγκς άφησαν μερικά από τα έθιμα τους.

Στο Σέτλαντ, όπου η επιρροή των Βίκινγκς ήταν ισχυρότερη, η Πρωτοχρονιά ονομάζεται ακόμη Yules, ένας σκανδιναβικός όρος που προέρχεται από το φεστιβάλ του Γιουλ όπου συνήθιζαν να καίνε το ημερολόγιο για να γιορτάσουν τον ερχομό του νέου έτους.

Έθιμα για τον εορτασμό του νέου έτους

Καθαρισμός του σπιτιού: Οι παραδόσεις λένε ότι πρέπει να καθαρίσεις το σπίτι, να πετάξεις τη στάχτη από το τζάκι και να έχεις τακτοποιήσει όλα σου τα χρέη πριν από τα μεσάνυχτα της 31^ης Δεκεμβρίου.  Αυτό το έθιμο συμβολίζει την εκκαθάριση του παλαιού έτους ώστε να καλωσορίσεις το νέο έτος.

First Footing: Αμέσως μετά τα μεσάνυχτα έχουν ως παράδοση, οικογένειες και φίλοι να συγκεντρώνονται σε σπίτια για να καλωσορίσουν τη νέα χρονιά ανταλλάσσοντας δώρα, τα οποία έμειναν γνωστά ως hogmanays και τραγουδώντας το «Auld Lang Syne» του Robert Burns.

Σύμφωνα με το έθιμο, καλοτυχία στο νέο χρόνο θα φέρει ο πρώτος άνθρωπος που θα περάσει το κατώφλι της πόρτας κάθε σπιτιού. Στη Σκωτία, το ποδαρικό, ονομάζεται «First Footing» και οι ντόπιοι δίνουν μεγάλη σημασία σε αυτό. Παραδοσιακά ο πρώτος επισκέπτης θα πρέπει να είναι ένας άντρας ψηλός, ακόμη καλύτερα αν έχει μελαχρινά μαλλιά, φέρνοντας μαζί του συμβολικά, μερικά κομμάτια άνθρακα, ένα κουλουράκι, λίγο αλάτι, ένα κέικ φρούτων και ένα μικρό μπουκάλι ουίσκι. Αυτό το έθιμο χρονολογείται από τις επιδρομές των Βίκινγκς. Καθώς οι Βίκινγκς ήταν ξανθοί, αλλά ήταν εχθρικοί, η άφιξη τους δεν θεωρείτο καλός οιωνός για τη νέα χρονιά.

Πιστεύουν λοιπόν πως με τον ερχομό ενός μελαχρινού άντρα ξορκίζουν το κακό. Με τα τρόφιμα που φέρνει μαζί του, εκφράζεται η ελπίδα πως δεν θα υπάρξει πείνα τη νέα χρονιά. Φυσικά το έθιμο αναφέρεται στις αγροτικές κοινωνίες. Ο άνθρακας συμβολίζει τη ζέστη στο σπιτικό. Το ουίσκι προφανώς δε χρειάζεται ιδιαίτερη ερμηνεία. Για τη Σκωτία μιλάμε.

Fire Festivals: Ο εορτασμός δεν περιορίζεται στο σπίτι. Η παραδοσιακή τελετή της Πρωτοχρονιάς θέλει τους Σκωτσέζους να κατακλύζουν τους δρόμους και να παρελαύνουν με πυρσούς, φαναράκια και πυροτεχνήματα, φορώντας στολές από δέρματα ζώων. Η φωτιά βρίσκεται στο επίκεντρο των εορτασμών του Hogmanay. O καπνός που βγαίνει από τους πυρσούς που είναι τυλιγμένοι από δορές βοοειδών θεωρείται ότι διώχνει τα κακά πνεύματα. Πρόκειται για εικόνες βγαλμένες από τους ειδωλολατρικούς εορτασμούς των Βίκινγκς.

O Αγιασμός του σπιτιού: Είναι μια πολύ παλιά παράδοση της υπαίθρου, όπου οι κάτοικοι ευλογούσαν τα σπίτια και τα ζώα με ιερό νερό από ένα τοπικό ρυάκι. Παρόλο που είναι ένα έθιμο, το οποίο είχε σχεδόν εξαφανιστεί, τα τελευταία χρόνια επανέκαμψε. Μετά την ευλογία με το νερό, η γυναίκα του σπιτιού έπρεπε να πάει από δωμάτιο σε δωμάτιο με ένα κλαδί που σιγοκαίγεται, γεμίζοντας το σπίτι με καπνό ώστε να διώξει το κακό.

Μία από τις πιο εντυπωσιακές τελετές πυρκαγιάς πραγματοποιείται στο Stonehaven, νότια του Αμπερντίν στη βορειοανατολική ακτή, όπου γιγαντιαίες βολίδες περιστρέφονται γύρω από μεγάλους μεταλλικούς στύλους προσφέροντας ένα εκπληκτικό θέαμα. Η προέλευση του εθίμου έχει συνδεθεί με το χειμερινό ηλιοστάσιο με τις αιωρούμενες βολίδες που υποδηλώνουν τη δύναμη του ήλιου, διώχνοντας έτσι μακριά τα κακά πνεύματα. Τα παγανιστικά έθιμα δεν επέζησαν τυχαία σε όλη την Ευρώπη. Οι χριστιανικές κοινωνίες συνηθισμένες, κατά την ειδωλολατρία, να γιορτάζουν κάποιες εποχές, προσαρμόστηκαν με την αλλαγή του δόγματος και κράτησαν κάποια έθιμα.

Φυσικά τα εναρμόνησαν στη χριστιανική θρησκεία και η αναφορά είναι σε γιορτές αγίων ή μεγάλων εορτών όπως τα Χριστούγεννα.

Αρχική Εικόνα: wikipedia

Διαβάστε στη «ΜτΧ»: Γιατί η πρωτοχρονιά έπεφτε Μάρτιο, φθινόπωρο ή ακόμη και τα Χριστούγεννα; Πότε αποφασίστηκε να αλλάζει η χρονιά το Γενάρη και ποιος ήταν ο Ιανός, που έδωσε το όνομά του στον πρώτο μήνα της χρονιάς