Τα εφιαλτικά στρατόπεδα συγκέντρωσης των Άγγλων στην Κύπρο και οι φρικτοί βασανισμοί ακόμα και στις εγκύους. Η “παθητική αντίσταση” και οι αποκαλύψεις των δεσμοφυλάκων

Λίγους μήνες μετά την έναρξη αγώνα των Κυπρίων, οι άγγλοι αποικιοκράτες ίδρυσαν τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το καλοκαίρι του 1955. Το μεγαλύτερο από αυτά ήταν στην Κοκκινοτριμιθιά, όπου φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν χιλιάδες αγωνιστές. Μικρότερα στρατόπεδα λειτούργησαν στα χωριά Πύλα, Πέργαμος και αλλού.

Επίσης, διάφοροι αστυνομικοί σταθμοί χρησιμοποιήθηκαν ως κέντρα κράτησης, όπως της Ομορφίτας, της Πάφου και των Πλατρών. Η ελάχιστη ποινή που «προβλεπόταν» -πέρα από τα βασανιστήρια- ήταν αυτή της φυλάκισης και η μεγαλύτερη αυτή της θανατικής ποινής. Τον Νοέμβριο του 1955 δημοσιεύθηκε  ο νόμος ο οποίος εισήγαγε ως πρόσθετη ποινή τον ραβδισμό.

Οι απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, τα βασανιστήρια και οι Ελληνοκύπριοι καταδότες

Οι κρατούμενοι ξυπνούσαν τα πρωϊνά από εκκωφαντικούς θορύβους ή ξυλοκοπούνταν άγρια με τα γκλοπ από τους στρατιώτες. Μετά το ανελέητο ξύλο έπρεπε να ετοιμαστούν και να παραταχθούν για την πρωϊνή «αναφορά». Η σκέψη της απόδρασης για τους έγκλειστους ήταν κάτι παραπάνω από ανέφικτη αφού περιμετρικά των στρατοπέδων υπήρχε «νεκρή ζώνη», ενώ οι πύργοι είχαν τεράστιους προβολείς οι οποίοι «διέλυαν» το σκοτάδι.

Συχνό φαινόμενο ήταν οι κρατούμενοι να εξαναγκάζονται να περπατούν γυμνοί δημοσίως και να κλείνονται στη απομόνωση μόνο με λιγοστό νερό και ένα κομμάτι ψωμί. Με σκοπό να αποκαλύψουν τα μυστικά της οργάνωσης, οι αγωνιστές υποβάλλονταν σε εικονικούς πνιγμούς και σε εξαντλητικές ανακρίσεις. Οι κρατούμενοι δεν αντιμετώπιζαν μόνο το μένος των Άγγλων, αλλά και κάποιων προδοτών που συνεργάζονταν με το αγγλικό στρατό. Ιδιαίτερη σκληρότητα επέδειξαν και τουρκοκύπριοι επικουρικοί αστυνομικοί.

Το σιδερένιο στεφάνι

Ένα από τα πιο συνηθισμένα βασανιστήρια ήταν αυτό του «σιδερένιου στεφανιού». Οι Άγγλοι τοποθετούσαν πάνω στο κεφάλι των κρατούμενων ένα ατσάλινο στεφάνι, το οποίο όταν έσφιγγε απελπιστικά οι αγωνιστές λιποθυμούσαν από τον πόνο. Επίσης οι βασανιστές υποχρέωναν τους κρατούμενους να κρατάνε έναν προβολέα σε μικρή απόσταση από τα μάτια τους, προκαλώντας τους ανεπανόρθωτες βλάβες στην όραση. Μαρτυρία της εποχής, περιέγραφε το φρικτό βασανιστήριο με τον προβολέα. «Οι αξιωματικοί, έμπειροι και γυμνασμένοι, μεθοκοπούσαν και αποκτηνώνονταν εντελώς. Οι αγωνιστές γυμνοί δένονταν χειροπόδαρα και μπροστά από τα μάτια τους τοποθετούνταν προβολείς τεράστιας έντασης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραλύει τα νεύρα…»

Συγκλονιστική ήταν η μαρτυρία της Μ.Λ. η οποία κακοποιήθηκε από τους Βρετανούς. «Συνελήφθην στις 13 Οκτώβρη 1956 και με μετέφεραν στα κρατητήρια της Ομορφίτας. Παρ΄ ότι ήμουν έγκυος με χτύπησε ο λοχίας Τζέφρεϋ Λιντς. Με χτυπούσε και έλεγε ότι θα με κάνει κομμάτια εμένα και το έμβρυο. Μετά από δύο μέρες απέβαλα». Όταν η υπόθεση έφτασε στην βρετανική βουλή, ο υπουργός Αποικιών δήλωσε ότι η Μ.Λ. δεν βασανίστηκε και υπέστη «σηπτική αποβολή».

Η «παθητική αντίσταση» και οι αποκαλύψεις από τους βρετανούς δεσμοφύλακες

Την άνοιξη του 1958, η ΕΟΚΑ κυκλοφόρησε προκήρυξη προς τον λαό, με την οποία καλούσε τους πάντες στη λεγόμενη «παθητική αντίσταση». Στην οικονομία, κυρίως μέσω του αποκλεισμού των βρετανικών προϊόντων ώστε να πληγούν τα οικονομικά συμφέροντα των αποικιοκρατών. Καλούσαν τους Κύπριους σε παλλαϊκή αντίσταση ή «ολοκληρωτικό πόλεμο». Παθητική αντίσταση σήμαινε ότι ο καθένας και η καθεμία μπορούσε να προσφέρει με το δικό του τρόπο.

«Κυπριακέ λαέ. Πλησιάζει η ώρα για νέους αγώνες. Όχι μόνο με το ντουφέκι, αλλά και την εγκαρτέρηση και την απόφαση να υποστούμε οποιαδήποτε υλική ζημιά και στέρηση. Πόλεμος ολοκληρωτικός στον εχθρό. Στην οικονομία του, στα διοικητικά του μέτρα. Η οργάνωση θα ζητήσει από ορισμένες κατηγορίες εμπόρων οι οποίοι συναλάσσονται με αγγλικούς οίκους ή βιομηχανίες, όπως σταματήσουν ή περιορίσουν τις συναλλαγές μαζί τους. Πρέπει να στηρίξουμε την εγχώρια βιομηχανία, ούτως ώστε το χρήμα να μένει στον τόπο μας…»

Στην προσπάθεια να επιτύχει το εγχείρημα της παθητικής αντίστασης, η ΕΟΚΑ χρησιμοποίησε στις προκηρύξεις της το παράδειγμα των αγωνιστών του ΄21, πολλοί από τους οποίους προσέφεραν τις περιουσίες τους για τις ανάγκες του αγώνα, στερούμενοι πολλές φορές και τα πιο αναγκαία. Ο Κυπριακός λαός ανταποκρίθηκε σε μεγάλο βαθμό προκαλώντας πράγματι μεγάλη ζημιά στα οικονομικά συμφέροντα της Βρετανίας στο νησί. Η προκήρυξη της ΕΟΚΑ ήταν ενδεικτική του αποτελέσματος που επέφερε η αντίσταση. «Διαρρηγνύει τα ιμάτια της η αποικιοκρατία, διότι κατά το τελευταίο τρίμηνο οι εισαγωγές τους στην Κύπρο μειώθηκαν κατά 3 ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΛΙΡΕΣ…Έχουν δίκιο λοιπόν να φωνάζουν οι Τόρηδες, αλλά ο κυπριακός λαός είναι αποφασισμένος να διαθέτει τα χρήματά του όπως αυτός θέλει…»

Οι μαρτυρίες των βασανιστών

Η παθητική αντίσταση αποδείχθηκε ισχυρό όπλο στον αγώνα για ελευθερία, ενώ ήταν πλέον σαφές ότι η ΕΟΚΑ είχε στο πλευρό της την πλειοψηφία του κυπριακού λαού. Τον Φεβρουάριο του 1957 σε δημοσιογραφική διάσκεψη η οποία διοργανώθηκε από τη Βουλή των Κοινοτήτων, δύο πρώην δεσμοφύλακες βρήκαν το θάρρος να αποκαλύψουν πολλά περιστατικά, ενδεικτικά της ωμότητας και της θηριωδίας των αρχών κατοχής. Οι Ντέιβιντ Τόουν και Γουίλιαμ Γουάικαμπλ οι οποίοι είχαν υπηρετήσει στο κολαστήριο της Κοκκινοτριμιθιάς, ομολόγησαν τα εγκλήματα των αποικιοκρατών σε βάρος του κυπριακού πληθυσμού την περίοδο του αγώνα.

Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης σταμάτησαν να λειτουργούν τον Φεβρουάριο του 1959, όταν πλέον ο αγώνας είχε φτάσει στο τέλος του. Στα τέσσερα αυτά χρόνια της λειτουργίας των στρατοπέδων, φυλακίστηκαν περισσότεροι από 3.000 αγωνιστές, ενώ 13 από αυτούς πλήρωσαν με τη ζωή τους τον αγώνα που με αυτοθυσία έδωσαν για απελευθέρωση.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: Το αιματοβαμμένο συλλαλητήριο στην Αθήνα για τον απαγχονισμό των Κύπριων αγωνιστών Καραολή και Δημητρίου από τους Βρετανούς. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε την κυβέρνηση Καραμανλή