Τα δόντια νεκρών στρατιωτών του Βατερλό έγιναν μασέλες για εύπορους! Πως οι οδοντίατροι έγιναν “κλειστό” επάγγελμα

Στις αρχές του 19ου αιώνα, η οδοντιατρική ήταν ακόμη στα σπάργανα. Οποιοσδήποτε μπορούσε να παριστάνει τον οδοντίατρο και η ζήτηση για καινούργια δόντια ήταν μεγάλη.

Άδεια άσκησης επαγγέλματος δεν υπήρχε. “Όλοι ασχολούνταν με την οδοντιατρική“, αναφέρει η Ρέιτσελ Μπέρστο, επιμελήτρια του Μουσείου της Βρετανικής Οδοντιατρικής Ένωσης. Από τορνευτές ελεφαντόδοντου, χημικούς και κοσμηματοπώλες μέχρι κατασκευαστές περουκών και σιδηρουργούς.

Ακόμη και το 1800, οι τεχνητές οδοντοστοιχίες κατασκευάζονταν από ελεφαντόδοντο ή δόντια ιπποπόταμου. Σε άλλες περιπτώσεις, η βάση της μασέλας ήταν από ελεφαντόδοντο και μετά προσκολλούσαν ανθρώπινα δόντια.

Όμως, ήταν άβολες και δεν θύμιζαν ανθρώπινα δόντια. Επίσης, ήταν πολύ δύσκολο να καθαριστούν και σύντομα αποκτούσαν άσχημη γεύση και μυρωδιά. Συν τοις άλλοις, το κόστος τους ήταν υψηλό.

Το 1782, ο Μάρτιν Βαν Μπούτσελ από το Λονδίνο διαφήμισε ένα πλήρες σετ οδοντοστοιχιών από ελεφαντόδοντο και ανθρώπινα δόντια για 100 λίρες.

Η κατάσταση χειροτέρευσε με την εισαγωγή της ζάχαρης στην Ευρώπη μέσω της αποικιοκρατίας. Γινόταν όλο και πιο δημοφιλής, ιδιαίτερα μεταξύ των πλουσίων, αλλά έφθειρε το σμάλτο των δοντιών τους.

Οι προσπάθειες λεύκανσης με όξινα διαλύματα δεν είχαν αποτέλεσμα. “Επιδημία” τερηδόνας επικράτησε και η ζήτηση για καινούργια δόντια αυξανόταν όλο και περισσότερο.

Οι τυμβωρύχοι μετά την μάχη του Βατερλό

Το πρόβλημα που προέκυψε ήταν το εξής: πώς θα βρισκόταν ένας μεγάλος αριθμός πραγματικών ανθρώπινων δοντιών για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες;

Την απάντηση στο ερώτημα έδωσε η περίφημη μάχη του Βατερλό, τον Ιούνιο του 1815. Πάνω από 45.000 στρατιώτες πέθαναν στο πεδίο της μάχης.

Άτομα που πουλούσαν ανθρώπινα δόντια για να μειώσουν τη φτώχεια τους εκμεταλλεύτηκαν την περίσταση. Έτρεξαν στα σημεία που κείτονταν οι νεκροί στρατιώτες και τους τραβούσαν τα δόντια με πένσες. Δεν χρειαζόταν καν να ξεθάψουν κάποιο πτώμα!

Υπήρχαν τυμβωρύχοι για αυτή τη δουλειά, αρκετό καιρό πριν τη μάχη του Βατερλό. Τριγυρνούσαν στα νεκροταφεία τη νύχτα, ξέθαβαν σαπισμένα πτώματα και έβγαζαν δόντια από τα στόματα των νεκρών.

Μετά τον καθαρισμό και το βράσιμο, αυτά τα δόντια τοποθετούνταν στα στόματα των πελατών τους. Όμως, ούτε οι τυμβωρύχοι μπορούσαν να καλύψουν τη ζήτηση.

Επίσης, τα δόντια που έκλεβαν ήταν συνήθως άχρηστα και οι πελάτες τους προτιμούσαν υγιή δόντια από νεαρά άτομα κι όχι σάπια από νεκρούς ή ηλικιωμένους. Έτσι, τα αποκαλούμενα “δόντια του Βατερλό” έγιναν όλο και πιο περιζήτητα.

Οι ειδικοί ισχυρίζονται ότι τα δόντια των νεκρών στρατιωτών τραβήχτηκαν όχι μόνο από λαθρεμπόρους δοντιών, αλλά και από ντόπιους και επιζώντες στρατιώτες για να τα πουλήσουν.

Μέχρι και επαγγελματίες από τη Βρετανία έσπευσαν να αποσπάσουν τα δόντια των νεκρών στρατιωτών, γεγονός που οδήγησε στην “έκρηξη” της οδοντιατρικής επιστήμης.

Από τα μέσα του 19ου αιώνα, η πρακτική της χρήσης ανθρώπινων δοντιών για οδοντοστοιχίες μειώθηκε. Ήταν αηδιαστική και αναξιόπιστη, μια και τα δόντια ήταν επιρρεπή σε σήψη.

Χώρες όπως η Βρετανία θέσπισαν αυστηρότερους νόμους περί ανατομίας και πώλησης μελών του ανθρώπινου σώματος. Η οδοντιατρική τεχνολογία σημείωσε πρόοδο και χρησιμοποιούσε πλέον ανθεκτικότερα υλικά, όπως η πορσελάνη.

Το επάγγελμα του οδοντιάτρου έγινε “κλειστό” με την πρώτη οδοντιατρική νομοθεσία του 1878. Ένα χρόνο μετά, δημιουργήθηκε σχετικό μητρώο.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι λαθρέμποροι δοντιών και οι τυμβωρύχοι έπαψαν να αναζητούν πτώματα και τα “δόντια του Βατερλό” έγιναν μια φρικτή υποσημείωση στην ιατρική ιστορία.

Πηγή κεντρικής φωτογραφίας: Metropolitan Museum of Art

Με πληροφορίες από: BBC, History of Yesterday και Nature