Τα διόδια των πεθαμένων. Τα τέλη που όφειλαν να καταβάλουν οι συγγενείς προκειμένου να μεταβούν στον νεκροταφείο

του συνεργάτη μας ιστορικού ερευνητή Στέφανου Μίλεση

Τα σημαντικότερα έσοδα των Δήμων στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας τους, αποτελούσαν τα λεγόμενα «Διαπύλια τέλη». Επρόκειτο για ένα σύστημα επιβολής δασμών, κύρια σε προϊόντα κατανάλωσης, που εισάγονταν σε έναν δήμο από έναν άλλο.

Τα τέλη αυτά αύξαναν ακόμα περισσότερο την αξία των ειδών εμπορίου, στα οποία ήδη επιβαλλόταν η κρατική φορολόγηση.

Τα διαπύλια τέλη

Αυτός ο δημοτικός φόρος αφορούσε αρχικά αγροτικά προϊόντα, σταδιακά όμως άρχισε να συμπεριλαμβάνει και είδη καθημερινής χρήσης και κατανάλωσης.

Κάθε δήμος κατάρτιζε έναν κατάλογο ειδών, στα οποία επέβαλε αυτό το διαπύλιο τέλος με το ύψος αυτού. Συνήθως το διαπύλιο τέλος έφτανε περίπου στο δύο τοις εκατό της τιμής του προϊόντος.

Η είσπραξη των διαπύλιων τελών είχε ανατεθεί σε υπαλλήλους του Δήμου, που στις κεντρικές εισόδους (λεωφόρους, λιμάνια, κλπ) έδρευαν εντός δημοτικών οικημάτων που συνήθως έφεραν μια τεράστια επιγραφή με την ένδειξη «Δημοτικός Φόρος».

Όσο τα χρόνια περνούσαν εκδίδονταν νέα βασιλικά διατάγματα, τα οποία προσέθεταν προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία υποβάλλονταν στη δημοτική δασμολόγηση των διαπύλιων τελών.

Όμοιοι δασμοί επιβάλλονταν στα όρια διαφόρων Δήμων, κατά την έξοδο των δημοτών, για τη χρήση ενός δρόμου ή για την παροχή μιας υπηρεσίας.

Τα οικήματα των Δημοτικών Φόρων κατέληγαν στον τέλος να θυμίζουν τους σημερινούς σταθμούς διοδίων, στους οποίους καμιά διέλευση οχήματος δεν είναι επιτρεπτή, αν προηγούμενα δεν έχει καταβληθεί ο ανάλογος δασμός.

Οι σταθμοί της Ιεράς οδού

Η εφημερίδα «Ο ΤΥΠΟΣ» (φ. 5^ης Αυγούστου 1939, άρθρο Ηλ. Παπαπούλου) μας πληροφορεί ότι τέτοιοι σταθμοί είσπραξης διοδίων, είχαν εγκατασταθεί στην Ιερά οδό.

Λίγο πιο κάτω από τον Βοτανικό, στη θέση «Ασύρματος» υπήρχε σταθμός πληρωμής φόρου διοδίων,  όπου ο Δήμος είχε ενοικιάσει σε ιδιώτη την εκμετάλλευσή του.

Ο σταθμός αυτός είχε αναλάβει την αποστολή να σταματά τις νεκροφόρες πομπές που κατευθύνονταν για το τρίτο κοιμητήριο! Έτσι εκτός από τις νεκροφόρες άμαξες που έσερναν άλογα (που τότε ακόμα συνηθιζόταν να μεταφέρουν τους νεκρούς), διόδια πλήρωναν και οι τεθλιμμένοι συγγενείς που τους συνόδευαν.

Εκείνοι που αναλάμβαναν τα έξοδα μιας κηδείας, πλήρωναν ως ύστατο φόρο, μεταξύ άλλων, και τα διόδια χρήσης του Γ’ νεκροταφείου.

Η απόφαση του Δήμου Αθηναίων

Κατά την έναρξη του θέρους του 1939, το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηναίων, εξέδωσε απόφαση σύμφωνα με την οποία οι νεκροί δημότες όφειλαν να θάπτονται στο Τρίτο κοιμητήριο.

Εξαιρούνταν μόνο εκείνοι που διέθεταν οικογενειακό τάφο στο Α’ κοιμητήριο. Το Τρίτο κοιμητήριο όμως ευρισκόταν σε άλλο δήμο και συγκεκριμένα στον Δήμο Νέας Κοκκινιάς (μετέπειτα Νικαίας).

Αυτό είχε ως συνέπεια την καταβολή δασμών, καθώς το κοιμητήριο ευρισκόταν εκτός πόλεως Αθηνών. Σύμφωνα με τα συμβατικά δικαιώματα του ενοικιαστού των διοδίων, τόσο η νεκροφόρα άμαξα όσο και τα αυτοκίνητα των συγγενών υποχρεώνονταν στην καταβολή διοδίων.

Ο τιμοκατάλογος των διοδίων

Κάθε αυτοκίνητο όφειλε στην καταβολή 8 δραχμών στον σταθμό, η νεκροφόρα άμαξα επίσης 8 δραχμές, αν όμως ήταν με άλογα τότε κατέβαλλε 12 δραχμές.

Ο συγγενής που αναλάμβανε τα έξοδα της κηδείας έστελνε τον εργολάβο μια ώρα περίπου πριν την διέλευση της πομπής, ο οποίος πλήρωνε προκαταβολικά.

Ο εργολάβος ειδοποιούσε τον σταθμό διοδίων ότι σε λίγο θα διέλθουν 20 οχήματα και κατέβαλε το αντίτιμο αυτών.

Σε πολλές πομπές όμως τα διόδια κατέβαλαν οι ίδιοι οι οδηγοί και τότε οι πομπές των κηδειών σχημάτιζαν ουρά, η μια πίσω από την άλλη.

Έτσι όπως η εφημερίδα σημείωνε, οι Αθηναίοι αφού πρώτα σε όλη την διάρκεια του βίου τους όφειλαν να πληρώνουν φόρους και δημοτικά τέλη, αναγκάστηκαν να καταβάλλουν τέλη και πεθαμένοι… στον δρόμο για το νεκροταφείο.

Δικαίως οι σταθμοί της Ιεράς Οδού, χαρακτηρίστηκαν ως «πορθμεία» πεθαμένων!