Τα διάσημα «Άλογα του Αγίου Μάρκου» στη Βενετία εκλάπησαν από την Κωνσταντινούπολη. Η Άλωση από τους Σταυροφόρους

Τα περίφημα «άλογα του Αγίου Μάρκου» στη Βενετία κοσμούσαν τον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης για αιώνες. Οι Σταυροφόροι, μετά την άλωση της Πόλης το 1204, τα έκλεψαν και τα μετέφεραν στην Ιταλία.

Πέντε αιώνες αργότερα, ο Ναπολέων τα πήρε για να στολίσει το Παρίσι. Τα «άλογα του Αγίου Μάρκου» επέστρεψαν στην Ιταλία το 1815.

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το πότε δημιουργήθηκαν. Οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν ότι κατασκευάστηκαν μεταξύ 4ου – 5ου αιώνα. Πιστεύεται ότι τα φιλοτέχνησε ο διάσημος γλύπτης Λύσιππος.

Ωστόσο, ορισμένα χαρακτηριστικά των αλόγων, όπως η χρήση υδράργυρου στη χύτευση, το σχήμα των ματιών, της χαίτης και των αφτιών, θυμίζουν έργα της ρωμαϊκής περιόδου. Υπάρχει και η θεωρία ότι ήρθαν στην Κωνσταντινούπολη από τη Χίο, με εντολή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β’.

Τα τέσσερα χάλκινα άλογα τοποθετήθηκαν στην κορυφή του Ιππόδρομου της Κωνσταντινούπολης, τουλάχιστον από τον 9ο αιώνα

Ο ιστορικός Νικήτας Χωνιάτης από το Βυζάντιο, στο έργο «Χρονική Διήγησις», στο οποίο καταγράφει την περίοδο από το θάνατο του Αλέξιου Κομνηνού έως την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους ανέφερε:

«Στον Ιππόδρομο υπήρχε ένας πύργος που στεκόταν απέναντι από τους θεατές· από κάτω ήταν οι δοκοί εκκίνησης που άνοιγαν το ιππoδρόμιο μέσα από παράλληλες καμάρες και πάνω ήταν στερεωμένα τέσσερα επίχρυσα χάλκινα άλογα, με τον λαιμό τους κάπως κυρτό σαν να κοιτιούνται μεταξύ τους, καθώς έτρεχαν στον τελευταίο γύρο».

Η Δ’ Σταυροφορία και η κλοπή των τεσσάρων αλόγων στη Βενετία

Στις 12 Απριλίου του 1204, οι σταυροφόροι μαζί με τους Βενετούς συμμάχους τους επιτέθηκαν κατά της Κωνσταντινούπολης και του Βυζαντινού αυτοκράτορα Αλέξιου Ε΄ του Μουρτζουφλού. Οι πολιορκητές το απόγευμα της ίδιας μέρας κατέλαβαν τέσσερις πύργους του θαλάσσιου τείχους και παραβίασαν τρεις πύλες.

Οι σταυροφόροι είχαν εντυπωσιαστεί από τον πλούτο της Κωνσταντινούπολης. Ακόμα και οι πιο φτωχές συνοικίες της περιοχής ήταν πολύ ανώτερες από τους οικισμούς με τις καλύβες που έμεναν οι ίδιοι στη Δυτική Ευρώπη.

Οι ηγέτες της Σταυροφορίας κατέλαβαν δύο αυτοκρατορικά ανάκτορα του Βουκολέοντα και των Βλαχερνών, αφήνοντας την υπόλοιπη πόλη στο έλεος των ανδρών τους.

Η καταστροφή δεν άργησε να έρθει. Οι σταυροφόροι εισέβαλλαν στα σπίτια αρπάζοντας πολύτιμα αντικείμενα. Βασάνισαν πολλούς Βυζαντινούς, για να αποκαλύψουν που κρύβουν τους θησαυρούς τους, ενώ βίασαν πολλές γυναίκες.

Με αρχηγό τον δόγη Ερρίκο Δάνδολο, οι Βενετοί έκλεψαν πολλά έργα ανεκτίμητης αξίας της Κωνσταντινούπολης, για να στολίσουν τη δική τους πόλη. Πολλά από αυτά σώζονται μέχρι και σήμερα. Από αυτά ο δόγης ξεχώρισε τα τέσσερα άλογα που κοσμούσαν τον Ιππόδρομο και τα έστειλε στη Βενετία.

Τα κλοπιμαία άλογα της Κωνσταντινούπολης τοποθετήθηκαν πάνω από την κεντρική αψίδα της δυτικής πρόσοψης της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, όπου δέσποζαν για πέντε αιώνες μέχρι την έλευση του Ναπολέοντα στη Βενετία.

Η κλοπή των «αλόγων του Αγίου Μάρκου» από τον Ναπολέοντα

Το 1795 το Διευθυντήριο της Γαλλικής Επανάστασης, η οποία εκθρόνισε τους βασιλείς στο όνομα της δημοκρατίας, αποφάσισε να εναντιωθεί στις μοναρχίες της Ευρώπης. Μία από αυτές ήταν η Αυστροουγγρική αυτοκρατορία στη Βόρεια Ιταλία. Ο 27χρονος Ναπολέων ανέλαβε τη διοίκηση του στρατού και τον Απρίλιο του 1796 ξεκίνησε τις επιθέσεις στην περιοχή.

Τα γαλλικά στρατεύματα νίκησαν τα αυστριακά, τα οποία κατέφυγαν στο βενετικό έδαφος. Η Βενετία ήταν ουδέτερη καθ’ όλη τη διάρκεια των πολέμων. Οι Γάλλοι καταδίωξαν όσους Αυστριακούς ήταν στην περιοχή, ενώ κατηγόρησαν τους Βενετούς ότι βοηθούσαν τους εχθρούς τους, αλλά και τους Γάλλους αριστοκράτες.

Μέχρι το τέλος του χρόνου τα γαλλικά στρατεύματα είχαν καταλάβει τα βενετικά εδάφη μέχρι τον Αδίγη. Οι εκστρατείες του Ναπολέοντα στην περιοχή συνεχίστηκαν και το επόμενο έτος, σε μία προσπάθεια να κατακτήσει τα αυστριακά εδάφη πέρα από τις Άλπεις.

Τον Δεκέμβριο του 1797, ο Βοναπάρτης έκλεψε από τη Βασιλική του Αγίου Μάρκου της Βενετίας τα τέσσερα χάλκινα άλογα και τα μετέφερε στο Παρίσι. Εκεί τοποθετήθηκαν στην Αψίδα του Θριάμβου του Καρουζέλ.

Η επιστροφή των αλόγων στη Βενετία

Με την πτώση του του Ναπολέοντα, το 1814, ο γλύπτης Αντόνιο Κανόβα δεσμεύτηκε να ανακτήσει τα κλεμμένα έργα και να τα φέρει πίσω στην Ιταλία.

Το 1815 τα άλογα επέστρεψαν στη Βενετία. Πριν επανατοποθετηθούν στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, μεταφέρθηκαν στο Αρσενάλε για αποκατάσταση.

Το έργο αφαιρέθηκε από τη θέση του δύο φορές, για λόγους προστασίας, κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.

Τις επόμενες δεκαετίες, κρίθηκε απαραίτητο τα τέσσερα άλογα να μεταφερθούν σε εσωτερικό χώρο, για την προστασία τους. Για αυτό, στην πρόσοψη τοποθετήθηκαν αντίγραφα.

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: Wikimediamtx Commons