Τα άσπρα πλοία με τη μαύρη πλώρη που έστελναν είδη πρώτης ανάγκης στην κατοχική Ελλάδα. Ποιος ήταν ο σουηδός φιλέλληνας που εμπνεύστηκε την δημιουργία του “λευκού στόλου” κατά τη διάρκεια του πολέμου

Του Κώστα Μερούση, φιλόλογου και Προέδρου της  Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Χίου «Κοραής»  

Η σκληρότερη περίοδος της γερμανικής κατοχής υπήρξε ο παγωμένος χειμώνας του 1941-1942. Η ασιτία και ο υποσιτισμός άνοιξαν τον δρόμο σε αρρώστιες, επιδημίες και θάνατο. Τα θύματα του λιμού μετριούνταν σε εκατοντάδες χιλιάδες.

Από τα προπολεμικά χρόνια ένας σουηδός φιλέλληνας δημοσιογράφος, ο Gunnar Cederskiöld, γνωστή προσωπικότητα στη χώρα του, εργάστηκε ως ανταποκριτής σουηδικών εφημερίδων στην Αθήνα. Με την ιδιότητα του “Μέλους του Σουηδικού Ερυθρού Σταυρού” διαμεσολάβησε στη σουηδική κυβέρνηση και οργάνωσε ένα πρόγραμμα διαρκούς αποστολής ειδών πρώτης ανάγκης στην Ελλάδα, κλείνοντας μάλιστα ο ίδιος συμφωνίες με σουηδικές ναυτιλιακές εταιρείες για την πραγματοποίηση αυτής της προσπάθειας.

Ο “Λευκός Στόλος”

Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε ο «Λευκός Στόλος», τον οποίο αποτελούσαν τα φορτηγά (liberty): “Camelia”, “Hallaren”, “Virginia”, “Αkka”, “Bardaland”, “Erow”, “Fenja”, “Fenris”, “Formosa”, “Mangalore”, “Mongabarra”, “Radmanso”, “Sagga”, “Sicilla”, “Tamara”,” Stureborg”, “Transatlantics”, “Yarrawonga”, “Wiril”.

Όλα αυτά τα πλοία είχαν τα ίδια εξωτερικά χαρακτηριστικά: ολόλευκα με εξαίρεση την πλώρη, που ήταν μαύρη από την επιφάνεια της θάλασσας μέχρι το κατάστρωμα και σε πλάτος έως τα όκια, δηλαδή τις εξωτερικές οπές των αγκυρών.

Στο κέντρο της κάθε πλευράς του σκάφους ήταν ζωγραφισμένη η σουηδική σημαία, ενώ στα αριστερά της αναγραφόταν το όνομα του πλοίου με κεφαλογράμματη γραφή και στα δεξιά η ονομασία της χώρας, “SVERIGE”.

Στα δύο άκρα των πλευρών υπήρχε το διακριτικό του Ερυθρού Σταυρού, ενώ στους ιστούς και στην πρύμνη κυμάτιζε η σουηδική σημαία.Η διάρκεια των ταξιδιών υπερέβαινε συχνά τους τρεις μήνες, εξαιτίας των μακρών διαδρομών που γίνονταν σε θάλασσες, όπου διεξάγονταν πολεμικές επιχειρήσεις και έπρεπε να εξασφαλιστεί η αξιοπιστία των πλοίων από αεροπορικές επιδρομές, νάρκες ή τορπιλισμούς.

Η διαδρομή του “Λευκού Στόλου”

Τα πλοία ξεκινούσαν από τη Σουηδία, πλέοντας κατά το δυνατόν βορειότερα για ασφάλεια, με πορεία προς τον Καναδά και την Αργεντινή, για να φορτώσουν κυρίως σιτηρά. Η επιστροφή στη Μεσόγειο γινόταν από το Γιβραλτάρ, όπου τα πλοία, αφού υφίσταντο γερμανικό έλεγχο, έφθαναν στον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη παραπλέοντας τις αφρικανικές και τουρκικές ακτές μέχρι το Καστελόριζο. Ένα σύστημα πλευρικού φωτισμού τα φώτιζε στη διάρκεια της νύκτας, ενώ τρεις φορές την ημέρα ήταν υποχρεωμένα να δίνουν το στίγμα τους στο Βερολίνο.

Το πρώτο πλοίο του «Λευκού Στόλου» που έφτασε στο λιμάνι του Πειραιά το Μάρτιο του 1942 ήταν το “Radmanso”, ενώ τον επόμενο μήνα, στις 14  Φεβρουαρίου του 1942, το “Hallaren” και το “Sicilla”.

Κανένα από τα συγκεκριμένα πλοία δεν υπέστη παρενόχληση ή επίθεση από τις γερμανικές δυνάμεις. Μόνο αμερικανικά, ιταλικά και αγγλικά αεροπλάνα (σε μία περίπτωση τουρκικές δυνάμεις) προκάλεσαν δυσάρεστα περιστατικά. Το “Stureborg”, αφού βομβαρδίστηκε από αγγλικά αεροπλάνα, βυθίστηκε ανοιχτά της Κύπρου. Το “Mongabarra” δέχτηκε επίθεση από τουρκικά φυλάκια παραπλέοντας τις τουρκικές ακτές, ευτυχώς χωρίς θύματα. Το “Hallaren” δέχτηκε επίθεση από αμερικανικά αεροπλάνα στη Αδριατική, ενώ αργότερα για να αντιμετωπιστούν προβλήματα εργασιακής φύσης του πληρώματος, παρέμεινε στη Σαλαμίνα για ένα οκτάμηνο, προς το τέλος του 1943.

Το “Eros”, όταν προσέκρουσε την 1η Ιανουαρίου 1943 σε βράχο κοντά στη Φολέγανδρο, βυθίστηκε, και το πλήρωμα του σώθηκε χάρη στη βοήθεια γερμανικού σωστικού αεροπλάνου.

Το “Camelia” στις 29 Δεκεμβρίου 1943 στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης προσέκρουσε σε αγγλική μαγνητική τορπίλη, αλλά δεν βυθίστηκε. Ρυμουλκήθηκε ως την Κωνσταντινούπολη για επισκευή.

Το “Fenja” στις 13 Ιουνίου 1943 βυθίστηκε μεταξύ Καλύμνου και τουρκικών ακτών, μεταφέροντας πολύτιμο φαρμακευτικό υλικό. Το πλήρωμα διασώθηκε.

ΠΗΓΕΣ

1. Κ. ΝΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ: Υπόθεση Wiril: Επεισόδιο Πολέμου, Εκδόσεις ΆλφαΠι, Χίος.

2. ΑΝΔΡΕΑΔΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΡΟΝΤΑΔΟΥ ΧΙΟΥ: Ο βομβαρδισμός του πλοίου του Ερυθρού Σταυρού Wiril στο λιμάνι της Χίου.

Σημείωση: Η «Μηχανή του Χρόνου» δέχεται κείμενα αναγνωστών και αν είναι στο πνεύμα της σελίδας, τα δημοσιεύουμε. Φυσικά δεν παρεμβαίνουμε ουσιαστικά στα κείμενα, ούτε και φέρουμε ευθύνη για τυχόν ανακρίβειες. Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα με ένα σύντομο βιογραφικό σας στο [email protected] 

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: “Η αλήθεια είναι τόσο πολύτιμη ώστε πρέπει να οχυρώνεται πάντα από ψέματα”. Η περίφημη ρήση του Τσόρτσιλ για τον πόλεμο ενέπνευσε την «Επιχείρηση Καρτερία» που παραπλάνησε τον Χίτλερ πριν από την απόβαση στη Νορμανδία…