Τα αφροδίσια νοσήματα στις αρχές του 20ου αι.μέσα από τα κέρινα ομοιώματα του νοσοκομείου “Ανδρέας Συγγρός”. Οι πρώτοι ασθενείς ήταν πόρνες και τραυματίες των βαλκανικών πολέμων. Προσοχή σκληρές εικόνες

1910. Ιδρύεται στην Αθήνα το πρώτο νοσοκομείο ειδικό Αφροδίσιων και Δερματικών νοσημάτων στην Ελλάδα από το κληροδότημα του επιχειρηματία Ανδρέα Συγγρού.

Ήταν το μοναδικό στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Το νοσοκομείο έγινε σε μια περίοδο που οι δερματικές παθήσεις και τα αφροδίσια νοσήματα στην Ελλάδα βρίσκονταν σε έξαρση. Συνεχόμενοι πόλεμοι και μετακινήσεις πληθυσμών επιδείνωναν την κατάσταση.

Στις αρχές του 20ου αιώνα η πιο συχνή αφροδίσια νόσος ήταν η σύφιλη. Σύμφωνα με το ιατρικό εγχειρίδιο του καθηγητή και πρώτου διευθυντή του νοσοκομείου “Ανδρέας Συγγρός”, μόνο στην Ελλάδα πέθαιναν συνολικά 20 χιλιάδες πολίτες, μικροί και μεγάλοι. Τα αμέσως επόμενα αφροδίσια νοσήματα της εποχής ήταν η βλενόρροια, τα μαλακά έλκη και η νόσος Νικολά-Φαβρ. Το βιβλίο γράφτηκε το 1920.

Οι νέοι της εποχής δεν χρησιμοποιούσαν κανένα μέσο προφύλαξης κατά την ερωτική επαφή. Δεν υπήρχε η απαιτούμενη ενημέρωση. Έτσι, οι ασθένειες ήταν εύκολο να μεταδοθούν. Οι πρώτοι ασθενείς του νοσοκομείου “Ανδρέας Συγγρός” ήταν εκδιδόμενες γυναίκες.

Νοσηλεύονταν για ένα διάστημα, ώστε να ακολουθήσουν τη θεραπεία. Οι γιατροί τις συμβούλευαν να απέχουν από τη σεξουαλική επαφή. Όμως, πολλές φορές δεν άκουγαν τις συμβουλές, με αποτέλεσμα να διακόπτεται η θεραπεία. Τα βράδια πηδούσαν κρυφά από το παράθυρο του δωματίου τους για να συναντήσουν τους πελάτες και να βγάλουν το μεροκάματο.

Έτσι, οι ιατροί του νοσοκομείου αναγκάστηκαν να βάλουν κάγκελα στα παράθυρα. Ήταν για το καλό των γυναικών, αλλά και των μελλοντικών τους συντρόφων.

Όπως ανέφερε ο διευθυντής του νοσοκομείου Φωτεινός, η μετάδοση των αφροδίσιων νοσημάτων θεωρούνταν έγκλημα και τιμωρούνταν με φυλάκιση από πέντε έως δέκα χρόνια.

Πολλοί άνθρωποι δεν αναγνώριζαν τα συμπτώματα των ασθενειών, με αποτέλεσμα να μην αναζητούν θεραπεία. Οι κάτοικοι κυρίως στην ύπαιθρο άφηναν τις ασθένειες να φτάσουν σε προχωρημένο στάδιο λόγω άγνοιας. Ασθενείς που πήγαν στο νοσοκομείο σε σοβαρή κατάσταση έλεγαν πως δεν ήξεραν ότι νοσούσαν και θεωρούσαν ότι αυτή είναι η εξέλιξη του ανθρώπου, “γεννιόμαστε όμορφοι και πεθαίνουμε άσχημοι”.

Τα κέρινα ομοιώματα

Ο διευθυντής του νοσοκομείου του “Ανδρέας Συγγρός”, Γεώργιος Φωτεινός, έκανε έναν μεγάλο αγώνα για την ενημέρωση του κοινού, αλλά και του ιατρικού προσωπικού.

Ο Φωτεινός ήταν ο “κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, την κατάλληλη στιγμή” όπως έγραφαν τα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών. Είχε σπουδάσει Ιατρική στην Αθήνα, ενώ αργότερα έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, στη Βιέννη και στο Βερολίνο. Στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού τα συμπτώματα των ασθενειών διδάσκονταν στους φοιτητές μέσα από κέρινα ομοιώματα. Ο Φωτεινός εντυπωσιάστηκε και αργότερα ζήτησε να του μάθουν την τέχνη. Όμως, ο Μπαρέτα, ο κατασκευαστής των κέρινων ομοιωμάτων του Μουσείου St. Louis που είναι το μεγαλύτερο και παλαιότερο στον κόσμο, αρνήθηκε. Ίσως, για να μην του κλέψει την τέχνη.

Ο Φωτεινός έμαθε τελικά την τρόπο δημιουργίας κέρινων προπλασμάτων στο Βερολίνο. Το 1912 ο διευθυντής του νοσοκομείου ίδρυσε το Μουσείο Κέρινων Προπλασμάτων Δερματικών και Αφροδίσιων Νοσημάτων που πλέον θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο με συνολικά 1.660 εκθέματα. Μέχρι τότε οι φοιτητές έβλεπαν τα συμπτώματα των δερματικών παθήσεων μέσα από γκραβούρες, πίνακες και λιθογραφίες. Τα κέρινα ομοιώματα βοήθησαν τους μελλοντικούς γιατρούς να ξεχωρίζουν καλύτερα τις ασθένειες και να γίνεται ταχύτερη διάγνωση, καθώς τα ομοιώματα αποτύπωναν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα σημάδια.

Για την κατασκευή των ομοιωμάτων ο Φωτεινός χρησιμοποιούσε πραγματικά μοντέλα, τους ασθενείς του νοσοκομείου. Με το άρρωστο σώμα τους προσέφεραν στην επιστήμη. Στους περισσότερους άλλαζε βασικά χαρακτηριστικά του προσώπου τους για να τους προστατέψει και να μη στιγματιστούν.

Τα κέρινα ομοιώματα ήταν τόσο καλά που όταν το 1913 ο Φωτεινός πήγε να παρουσιάσει εξήντα από αυτά στη Στρατιωτική Σχολή του Παρισίου Val de Grace, ο ιατρός Arnaud, τον παρακάλεσε να μην τα πάρει πίσω στην Ελλάδα. Έτσι, ο Φωτεινός τους τα δώρησε. Απεικόνιζαν σωματικές βλάβες από κρυοπαγήματα και τραυματισμούς των Ελλήνων στρατιωτών στη μάχη του Μπιζανίου νότια των Ιωαννίνων κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η τεχνική

Η κατασκευή τους δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Χρειαζόταν η συνεργασία τριών διαφορετικών ατόμων. Έπρεπε να υπάρχει ο ασθενής, ο γιατρός που θα εκτιμούσε την κάθε περίπτωση και ένας τεχνίτης για να κατασκευάσει το ομοίωμα.

Αρχικά, τοποθετούσαν υγρό γύψο πάνω στα σημάδια του αρρώστου. Όταν στέγνωνε έριχναν λιωμένο κερί μέσα στο καλούπι και περίμεναν να γίνει στερεό. Το κερί τις περισσότερες φορές προέρχονταν από τη Σμύρνη και σε ελάχιστα χρησιμοποιήθηκε λευκό σπερματσέτο, δηλαδή κερί κατασκευασμένο από λάδι που βρίσκεται στο κεφάλι κάποιων ειδών φάλαινας.

Τα μάτια κατασκευάζονταν από φυσητό γυαλί ή από όστρακα. Στη συνέχεια, έμπαιναν τα χρώματα. Τα ομοιώματα έμοιαζαν σχεδόν αληθινά.

Μόλις ολοκληρωνόταν η κατασκευή τους έμπαιναν σε προθήκες που ήταν κατασκευασμένες από ξύλο άγριας τριανταφυλλιάς. Το τζάμι των προθηκών ήταν χυτό, δηλαδή χειροποίητο, κάτι που πλέον δεν παράγεται.

Ο Φωτεινός μετέφερε τη γνώση της κατασκευής προπλασμάτων και σε συνεργάτες του, ώστε να συνεχίσουν το έργο του. Ένας από αυτούς ήταν και ο ζωγράφος Κ. Μητρόπουλος, ο οποίος έφτιαξε τα περισσότερα εκθέματα.

Το τελευταίο κέρινο ομοίωμα δημιουργήθηκε το 1958. Σύγχρονα μέσα ήρθαν να αντικαταστήσουν την απεικόνιση των συμπτωμάτων σε κερί. Η λήψη έγχρωμων φωτογραφιών ήταν λιγότερο χρονοβόρα και πιο οικονομική.

Σήμερα, το Μουσείο εκτός από ιστορικό μνημείο, συνεχίζει να χρησιμοποιείται ως συμπληρωματικό εκπαιδευτικό μέσο για μαθητές, φοιτητές και γιατρούς.

Η πρόσβαση του κοινού είναι ελεύθερη από Δευτέρα έως Παρασκευή, 9:00-13:30.

Ευχαριστούμε την κυρία Μαίρη Πολυχρονοπούλου για τη ξενάγηση στο μουσείο και τις πληροφορίες.

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από το μουσείο με δερματικές παθήσεις:

Της Αργυρώς Σαμιώτη

Διαβάστε επίσης στην ΜτΧ: «Το παιδί μου δεν έχει ποπό, δεν έχει πιπί… Δεν ήταν κανονικό νεογέννητο αλλά ένας ζωντανός σάκος, εξαιτίας του Τσέρνομπιλ». Η μαρτυρία μιας απελπισμένης μάνας