Συνωμοσιολόγοι του 1910. Πώς συνέδεσαν το πέρασμα του κομήτη Χάλεϊ με το τέλος της ανθρωπότητας. Τα “αντικοσμικά” χάπια και ο πανικός σε Αθήνα και Πειραιά

Το 1910 ένας κομήτης κατάφερε να προκαλέσει παγκόσμια φρενίτιδα. Η Γη θα περνούσε μέσα από την ουρά του κομήτη Χάλεϊ, και αρκετοί βρήκαν ευκαιρία να μιλήσουν για το τέλος του κόσμου. Οι προβλέψεις και οι υπολογισμοί έδειχναν την 19η Μαΐου σαν τη μέρα της “κρίσης”.

Τον Φεβρουάριο κυκλοφόρησε η φήμη ότι ένα αστεροσκοπείο των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι εντοπίστηκε θανάσιμο δηλητήριο στην ουρά του κομήτη. Αυτό ήταν αρκετό για να οδηγήσει τον κόσμο στα όρια της υστερίας. Διάφοροι βρήκαν ευκαιρία να εκμεταλλευτούν την κατάσταση και άρχισαν να πουλούν “αντικοσμικά χάπια” και ομπρέλες προστασίας.

Ο κομήτης τελικά πέρασε από την γη χωρίς να προκαλέσει καταστροφές. Άφησε μόνο το στίγμα του φόβου και τις δεισιδαιμονίας. Ειδικά στην Ελλάδα οι ιστορίες συνωμοσίας αποδιοργάνωσαν πλήρως τον κοινωνικό ιστό.

Ο κομήτης Χάλεϊ ήταν παλιός γνώριμος των επιστημόνων, καθώς εμφανιζόταν κάθε 75 – 76 χρόνια. Πήρε το όνομά του από τον βρετανό αστρονόμο Έντμοντ Χάλεϊ που τον παρατήρησε. Υπήρξαν πολλές αστρονομικές παρατηρήσεις για τον συγκεκριμένο κομήτη στην Κίνα ήδη από το 240 π.Χ. Η εμφάνισή του το 12 π.Χ. παρακίνησε πολλούς θεολόγους να εικάσουν ότι το Άστρο της Βηθλεέμ, που καθοδήγησε τους Τρεις Μάγους στον νεογέννητο Ιησού, μπορεί να ήταν ο κομήτης Χάλεϊ.

Ο πρώτος που προέβλεψε την επανεμφάνιση του κομήτη ήταν ο αστρονόμος Έντμοντ Χάλεϊ (Edmond Halley), βασισμένος στις τρεις προηγούμενες εμφανίσεις κομητών που είχαν καταγραφεί. Η πρόβλεψή του αποδείχθηκε σωστή, αν και όταν πραγματοποιήθηκε ο ίδιος είχε πεθάνει.

Τι συνέβη το 1910

Η επιστημονική κοινότητα της εποχής ήταν προετοιμασμένη για το ραντεβού της Γης με τον κομήτη, το οποίο είχαν προσδιορίσει για τον Απρίλιο – Μάιο του 1910. Οι πρώτες δημοσιεύσεις στον αμερικανικό και ευρωπαϊκό Τύπο ξεκίνησαν να εμφανίζονται από το φθινόπωρο του 1909, αλλά περιορισμένα.

Οι αναλύσεις που γράφονταν ήταν στην πλειοψηφία τους νηφάλιες και θεωρούσαν αδύνατη μια σύγκρουση της Γης με τον κομήτη. Όσο έφτανε, όμως, η ημερομηνία της συνάντησης οι εφημερίδες ξεκίνησαν να φιλοξενούν διάφορες περίεργες θεωρίες, κυρίως από αστρολόγους, μελλοντολόγους και ορισμένους συντάκτες εφημερίδων.

Μία από τις θεωρίες αυτές έβλεπε πως η απλή διέλευση της Γης μέσα από την ουρά του κομήτη που είναι γεμάτη καυτούς ατμούς, μπορούσε να καταστρέψει τη ζωή στον πλανήτη. Άλλοι επικαλούμενοι τον νόμο της βαρύτητας υποστήριζαν πως ο κομήτης θα προκαλούσε τεράστιες παλίρροιες σε ολόκληρη την Αμερική, καθώς ο Ειρηνικός Ωκεανός θα άδειαζε μέσα στον Ατλαντικό.

Ο κομήτης Χάλεϊ, φημολογήθηκε, πως έφερε ένα θανάσιμο δηλητήριο. Χάπια αντικοσμικά και ομπρέλες προστασίας από την ακτινοβολία έγιναν ανάρπαστα

Η κορυφαία θεωρία συνωμοσίας, διατυπώθηκε μετά την επίσημη ανακοίνωση του Αστεροσκοπείου του Σικάγου Yerkes Observatory στα τέλη Ιανουαρίου 1910. Το Αστεροσκοπείο ανακοίνωσε πως στο φάσμα του φωτός που αντανακλά ο κομήτης, εντοπίστηκαν συγκεντρώσεις κυανίου, ενός απόλυτα θανατηφόρου δηλητηρίου.

Μάλιστα ο Γάλλος αστρολόγος Καμίλ Φλαμαριόν πήγε ακόμα παραπέρα την θεωρία λέγοντας ότι “το κυάνιο θα εισχωρούσε στη γήινη ατμόσφαιρα και πιθανώς θα σκότωνε κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη μας“.

Όσο η μέρα συνάντησης της Γης με τον κομήτη πλησίαζε, οι συγκρούσεις ανάμεσα στους ειδικούς και τους συνωμοσιολόγους κορυφώνονταν. Αρκετοί αστρονόμοι παγκοσμίου φήμης προέβησαν σε καθησυχαστικές παρεμβάσεις, ακόμη και ο ίδιος ο Φλαμαριόν, έσπευσε να “μαζέψει” τις αρχικές του δηλώσεις, λόγω του πανικού που προκάλεσε.

Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν διατηρώντας την ψυχραιμία του δήλωσε, όταν τον ρώτησαν αν ο κομήτης θα συγκρουσθεί με τη Γη: «Με βεβαιότητα σας λέω όχι». Και όταν τον ξαναρώτησαν πώς είναι τόσο βέβαιος, εκείνος απάντησε αφοπλιστικά: «Αν δεν πέσει, θα επιβεβαιωθώ. Αν όμως πέσει τελικά, κανείς μας δεν θα ζει για να μου πει ότι έκανα λάθος».

Ταυτόχρονα, εμφανίστηκαν τυχοδιώκτες και απατεώνες, που άρχισαν να πουλούν αντικοσμικά χάπια ή και ειδικές ομπρέλες που υποτίθεται θα προστάτευαν όσους εκτέθηκαν στο κίνδυνο. Οι ομπρέλες, όπως ισχυρίζονταν, ήταν ειδικά κατασκευασμένες για την προστασία από την ακτινοβολία του πλανήτη. Εκ των υστέρων αποδείχθηκε ότι τα χάπια ήταν κοινά κατασκευάσματα από ζάχαρη και κικίνη.

O αθηναϊκός Τύπος 

Η είδηση για την άφιξη του κομήτη Χάλεϊ έφτασε στην Ελλάδα καθυστερημένα, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη και την Αμερική. Μόλις δυο μήνες πριν την “μεγάλη ημέρα”, στις 9 Μαρτίου 1910, η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ ανακοίνωσε πρώτη στο αθηναϊκό κοινό την άφιξη του Χάλεϊ στη Γη, γράφοντας “Ο κίνδυνος αρχίζει. Ο κομήτης επηρέασε την τροχιάν της Γης. Το θέαμα που θα βλέπουν όσοι επιζήσουν“.

Παρ’όλο που η χώρα βρισκόταν σε μια κρίσιμη πολιτική περίοδο, έναν χρόνο πριν την ένωση με την Κρήτη, ο ερχομός του κομήτη άρχισε να καταλαμβάνει σταδιακά όλο και περισσότερο χώρο στον Τύπο της εποχής.

Οι περισσότεροι συντάκτες των αθηναϊκών εφημερίδων έκαναν την επιλογή να φιλοξενούν νηφάλιες επιστημονικές απόψεις, με στόχο αφενός να καθησυχάσουν τους πολίτες και αφετέρου για να αντικρούσουν τις καταστροφολογικές θεωρίες που ακούγονταν. Αρκετά από τα δημοσιεύματα αντιμετώπισαν την υστερία με χιούμορ.

Στις 3 Μαΐου 1910, λίγες μέρες πριν τη συνάντηση, η εφημερίδα ΧΡΟΝΟΣ έγραφε: “Ευτυχώς κρούσματα τρέλας εδώ στην Ελλάδα δεν εσημειώσαμεν…μάλλον εις την πεποίθησιν, την οποίαν έχει ο κόσμος, ότι η ουρά του κομήτου, όσα δηλητήρια και αν περιέχη, ουδέποτε θα φθάση τα γλυκίσματα των αθηναϊκών ζαχαροπλαστείων“.

Η νύχτα της αποκάλυψης έφτασε στην Ελλάδα. Ο κόσμος είχε κατακλύσει τους δρόμους, τα πάρκα και τις εκκλησίες

Η νύχτα της 5ης Μαϊου (με το παλαιό ημερολόγιο) βρήκε όλους τους Έλληνες πολίτες συγκεντρωμένους είτε στην ύπαιθρο είτε σε κάποιο ψηλό σημείο. Σχεδόν κανένας δεν κοιμήθηκε εκείνο το βράδυ, άλλοι από φόβο και άλλοι από περιέργεια. Όλοι είχαν πάρει θέση για να δουν την περιβόητη διέλευση του πλανήτη. Στην Αθήνα κατέκλυσαν το Ζάππειο, τη Δεξαμενή, το Θησείο και τις μεγάλες πλατείες. Οι πιο τολμηροί είχαν ανέβει στο Λυκαβηττό για να έχουν καλύτερη εικόνα.

Στον Πειραιά, οι περισσότεροι μαζεύτηκαν στο λόφο της Καστέλλας, στο Μικρολίμανο και στο Πασαλιμάνι. Πολλοί ήταν εκείνοι που κατέβηκαν στο Φάληρο, πήραν τις βάρκες τους και “ανοίχτηκαν” στο πέλαγος είτε για να θαυμάσουν ειδυλλιακά την άφιξη του κομήτη, είτε για να πεθάνουν ευτυχισμένοι. Στην Καστέλλα, σύμφωνα με τον Τύπο της εποχής, οι γηραιότεροι είχαν μαζευτεί στο ναό του Προφήτη Ηλία και προσεύχονταν. Και στην Αθήνα, οι εκκλησίες γέμισαν από κόσμο που έτρεχε να εξομολογηθεί και να βρει καταφύγιο για να σωθεί.

Τελικά, ο κομήτης πέρασε σε απόσταση 22,4 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη διαψεύδοντας πανηγυρικά τις προβλέψεις των καταστροφολόγων.

Έκανε ξανά την εμφάνιση του το 1986, όπως είχε προβλέψει ο Χάλεϊ, προκαλώντας λιγότερες αντιδράσεις. Ο Έντμοντ Χάλεϊ, αξιοποιώντας τους νόμους της φυσικής και τον μαθηματικών, κατάφερε τον 17ο αιώνα να προβλέψει την επαναλαμβανόμενη τροχιά του κομήτη κάθε 75 χρόνια. Η επιστήμη νίκησε τη συνωμοσιολογία και απέδειξε πως πρόβλεψη μελλοντικών γεγονότων είναι ικανότητα της επιστήμης.

Η επόμενη εμφάνισή του αναμένεται στις 28 Ιουλίου του 2061.

Αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο “Αποκαλυπτική Ιστορία”, τόμος 1, της Φιλοσοφικής Εταιρείας.

Διαβάστε στη “ΜτΧ”: 10 φορές που φτάσαμε κοντά στη συντέλεια του κόσμου.