“Στην Ελλάδα άπαντες οι έχοντες ονύχια αγωνίζονται να σπαράξωσιν τους έχοντες πτερά”. Ο αφορισμένος από την εκκλησία Εμμ. Ροΐδης έχασε την περιουσία του στα Λαυρεωτικά

Το τροχαίο ατύχημα εν μέσω θέρους το 1885 στην οδό Φιλελλήνων είχε θύμα έναν διάσημο διανοούμενο της εποχής. Ο συγγραφέας της Πάπισσας Ιωάννας, Εμμανουήλ Ροΐδης, έβγαινε από το καφενείο του Γιαννόπουλου στην πλατεία Συντάγματος, που ήταν τότε στέκι διανοουμένων. Παρασύρθηκε από δύο άµαξες µε αποτέλεσµα ένας τροχός να του προκαλέσει κάταγµα της άνω γνάθου.

Στη χειρουργική αντιμετώπιση του τραύματος ενεπλάκησαν γενικοί χειρουργοί της εποχής, ενώ σύμφωνα με τα αρχεία συμμετείχε και οδοντίατρος. Στα «Κατάλοιπα» που αποτελούν το σύνολο του έργου του περιλαμβάνεται και ένα τετράδιο με σημειώσεις που έγραφε για να επικοινωνεί και να συνεννοείται με τους γιατρούς, τους συγγενείς και τους φίλους του σε όλη την περίοδο της αποκατάστασής του.

Η περίπτωση του Εμμανουήλ Ροΐδη απασχόλησε την ιατρική κοινότητα και η πορεία της υγείας του καταγράφηκε πλήρως εμπλουτίζοντας έτσι τις γνώσεις μας για την αντιμετώπιση των γναθοπροσωπικών κακώσεων στην Αθήνα των τελών του 19ου αιώνα. Οι θεράποντες γιατροί αποδίδουν και στον συγγραφέα ευθύνη για το τροχαίο, καθώς έπασχε από βαρηκοΐα από 13 ετών. Όταν συνέβη το ατύχημα ήταν ήδη 49 και μετά από λίγα χρόνια οδηγήθηκε σε πλήρη κώφωση.

Ο Ροΐδης υπήρξε ένας από τους πιο πνευματώδεις Έλληνες και έγραψε: “Έκαστος τόπος έχει την πληγήν του: Η Αγγλία την ομίχλην, η Αίγυπτος τας οφθαλμίας, η Βλαχία τας ακρίδας και η Ελλάς τους Έλληνας.”

Στο διήγημά του «Το παράπονο τοῦ νεκροθάπτου», αναφέρεται με ιδιαίτερα δηκτικό τρόπο στους αμαξάδες της Αθήνας ως υπαίτιους θανατηφόρων ατυχημάτων, συνεπεία και της κρατικής ολιγωρίας σε θέματα οδικής ασφάλειας.

 Ποιος ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου, γόνος αριστοκρατικής εμπορικής οικογένειας με καταγωγή από τη Χίο. Πατέρας του ήταν ο Δημήτριος Ροΐδης και μητέρα του η Αιμιλία Ροδοκανάκη. Ύστερα από τον διορισμό του πατέρα του σε θέση διευθυντή εμπορικού οίκου και στη συνέχεια σε θέση έλληνα προξένου, ο Ροΐδης πέρασε οχτώ χρόνια της παιδικής του ηλικίας στη Γένοβα (1841 – 1849), όπου έμαθε Ιταλικά και ήρθε σε επαφή με τα κηρύγματα της επανάστασης του 1848 – 1849.

Επιστρέφοντας στη Σύρο φοίτησε στο ελληνοαμερικανικό λύκειο του Χ. Ευαγγελίδη. Εκεί ασχολήθηκε με τη συγγραφή και γνωρίστηκε με τον Δημήτριο Βικέλα, με τον οποίο εξέδωσαν, μαθητές ακόμη, το χειρόγραφο περιοδικό “Μέλισσα”.

Από το 1855 έφυγε για περαιτέρω σπουδές στη Γερμανία, όπου παρακολούθησε μαθήματα φιλολογίας και φιλοσοφίας στο Βερολίνο. Στο Βερολίνο τον οδήγησε παράλληλα και η ανάγκη θεραπείας της βαρηκοΐας του, από την οποία υπέφερε μέχρι το τέλος της ζωής του. Στράφηκε στο εμπόριο και ταξίδεψε στην Ευρώπη, τις παραδουνάβιες Ηγεμονίες και την Αίγυπτο.

Από το 1857 ως το 1862 έζησε με την οικογένειά του στη Ρουμανία, επισκεπτόμενος όμως την Αθήνα κατά περιόδους. Έτσι, το 1860 δημοσίευσε στην Αθήνα την τετράτομη μετάφραση του έργου του “Chateaubriand Itineraire” (Οδοιπορικό). Στον πρόλογο της μετάφρασης αυτής τόνισε την έλλειψη ελληνικής γλώσσας κατάλληλης για τη λογοτεχνία, κρίνοντας την καθαρεύουσα ως τεχνητή και τη δημοτική ως ανεπαρκή.

Από το 1862 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και αφοσιώθηκε στη συγγραφή. Το χειμώνα του επόμενου χρόνου ταξίδεψε με την οικογένειά του στο Κάιρο, όπου πέθανε ο πατέρας του. Ακολούθησε η επιστροφή του Ροΐδη στην Αθήνα μαζί με τη μητέρα του και η ανάληψη της οικογενειακής επιχείρησης στη Ρουμανία από τον αδελφό του, Νικόλαο.

Το 1866 εξέδωσε την “Πάπισσα Ιωάννα”, μυθιστόρημα δηκτικής σάτιρας της σύγχρονης του συγγραφέα πολιτικής, κοινωνικής, εκκλησιαστικής και πνευματικής κίνησης υπό το πρόσχημα της μελέτης των ηθών της μεσαιωνικής ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Η “Πάπισσα Ιωάννα” γνώρισε μεγάλη επιτυχία, έκανε πολλές εκδόσεις και μεταφράστηκε σε πολλές ξένες γλώσσες, παράλληλα ωστόσο κρίθηκε ως σκανδαλώδης και προκάλεσε τον αφορισμό του Ροΐδη από την Ιερά Σύνοδο. Το έργο εμφανώς στηλιτεύει τα αρνητικά της Καθολικής Εκκλησίας, αλλά η κριτική απευθύνονται κυρίως στην Ορθόδοξη, κάτι που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των κληρικών. Στις επιθέσεις εναντίον του Ροΐδη πρωτοστάτησε αρχικά ο κληρικός Μακάριος ο Καρυστίας, με άρθρα στον Τύπο, και αργότερα ενεπλάκη και η Ιερά Σύνοδος που με εγκύκλιό της αναθεμάτισε τον συγγραφέα και έργο ως «κακόηθες και βλάσφημον», ζητώντας την παρέμβαση του κράτους για την απαγόρευση κυκλοφορίας του βιβλίου, κάτι που τελικά δεν έγινε.

Ασχολήθηκε επίσης με τη δημοσιογραφία (διευθυντής της γαλλόφωνης εφημερίδας Grece το 1870 και συντάκτης των Independance hellenique ,Times, Journal de Debats). Το 1873 έχασε ολόκληρη την περιουσία του στα Λαυρεωτικά. Στον χώρο της πολιτικής αρθρογραφίας ο Ροΐδης κατέδειξε τα κακώς κείμενα της πολιτικής ζωής του καιρού του μέσα από τα σατιρικά άρθρα που δημοσίευε με το ψευδώνυμο Θεοτούμπης στη σατιρική και πολιτική εφημερίδα “Ασμοδαίος”, της οποίας υπήρξε βασικός συντάκτης, ενώ υποστήριξε την παράταξη του Χαριλάου Τρικούπη.

Πέθανε στις 7 Ιανουαρίου του 1904, σε ηλικία 68 ετών.

Με πληροφορίες από 24grammata. Η αρχική φωτογραφία δείχνει την οδό Πανεπιστημίου στις αρχές του περασμένου αιώνα. Επιχρωματίστηκε από Past in Color.  

Διαβάστε στη “ΜτΧ”:Τα απαγορευμένα βιβλία του Βατικανού. Στη μαύρη λίστα Βολταίρος και Καζαντζάκης, αλλά επέτρεψαν το βιβλίο «Ο Αγών μου» του Χίτλερ!