Στη Νάμιμπια έσκαβαν για διαμάντια και βρήκαν ένα πλοίο του 1500 με χιλιάδες χρυσά νομίσματα. Πως βρέθηκε στην έρημο;

του συνεργάτη ιστορικού Κωνσταντίνου Λαγού

Το «Bom Jesus» ήταν πορτογαλικό πλοίο που απέπλευσε από τη Λισαβόνα, στις 7 Μαρτίου 1533. Η μοίρα του ήταν άγνωστη μέχρι το 2008, όταν τα κατάλοιπά του ανακαλύφθηκαν τυχαία από εργάτες κατά τη διάρκεια εργασιών εξόρυξης διαμαντιών στην ακτή Οραντζεμούντ (Oranjemund)  της Ναμίμπιας στη δυτική Αφρική.

Αντί για διαμάντια βρήκαν χιλιάδες χρυσά και ασημένια νομίσματα, χαυλιόδοντες ελεφάντων και πολλά άλλα πολύτιμα αντικείμενα!

Το πλοίο από την Πορτογαλία

Το «Bom Jesus» ναυπηγήθηκε στις αρχές του 16^ου αιώνα  κατά τη διάρκεια μιας περιόδου εντατικής επέκτασης της πορτογαλικής αυτοκρατορίας στην Αφρική και την Ασία. Ανήκε σε μία κατηγορία πλοίων που ήταν μεγαλύτερα και πιο ανθεκτικά από τα προηγούμενα προκειμένου να διευκολυνθούν οι υπερπόντιες αποστολές των Πορτογάλων θαλασσοπόρων.

Με βάση το περιεχόμενο του ναυαγίου που συμπεριλάμβανε πολυτελή αντικείμενα καθώς και χρυσά και ασημένια νομίσματα, οι μελετητές πιστεύουν ότι το πλοίο είχε πορεία για τη δυτική Ινδία γύρω από το νότιο άκρο της Αφρικής.

Στα λιμάνια της Ινδίας θα γίνονταν ανταλλαγές των εμπορευμάτων του πλοίου με αγαθά, όπως μπαχαρικά και μετάξι, που παράγονταν τοπικά ή έφθαναν εκεί από την Κίνα.

Πως κατέληξε στην ακτή της Ναμίμπιας;

Το «Bom Jesus» φαίνεται ότι καταστράφηκε όταν έπλευσε πολύ κοντά στην ακτή σε μια καταιγίδα στα ανοικτά των ακτών της Ναμίμπιας. Το κύτος του πλοίου χτύπησε σε βράχο με αποτέλεσμα να διαλυθεί και να σκορπίσει το περιεχόμενό του κατά μήκος της ακτογραμμής.

Η συγκεκριμένη ακτή της Ναμίμπιας είναι από τις πιο επικίνδυνες στον κόσμο για τη ναυσιπλοΐα και είναι γνωστή για το λόγο αυτό ως «Ακτή των Σκελετών» (διαβάστε)

 Στους πέντε αιώνες που μεσολάβησαν από τότε που το «Bom Jesus» καταστράφηκε, η έρημος που συνεχώς αυξάνεται στη ακτή Οραντζεμούντ της Ναμίμπιας κάλυψε τελείως τα κατάλοιπα του πλοίου.

Η κατάσταση που βρέθηκε υποδηλώνει ότι η καταιγίδα που κατέστρεψε το πλοίο ήταν ιδιαίτερα βίαιη. Παρόλο αυτά, η απουσία ανθρώπινων υπολειμμάτων στη θέση αυτή -εκτός από μερικά διάσπαρτα θραύσματα οστών- υποδηλώνει ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος επέζησε της καταστροφής του πλοίου τους. ή πέθανε στη θάλασσα.

Ανακάλυψη των καταλοίπων του πλοίου

Μέχρι το 2017 η ακτή Οραντζεμούντ της Ναμίμπιας άνηκε στη δικαιοδοσία της Namdeb, μιας εταιρείας που ανήκε από κοινού στη κυβέρνηση της Ναμίμπιας και την εταιρεία εξόρυξης και εμπορίας διαμαντιών Ντε Μπιρς (De Beers).

Την 1η Απριλίου 2008, εργάτες της Ντε Μπιρς έκαναν εξορύξεις για διαμάντια στην έρημο κοντά στην ακτή. Αντί γι’ αυτά άρχισαν να ξεθάβουν πολλές ράβδους χαλκού και τμήματα ελεφαντόδοντου. Γρήγορα εντόπισαν τα κατάλοιπα ενός μεγάλου ξύλινου πλοίου.

Για τη συνέχιση της έρευνάς του ζητήθηκε η συνδρομή αρχαιολόγων του Νοτιοαφρικανικού Ινστιτούτου Ναυτικής Αρχαιολογίας (SAIMA).

Αυτοί κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το πλοίο είχε σπάσει σε τρία μεγάλα τμήματα μετά την πρόσκρουση στην ακτή. Το μεγαλύτερο μέρος του φορτίου βρέθηκε διασκορπισμένο μεταξύ των τριών μεγάλων χώρων της εκσκαφής, και αποτελούνταν από ράβδους χαλκού, ελεφαντόδοντο, ναυτικά εργαλεία και κανόνια.

Το υπόλοιπο φορτίο, όπως και τα ξύλινα κομμάτια του πλοίου, ήταν εγκλωβισμένα σε σκληρή άμμο. Ενώ αυτές οι συνθήκες βοήθησαν στη διατήρηση και προστασία των ευρημάτων, κατέστησαν την ταυτοποίηση και την ανάκτησή τους ιδιαίτερα δύσκολη για τους αρχαιολόγους.

Διεθνής συνεργασία

Περίπου ένα μήνα μετά την έναρξη της αρχικής αρχαιολογικής ανασκαφής, το Bloomberg ανακοίνωσε την ανακάλυψη του ναυαγίου στο διαδίκτυο.

Η διεθνής δημοσιότητα και προβολή του σημαντικού αυτού ευρήματος άσκησε πίεση στην κυβέρνηση της Ναμίμπιας να αναζητήσει εξωτερικές πηγές αρχαιολογικής και επιστημονικής συνδρομής ώστε να ολοκληρωθεί η έρευνα γρήγορα και με ασφάλεια.

Η κυβέρνηση ανέθεσε τότε την ανασκαφή σε Αμερικανούς αρχαιολόγους ενώ και η Πορτογαλία συνέδραμε οικονομικά την έρευνα. Ως αντάλλαγμα, η Ναμίμπια θα παραχωρούσε τα κατάλοιπα του «Bom Jesus» στην πορτογαλική κυβέρνηση ώστε να τα εκθέσει στη Λισαβόνα, απ’ όπου το πλοίο είχε αποπλεύσει για το  μοιραίο του ταξίδι σχεδόν πέντε αιώνες πριν.

Η αξία των ευρημάτων

Ανασκάφηκαν χιλιάδες διαφορετικά αντικείμενα συνολικού βάρους 40 τόνων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν κανόνια, πυροβόλα όπλα, ξίφη, μόλυβδος, κασσίτερος, πλακίδια, αστρολάβοι και άλλα ναυτικά εργαλεία και όργανα.

Ωστόσο, τα πιο πολύτιμα αντικείμενα ήταν 1.845 ράβδοι χαλκού, βάρους περίπου 16-17 τόνων, πάνω από 2.000 χρυσά και ασημένια νομίσματα, και 105 διαφορετικοί χαυλιόδοντες ελεφάντων βάρους περίπου 2 τόνων. Με τους ράβδους χαλκού και τους χαυλιόδοντες ελεφάντων οι Πορτογάλοι θα πλήρωναν τα εμπορεύματα που σκόπευαν να αγοράσουν στην Ασία.

Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σχεδόν ολόκληρο το περιεχόμενο στα αμπάρια του πλοίου αφού αυτό δεν έτυχε να βρεθεί από αρχαιοκάπηλους.

Η σημερινή αξία όλων των ευρημάτων υπολογίζεται στα 13 εκατομμύρια δολάρια

Τα χρυσά νομίσματα

Από τα 2.159 χρυσά και ασημένια νομίσματα που ανακτήθηκαν από το «Bom Jesus», η πλειονότητα ήταν ισπανικά, πορτογαλικά, βενετικά, γαλλικά και αραβικά. Η μεγάλη ποσότητα ισπανικών νομισμάτων στο πλοίο οδήγησε αρχικά τους αρχαιολόγους να πιστέψουν ότι  ήταν ισπανικής προέλευσης. Αυτή η υπόθεση εγκαταλείφθηκε γρήγορα μετά από περαιτέρω έρευνα των άλλων ευρημάτων που ήταν πορτογαλικά.

Το τελευταίο χρονολογικά νόμισμα ήταν ένα του Ιωάννη Β’ της Πορτογαλίας που κόπηκε το 1530 και βοήθησε τους αρχαιολόγους να χρονολογήσουν το ναυάγιο στη δεκαετία του 1530.

Τα χρυσά νομίσματα που βρέθηκαν στο «Bom Jesus» έχουν συνολικό βάρος 22 κιλά.

Οι εργασίες για τη συντήρηση και την έκθεση των καταλοίπων του πλοίου και ολόκληρου του φορτίου του συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Ωστόσο, η ασφαλής μεταφορά τους σε μουσείο έχει μεγάλο κόστος.

Για το λόγο αυτό, τα κομμάτια του «Bom Jesus» διατηρούνται προσωρινά σε δεξαμενές αλμυρού νερού επί τόπου στο Οραντζεμούντ μέχρι να υπάρξει χρηματοδότηση ώστε μπορέσουν να μεταφερθούν με ασφάλεια σε κάποιο μουσείο.